17/09/2020
یەکێک لە خەسڵەتەدەگمەن و تایبەتەکانی نەوشیروان
مستەفایەورە بەرزی و نەخشەدانان بوو بۆ هەڵسانەوە لەکاتی هەرەس و داڕمانی مۆراڵەکاندا.
بەڵام مەلا بەختیارلە لاپەڕەی (٧٠)ی کتێبەکەیدا حیکایەتێکیهۆنیوەتەوە گوایە کاک
نەوشیروان لەژێر کاریگەری دەرئەنجامی پەلامارەکانی ئەنفالەکاندا بەنیاز بووە
ئاشتەبتاڵ بە شۆڕش بکات؛
حیکایەت خوان دەڵێ:"ساڵی (١٩٨٨-١٩٨٩) ئەو شۆڕشە
دیموکراسیەی ئەوانەی پێیان وابوو، هێندە پیرۆزە، کە ناکرێ بیری جیاوازیش لە ناویا
ئازاد بێ، سکرتێری کۆمەڵە، سەرەتا بڕیاریدابوو، بەیاننامەیەک دەربکات و
بڵاوەی پێ بکات." بۆ زیاتر روونکردنەوەی مەرامە نەزۆکەکەی لە پەراوێزدا
نووسیویەتی: "لە کۆبوونەوەی مەکەتەبی سیاسیدا، دوای تێکشاکاندی
ئەنفالەکان، نەوشیروان مستەفا ویستویەتی قەناعەت بە کۆبوونەوەکە بکات،
بەیاننامەیەک بڵاوبکەنەوە و بڵاوی لێ بکەن لەدەرەوەی وڵات خەریکی کاری دیپلۆماسی
بن و رۆژنامە بە زمانی کوردی و عەرەبی دەربکەن. تەنها کۆسرەت رەسوڵ و جەبار فەرمان
بەرپەچیان داوەتەوە و پێیانگوتوە: ئەم شۆڕشە هی تۆ و مام جەلال نییە. تۆ ئارەزووی
خۆتە، ئێمە درێژە بە شۆڕش دەدەین" ...
ئەم پەرەگرافە بێ سەرچاوە و بێ بنەمایە لە رمڵ لێدان و
خەیاڵ پڵاوی حیکایەت خوانێک دەچێ،کە گوێگرەکانی بە کاڵفام بزانێ و بیەوێ لەخشتەیان
بەرێ. کەسێک کە خۆیبە فەیلەسۆف و بیرمەند و مێژوونووسبزانێ، گەر دەروونێکی پڕ لە
رق و کینە و گرێ نەبێ، هەرگیز رێگە بەخۆی نادات زانیارییەک بڵاو بکاتەوە کە لە گەڵ
بنەماکانی لێکۆڵینەوەی زانستی و حەقیقەدا ئاسمان و رێسمانیان بەین بێ، ئەویش لە
سەر کێ؟ لەسەر نەوشیروان مستەفا!! بۆ چ رووداوێک؟ رووداوێک کە ٣٥ ساڵ بەسەریدا
تێنەپەڕی بێ و زۆربەی شاهید حاڵەکان زیندوو بن و دنیایەک سەرچاوە و بەڵگە نامەی
حاشا هەڵ نەگری لە سەر بێ.
جا بابێنە سەر پوچەڵ کردنەوەیحیکایەتە خەیاڵیەکەی مەلا
بەختیار:
یەکەم: لەسەروبەندی ئەنفالەکان و لە دوای ئەنفالەکاندا
بەسەدان پێشمەرگە و چەندین سەرکردەی سیاسی و فەرماندەی سەربازی کە زۆربەیان لە
ژیاندا ماون، شاهیدی ئەوەن کە نەوشیروان مستەفا لە بەدرێژایی حەوت مانگی
پەلامارەکانی ئەنفالەکاندا چۆن بە ورەیەکی بەرزەوە و بە تەکتیکی جەنگی فەرماندەیی
شەڕەکانی کردوە و هەوڵی داوە بە کەمترین زیان لەو شەڕە نابەرامبەرانەدا لێی دەرچێ.
لە دوای پرۆسەی ئەنفالەکانیشدا ئەوە هەر نەوشیروان مستەفا بوو چەندی خولی
پارتیزانی بۆ پێشمەرگەکان کردە و ئامادەی دەکردن بۆ جەنگی پارتیزانی... و چەندین
مەفەرەزەی پارتیزانی ناردەوە بۆ ناوچە سوتماکەکان.. وەڵامی ئەم بوختانەی مەلا
بەختیار بۆ ئەو پێشمەرگە و فەرماندە قارەمانانەی یەکێتی بەجێ دەهێڵین. پێشنیاریش
بۆ کاکە مەلا دەکەین بیرەوەرییەکانی سوڵتان هاشم بخوێنێتەوە لە کاتی پەلامارەکانی
ئەنفالدا کە چۆن پێشمەرگەکانی یەکێتی بە فەرماندەیی نەوشیروان مستەفا بەرگری
قارەمانانەیان کردوە.
دووە: تێکۆشەرەکانی رێکخستەکانی کۆمەڵە باش دەزانن چۆن
نەوشیروان مستەفا چەند مانگێک دوای شکستە سەربازییە کاتییەکانی پێشمەرگە، لە
زۆربەی شارەکانی کوردستاندا سوپای رزگاری کوردستان (سرک)ی دروست کرد و ئامادەی
کردن بۆ شەڕی ناو شارەکان و چەندین ئەوەی خۆی ناوینابوو (وەکر)ی لە شار و
شارۆچەکان بۆ چالاکی پێشمەرگانەی ناو شارەکان دروست کرد. گومانم لەوەدا نییە ئەو
تێکۆشەرەرانە کە ئێستا بەشێکیان لە ناو یەکێتی و بەشێکی دیکەیان لە ناو بزوتنەوەی
گۆڕان یان بێ لایەنن، وڵامی قەپۆز شێکینیان بۆ ئەم بوختانە سیخناخ لە بوغز و
قینەیەی مەلا بەختیار دەبێ..
سێیەم: بۆ دەرخستنی درۆ و دەلەسە هەڵبستراوەکانی مەلا
بەختیار، لێرەدا چەند پەرەگرافێکی ئەو نامە بڵاو نەکراوانەی نەوشیروان مستەفا
دەخەینەڕوو کە لە گەرمەی ئەنفالەکاندا لە رێگەی دکتۆر موکەڕم تاڵەبانی ناردوونی بۆ
سەدام و بە ورەیەکی بەرز و ئایندە بینییەکی بێ وێنەوە کاری بۆ بەدەست هێنانی
مافەکانی گەلەکەی کردوە. لە ٢٨/٥/١٩٨٨ ئاوای بەسەرانی بەعس وتووە:
"جەنگی خەلیج، ئێمە کاتی خۆی بە کاربەدەستانی
عێراقمان وت، نەبەسۆپەر ئەتاندارد و نەبەقەرزی ئەمریکا و نە بە مەوادی کیمایی
بەلادا ئەکەوێ، بەڵکو عاملی چارەنوس سازی ئەو شەڕە نەتەوەی کوردە، بەهەرلایەکی
ناکۆکیەکەدا بکەوێ، ململانێکە بە قازانجی ئەو تەواو ئەبێ، بەڵام ئەوان ئەوسا
مەغرور بوون، ئەوان لەم چەند مانگەدا توانیان هەندێ سەرکەوتنی عەسکەری بەسەر ئێمەو
گەلەکەماندا بەدەس بهێنن، سەبارەت بە نابەرامبەری هێزی نێوان هەردولا، بەڵام
هەرگیز ناتوانن گەلەکەمان دەستەمۆ بکەن و بەم کارانەی لەم دوایانەدا کردویانە
برینێکی قوڵیان کردوەتە ناخی دەرونی نەتەوەکەمان کە ساڕێژ بوونی بژاردنێکی گەورەی
ئەوێ لە لایەن ئەوانەوە، ئەگەر بیکەن قازانجی ئێستەو پاشەڕۆژی خۆیانی تیایە و ئەگەر
نەیکەن زەرەر لە خۆیان ئەدەن لە پێش ئێمەدا چونکە ئێمە هیچمان نەماوە لەدەستی
بدەین،ئەوان سامان و دەوڵەتیان هەیە ئەبێ بیپارێزن..."
چوارەم: نەوشیروان مستەفا لەو ساتەی کە بڕیاری وازهێنان
لە دکتۆراکەیدا و لە کەناری دانوبەوە گەڕایەوە بۆ خڕی ناوزەنگ، دەیزانی ئەم
بڕیارەی لەوانەیە ببێتە هۆی شەهید بوونی، ئەویش وەک هەموو هاوڕێ پێشمەرگەکانی
پرۆژەیەکی بەردەوام بوو بۆ شەهید بوون و دەیان جاریش لە لێواری مەرگ گەڕایەوە.
بۆیە بە ئەقڵی کەسێکی نەخۆشدا نەبێ بە ئەقڵی هیچ کەسێکی ژیردا ناچێ شکستێکی
سەربازی وا لە رابەرێکی فکری و فەرماندەیەکی پارتیزان بکات لە واقعەکە هەڵبێ و
میژوویەکی ناشیرین بۆ خۆی و هاوڕێکانی تۆمار بکات.. ئاخر نەوشیروان مێژوونووس بوو،
مێژوو خوێن بوو پەندی لە مێژوو و چارەنووسی دەیان سەرکردە و رابەر و فەرماندەی
سەربازی وەرگرتبوو، دەیزانی دوایی مێژوو چۆن باسیان دەکات.. بۆیە هەڵهاتن لە
بەرپرسیارێتی و ئاشبەتاڵ کردن هەرگیزاوهەرگیز لە خەیاڵی نەوشیروان مستەفادا نەبووە...
دیارە مەلا بەختیار قسەکانی مام جەلالی پێ راست نییە کە باس لەوە دەکات لەو کاتەی
گەیشتوەتەوە کوردستان کاک نەوشیروان مستەفا پێی وتووە: "ئەگەر ئەو برادەرانە
لە شکست نەبان، پێم دەگوتی بگەڕێینەوە، چونکە لەگەڵ ئەم برادەرانی ناوەوەدا فەقەت
ناومان یەکە، نە بیروباوەڕمان نەسیاسەتمان، نە بیروبۆچونمان وەکو یەکە، بەڵام
ئێستا ئەو برادەرانە لە شکستان و لە شکستا نابێ میللەتی خۆمان و برادەرانی خۆمان
بەجێ بهێڵین". ئەمەیە بیرکردنەوەی نەوشیروان مستەفا، دانی بەجەرگی خۆیدا
ناوە و هەموو ناسۆرەکانی قەبوڵ کردوە، تەنها لەبەر ئەوەی لە شکستدا کەسانێک بەجێ
نەهێڵێ کە ئەمڕۆکە ئەو لە ژیاندا نەماوە بوختانی بۆ هەڵ دەبەستن..
مام جەلال لە بەشێکی دیکەی بیرەوەرییەکانیدا دەگێڕێتەوە
"رۆژێک نەوشیروان مستەفا جیای کردمەوە و وتی: مام جەلال پێت وایە من تۆم
خۆش دەوێ، وتم ئاە، وتی پێت وایە من پەرۆشی پاراستنی تۆم، وتم بەڵێ، وتی دەمنیش
قسەیەکم هەیە، مام جەلال هەتا ئێستا سەرکردەی شۆڕشەکانی کورد لە دەرەوەی وڵات
مردون، یەکێک لە سەرکردەکان لە ناوەوە نەمردوە... وتی با من و تۆ لە خاکی کوردستان
بمرین با وڵاتەکە چۆڵ نەکەین، با بڵێن لەسەرفڵان گرد، مام جەلال شەهید بوو، لەسەر
فڵان گرد نەوشیروان شەهید بوو، ئەمە با بكەبن بە نەریتێك كە سەركردەكان وڵات بەجێ
ناهێلێن، منیش داواكارییەكەیم قبوڵ كرد و گەراینەوە وڵات."
لەبەر ئەوەی مەلا بەختیار نووسینەوەی مێژوو بە حیکایەتی
بەر ئاگردان تێگەیشتووە، بۆیە بۆ ئیسپات کردنی تۆمەتەکانی هیچ سەرچاوەیەک
ناهێنێتەوە و خۆی ماندوو ناکات چاوێک بە ئەدەبیاتی حیزبەکەدا بخشێنێتەوە و بزانێ
ئایا لەسەر ئەو تۆمەتەی هیچ دیکۆمێنتێک هەیە یان نا.. قەیناکات وا من پەرگرافێکی
ئەو بەیاننامەیەی ١٩ مانگی ٣ی ١٩٨٨بۆ بڵاو دەکەمەوە کە نزیکەی مانگێک دوای
دەستپێکردنی ئەنفالی یەک و کشانەوە و چۆلکردنیبارەگای سەرکردایەتی، کاک نەوشیروان
نوسیویتی و بەناوی مەکتەبی سیاسی ی.ن.ک ەوە بڵاوکراوەتەوە و پێشبینی رووخانی سەدام
و رژێمەکەی کردوبوو:
"...به‌م بۆنه‌یه‌وه
ئاگاداری جه‌ماوه‌ری میلله‌ته‌که‌مان ئه‌که‌ین ئه‌گه‌ر چی دوژمن به قیمه‌تێکی
گران سه‌رکه‌وتنێکی بچوکی له گرتنی ناوچه‌یه‌کی جوگرافی ته‌سک به‌ده‌ست هێنا، به‌ڵام
دڵنیایان ئه‌که‌ین که ئه‌م شه‌ڕه نقطه‌ی وه‌رچه‌رخانێک ئه‌بێ له جه‌نگی (٢٧) ساڵه‌ی
گه‌لی کوردو جه‌یشی عیراقی دا به‌قازانجی گه‌له‌که‌مان و سه‌ره‌تای پاککردنه‌وه‌ییه‌کجاری
خاکی کوردستان ئه‌بی له هێزی چه‌په‌ڵی داگیرکه‌ری به‌عسیکه
ڕۆژی له گۆڕنانی نزیک بۆته‌وه...
بۆ پێشه‌وه بۆ په‌ره‌پێدانی خه‌بات له پێناویڕوخاندنی
رژێمی به‌عس وبه‌ده‌ستهێنانی مافی ئازادی چاره‌نووس بۆ گه‌لی کورد.
مه‌کته‌بی سیاسی
یه‌کێتی نیشتمانی
کوردستان
١٠ی
مارتی١٩٨٨"
دۆست و دوژمن شاهیدی ئەوە بۆنەوشیروان مستەفا دەدەن کە
ئەو پیاوێک بووە گوفتار و کردارەکانی وەک یەک بوون، بە چ ئەقڵێکدا دەچێ خۆی
رووزەردەی نەتەوەکەی بکات..!!
ئەم ئەقڵیەتەی کە لە پشت تۆمەتێکی لەو چەشنەوەیە، گەر ئامانجی
تێکدانی راستیەکان و هەڵبەستنی بوختانی ناڕەوا و دور لە ئیتیکی پیشەی نووسین نەبێ،
چۆن جورئەت ئەکا و رێگە بە خۆی دەدا بە خەویش باس لەوە بکات لە دوای ئەنفالەکان
نەوشیروان مستەفا بە نیازی ئاش بەتاڵ کردن بووە بە شۆڕش..