09:30 - 27/01/2019
یه‌كه‌م كه‌سبووه قازی ده‌مانچه‌كه‌ی خۆی پێبه‌خشیووه
له‌ناوچه‌ی بنكوره‌ی سه‌ر به قه‌زای خانه‌قینه‌وه به‌پێ به‌ڕێده‌كه‌وێت بۆ پیشاندانی پشتیوانی له كۆماره‌كه‌ی قازی محه‌مه‌د، قازی ئه‌وه‌نده دڵخۆش ده‌بێت ده‌مانچه‌كه‌ی خۆی به دیاری ده‌داتێ. ڕه‌شید باجه‌ڵان كوردی پاك و تێكۆشه‌رێكی ناوداری سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆی بووه. كوڕی ئاغایه‌كی عه‌شیره‌تی باجه‌ڵان بووه، به‌ڵام ئه‌ویش وه‌كو ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ته‌نیا خه‌میان خه‌مه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانه، ده‌ستبه‌رداری عه‌یش و نۆشی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ئاغایه‌تی ده‌بێت و ده‌بێته ئه‌ندام له حزبی هیوا، دوای بوون به پارێزه‌ر به هۆی توانستی خۆیه‌وه ده‌بێته یه‌كێك له دادوه‌ر ناوداره‌كانی سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆی. هه‌ربۆیه ده‌سه‌ڵاتداران كوردایه‌تییه‌كه ره‌شید باحه‌ڵان له‌به‌ر چاو ناگرن و ده‌بێته سه‌رۆكی دادگای به‌غدا، تاوه‌كو سالی 1963 سێجار ده‌ستگیرده‌كرێت و زیندانی ده‌بێت .
ڕه‌شید باجه‌ڵان كێیه؟
ڕه‌شید كوڕی ئیسماعیل كوڕی عه‌زیزی كوڕی هۆمه‌ر ئاغای باجه‌ڵانه، به ڕه‌شید باجه‌ڵان ناسراوه، ئه‌و له ساڵی 1920 دوای ته‌واو بوونی جه‌نگی دووه‌می جیهانی له گوندی تازه شاری ناوچه‌ی بنكوره‌ی دامێنی شاخی مرواری نزیك شاری خانه‌قین له دایكبووه، پێش ئه‌وه‌ی بچێته خوێندنگا له‌سه‌ر ده‌ستی شاعیری ناوداری كورد شێخ بابا عه‌لی (بێدار) فێری خوێندن و نووسین ده‌بێت. بۆیه بۆ ته‌واوكردنی خوێندنی سه‌ره‌تای ده‌چێته شاری خانه‌قین، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و پێشتر خوێندوویه‌تی له پۆلی دووهه‌می سه‌ره‌تاییه‌وه ده‌ست پێده‌كات.
ساڵی 1940 ده‌چێته كۆلێژی ماف له زانكۆی به‌غدا، ساڵی 1944 به پله‌یه‌كی باش كۆلیژی ماف ته‌واو ده‌كات و ده‌بێته پارێزه‌ر. له پاڵ كاروباری سیاسییدا سه‌رقاڵی كاری پارێزه‌ری ده‌بێت.
كاروباری سیاسی
ئه‌و له ته‌مه‌نی 17 ساڵیدا ده‌چێته ناو كاروباری رێكخستنه‌وه، چونكه ساڵی 1937 كه حزبی هیوا داده‌مه‌زرێت، له قۆناغی ئاماده‌یی ده‌بێت، هه‌ر زوو خۆی ده‌گه‌ێنێته ناو حیزبكه، به‌ڵام ساڵی 1940 په‌یوه‌ندی به حزبی هیواوه كردووه له‌وێ له‌گه‌ڵ دڵداری شاعیر له ژوورێكدا ده‌بن، به‌ده‌ر له هاوڕیێیه‌تی نێوانیان، دڵداری شاعیر ده‌بێته به‌رپرس و ئه‌میش ده‌بێته جێگری له شاری به‌غدا.
نه‌جم باجه‌ڵان ڕووناكبیر و رۆشنبیری ناوچه‌ی گه‌رمیان و گه‌رمه‌سێر سه‌باره‌ت به كاروباری سیاسی ره‌شید باجه‌ڵان ده‌ڵێت." له ساڵی 1937ه‌وه له‌گه‌ڵ عه‌زیز پشتیوان و محه‌مه‌د محه‌مه‌د ئه‌مین ده‌ربه‌ند فه‌قه‌ره‌ییی حزبێكی بچووكیان به‌ناوی برایه‌تی پێكهێناوه.له‌وێوه ده‌چته ناو كاروباری ڕێكخستنه‌وه، به‌ڵام درێژه‌ی نه‌كێشاوه و چۆته ڕێكخستنی حزبی هیوا وه‌كو سه‌ركرده‌یه‌كی چالاك و دیاری ئه‌و حیزبه ده‌ركه‌وتووه.دواتر ده‌بێته زنجیری به‌یه‌ك گه‌یاندنی نێوان حیزبی هیوا و پارتی ژیانه‌وه‌ی كوردستان(ژێ كاف)به تایبه‌تی له ڕێی سه‌ید تاهیری هاشمی و ئیبراهیم نادریه‌وه، په‌یوه‌ندی و هاوكارییه‌كانیان به‌رده‌وام بووه."
له ڕاپه‌رینه‌كه‌ی ساڵی 1948ی خانه‌قین ده‌ستگیر ده‌كرێت
له‌كۆتایی جه‌نگی جیهانی دووه‌مدا، برسێتی و گرانی شتومه‌ك له بازاڕه‌كانی عێراق ده‌گاته لووتكه. ئه‌مه‌ش وایكرد كه خه‌ڵكی خانه‌قین بڕستیان لێ ببڕێت و هیچ شتێكیان نه‌بێت بیخۆن و بیخۆنه‌وه. له‌ولاوه هه‌ندێك ده‌وڵه‌مه‌ندی شاری به‌غدا به سه‌دان ته‌ن له برنج و خۆراك له كۆگاكانی وێستگه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ری خانه‌قین هه‌ڵگرتووه له‌وێوه به مه‌به‌ستی گواستنه‌وه‌ی بۆ بازرگانی گه‌وره‌ی عیراقی (شه‌فیق عدس) ڕه‌وانه بكرێن.
له‌دژی گواستنه‌وه‌ی خواردنه‌كه له پێنجی نیسانی 1948 خۆپیشاندانێكی گه‌وره له خانه‌قین له‌به‌رامبه‌ر قایمقامیه‌تی شاره‌كه ڕێكده‌خرێت.ئه‌وانه‌ی هانی خه‌ڵكیاندا بۆ ڕاپه‌رینه‌كه هه‌ریه‌ك له ڕه‌شید باجه‌ڵان و عه‌زیز پشتیوان و مه‌لا عارف یه‌حیا عه‌بدولعه‌زیز بوون و زۆربه‌ی خوێندكار و مامۆستا و كرێكار و كاسبكار و جوتیاریان بوونیان هه‌بوو. ئه‌وه‌ی گرنگه له‌م ڕاپه‌ڕینه‌دا ژنان ڕۆڵێكی به‌رچاویان له‌و راپه‌ڕێنه گێڕا. دروشم و هوتافی ئه‌وكاته ئه‌وه بووه.
-چه توان(چیتان ده‌وێت)
-گه‌نم تواین(گه‌نمان ده‌وێت)
دواتر ژنێك به‌ناوی به‌دریه عه‌ره‌ب كه ده‌كاته دایكی هونه‌رمه‌ند ناسر حه‌سه‌ن پارچه خشتێك ده‌كێشێت به‌سه‌ری توفیق موختاری قایمقامی خانه‌قین، ئه‌ویش ناچار ده‌بێت ڕابكات. خۆپیشانده‌ران له ماڵ ده‌ریده‌كه‌ن و داوای لێده‌كه‌ن گه‌نمه‌كه كوا؟ ئه‌ویش ده‌ڵێت گه‌نم خۆ له گیرفانی من نییه كه لێی ده‌پرسن له كوێیه ده‌ڵێت له وێستگه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ر. خه‌ڵكی ڕوو له وێستگه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ر ده‌كه‌ن و ده‌رگاكانی كۆگاكه ده‌شكێنن. سه‌رجه‌م كاغه‌زه‌كانی ناوی ده‌سووتێنن. ئه‌وه‌ی ڕۆڵی سه‌ره‌كی له‌م كاره هه‌بووه (ڕه‌فیق كامل ئه‌فه‌ندی)بووه.هه‌ربۆیه 555 گونییه گه‌نم برا و 55 گونییه برنجیش برا. ئه‌و خواردنانه هی شه‌فیق عده‌س و بریكاره‌كه‌ی كابرایه‌كی جوله‌كه بووه به‌ناوی موشی حایم.
یه‌كێك له شایه‌تحاڵه‌كانی ئه‌و كاته ده‌ڵێت كاتێك خۆپیشانده‌ران چوونه ناو كۆگاكه‌وه، گونییه یان هیچ شتێكی دیكه‌یان پێنه‌بوو، بۆیه ناچاربوون پانتۆڵه‌كانیان پڕ بكه‌ن له گه‌نج و برنج، بۆیه به‌جلی ڕووتی ده‌گه‌ڕانه ماڵه‌وه.
ئه‌م خۆپیشاندانه بووه هۆی ئه‌وه‌ی كه عه‌زیزپشتیوان و ڕه‌شید باجه‌ڵان وو هاوڕێكانی نه‌هێڵن خه‌ڵكی خانه‌قین له‌وه زیاتر برسیان بێت.
دواتر ڕه‌شید باجه‌ڵان له‌گه‌ڵ 60 كه‌سی دیكه‌دا ده‌ستگیرده‌كرێن و دوای ماوه‌یه‌ك به كه‌فاله‌ت ئازاد ده‌كرێت.
له‌گه‌ڵ باوكی به‌رهه‌م ساڵه‌ح ده‌ست له كار ده‌كێشنه‌وه
دوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حزبی هیوا شوباتی ساڵی 1945 وه‌كو سه‌ربه‌خۆیه‌ك به‌شداری كۆنگره‌ی دامه‌زراندنی حزبی ڕزگاری به ئه‌ندامێكی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی هه‌ڵبژێردراوه. دواتر ئه‌ویش هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه و له 16ی ئابی 1946 به‌شداری له كۆنگره‌ی یه‌كه‌می پارتی دیموكراتی كوردستان هه‌ڵبژێردراوه به ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی .له كۆنگره‌ی دووه‌می پارتیدا كه ساڵی 1951 به‌ستراوه و تێیدا پارتی دوو كه‌رت بووه.به‌ڵام ئه‌و خۆیگرتووه و تێكه‌ڵی ئه‌و ناكۆكیه نه‌بووه.به‌ڵام هه‌ر دڵسۆزی پارته‌كه‌ی بووه. ساڵی 1952 جارێكی دیكه به هۆی كاروبار و جموجوڵی سیاسیه‌وه ده‌خرێته‌وه زیندان ئه‌مجاره‌یان به هۆی ده‌سه‌ڵاتی باوكی كه سه‌رۆكی عه‌شیره‌ت بووه و له‌رێگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانیه‌وه و پارێزه‌رێك ده‌گرێت و ئه‌ویش له ڕێگه‌ی یاساییه‌وه كوڕه‌كه‌ی ئازاد ده‌كه‌ن، كۆتا جار كه ده‌ستگیركراوه له كاتی كوده‌تای هه‌شتی شوباتی 1963 كه به عسیه‌كان ئه‌نجامیاندا، ده‌ستگیریده‌كه‌ن، دوای ئازادكردنی له‌گه‌ڵ هه‌ره‌یه‌ك له فایه‌ق هۆشیار و جه‌عفه‌ر محه‌مه‌د و فه‌یزوڵا ئه‌حمه‌د بابان و ئه‌حمه‌دی حاجی ساڵه‌ح ده‌كاته باوكی سه‌رۆك كۆماری ئێستای عێراق، ده‌ست له كار ده‌كێشنه‌وه.
مام جه‌لال و كه‌مال مه‌زهه‌ر له‌سه‌ری ده‌دوێن
هیچ سیاسی و نووسه‌رێكی سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆی نه‌بووه كه ڕه‌شید باجه‌ڵان نه‌ناسێت و یاخود به خراپه ناوی ببه‌ن. له په‌رتووكی (دیداری ته‌مه‌ن)دا مام جه‌لال سه‌باره‌ت به ڕه‌شید باجه‌ڵان ده‌ڵێت" دوای ئه‌وه‌ی پارتی به ته‌واوه‌تی باڵێكی لێ جیابوه‌وه هه‌ندێك له‌و براده‌رانه وازیان له پارتی هێنا و چوونه‌وه ماڵی خۆیان و وه‌كو پیاوێكی چاك مانه‌وه و له‌وانه‌ش ڕه‌شید باجه‌ڵان خانه‌قینی."
له دوای به‌یاننامه‌ی 11ی ئازاری حه‌فتا ئیدی ته‌مه‌نی به‌ره‌و سه‌ر هه‌ڵده‌كشێت ده‌چێته شاری به‌غدا و له‌وێ نیشته‌جێبووه، دوای به‌یاننامه‌كه چه‌ندین هاوڕێی ده‌چنه ناو حكومه‌ته‌وه و به پله‌ی وه‌زیری ده‌ست به‌كارده‌بن له‌وانه‌ش( فوئاد عارف، بابه‌كر پشده‌ری، ساڵه‌ح حه‌یده‌ری و حه‌بیب محه‌مه‌د كه‌ریم و عه‌لی عه‌بدوڵا، حه‌مه سه‌عید به‌گی جاف) ڕه‌شید باجه‌ڵان ئیتر خۆی بۆ خوێندنه‌وه‌ی خه‌می زانست و زانیاری كوردی ته‌رخان ده‌كات و زوو ده‌چێته كۆڕی زانیاری كورد له به‌غدا.
دكتۆر كه‌مال مه‌زهه‌ر له وتارێكیدا سه‌باره‌ت به ره‌شید باجه‌ڵان نووسیوویه‌تی "یه‌كێك له‌و پیاوانه‌ی كه هیچ كه‌سێك نه‌بووه دڵی لێی بێشێت، به پێی توانا یارمه‌تی خوێندكارانی ماسته‌ر و دكتۆرای ده‌دا چونكه ڕه‌شید باجه‌ڵان پێشینه‌ی مێژووی هه‌بوو، خۆیشی شاره‌زای ته‌واو مێژوو بوو، له لایه‌نی مێژووییه‌وه ئاگادار بوو. كه‌س نه‌بوو خۆشی نه‌وێت و به ڕێزه‌وه باسی نه‌كات."
زمانزان و شاره‌زای زاراوه كوردییه‌كان بووه
ڕه‌شید باجه‌ڵان سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆی گرنگی زۆری به فێربوون و شاره‌زاری له زمانه بیانیه‌كان و زاراوه كوردییه‌كان هه‌بووه، ئه‌و ده‌یتوانی هه‌رچوار زاراوه كوردییه‌كه قسه بكات و به حكومی ئه‌وه‌ی له سه‌رده‌مه‌كه‌ییدا خویندن به زمانی عه‌ره‌بی بووه، عه‌ره‌بی به باشی ده‌زانی و به‌ڕاده‌یه‌كیش زمانی ئینگلییزی ده‌زانی كاتێك خوێندنگایه‌ك به‌ناوی (ته‌فیز)له خانه‌قین ده‌كرێته‌وه و مامۆستای ئینگلیزی ده‌ست ناكه‌وێت ئه‌و وه‌كو مامۆستای ئینگلیزی ده‌بێته وانه بێژ.
ئیبراهیم باجه‌ڵان ڕووناكبیر و رۆشنبیری ناوچه‌ی خانه‌قین سه‌باره‌ت به‌وه ده‌ڵێت "ره‌شید ئاغای باجه‌ڵان جگه له‌و زمانانه‌ی كه له ئێمه‌وه نزیكن ته‌نانه‌ت تا ڕاده‌یه‌كی باش فه‌ره‌نسیشی زانیووه. ده‌یتوانی به ڕه‌وانی به زمانه‌كانی توركی و فارسی قسان بكات."
حه‌مه‌ی مه‌لا كه‌ریم (كوڕی مه‌لا عه‌بدولكه‌ریمی موده‌ڕیس) له وتارێكیدا سه‌باره‌ت به ڕه‌شید باجه‌ڵان نووسیوویه‌تی "ئه‌و كاته‌ی له مه‌جمه‌عی عیلمی عێراقی پێكه‌وه بووین، كوڕی زانیاری كورد لیژنه‌ی كه‌له‌پور و مێژوو.هه‌ر په‌ندێكی پێشیان ده‌هاته به‌رده‌ستمان ده‌م و ده‌ست ڕه‌شید باجه‌ڵان له زاراوه‌كانی گۆڕان و كه‌هڵوری به‌رامبه‌ریان ده‌گووته‌وه."
قه‌دری جان داوای ره‌شید باجه‌ڵان ده‌كات
خه‌باتی ڕه‌شید باجه‌ڵان ته‌نیا له یه‌ك پارچه‌ی كوردستان قه‌تیس نه‌بووه، به‌ڵكو ئه‌و له ئێران و سوریا و توركیاش ناسراو بووه و خه‌می نه‌ته‌وه‌كه‌ی كردۆته كه‌شكۆڵێك و به شاربه‌شار و دێ به‌دێ بۆی گه‌ڕاوه. قه‌دری جان شاعیر و چیرۆكنووس و وه‌ڕگێر هه‌میشه حه‌زی له نزیكی و دۆستایه‌تی ڕه‌شید باجه‌ڵان بووه، وه‌كو عیزه‌دین مسته‌فا ڕه‌سول ده‌یگێڕێته‌وه، " ئه‌و كاته‌ی له سوریا بووین له‌گه‌ڵ كوردانی خۆرئاوای كوردستان په‌یوه‌ندیمان هه‌بوو، كورده‌كانی باشور ده‌یانویست ناوداری كوردانی سوریا بناسن، خه‌ڵكی ده‌هات بۆ دیداریان جارێكیان قه‌دری جان پێی گوتم ئێوه خه‌ڵك ده‌نێرن بۆ لای ئێمه ، ڕه‌شید ئاغای باجه‌ڵان بنێرن، چونكه ئه‌و كاته له هه‌ردوو حیزبی هێڤی و خۆیبوونی كوردانی سوریا ، ته‌نیا ڕه‌شید باجه‌ڵانمان ناسیووه وه‌كو نوێنه‌ری حزبی هیوا هاتووه سه‌ردانی كوردانی سوریای كردووه و له‌وێشه‌وه چۆته به‌یروت كامه‌ران به‌گ و جه‌لال به‌درخان و قه‌دری به‌گی جه‌میل پاشای بیبنووه."
له چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ كه‌ناڵی گه‌لی كوردستان كه سه‌باره‌ت به ڕه‌شید باجه‌ڵان ده‌دوا عیزه‌دین مسته‌فا ڕه‌سول ده‌ڵێت" دوای ماوه‌یه‌ك زۆر قه‌دری جان له‌گه‌ڵ مندا هاتبووه به‌غدا چووه سه‌ردانی مه‌لا مسته‌فا دواتر قه‌دری جان به ده‌می خۆی گوتی حه‌زده‌كه‌م بمبه‌یت ڕه‌شید باجه‌ڵان ببینم.ئیتر گوتم ئه‌وه‌یان ئاسانه ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت ئه‌چینه دوكانی به‌شیر موشیر له‌وێ یه‌كتر ده‌بینین. ئیتر به‌ڕێكه‌وتین بۆ لای مامۆستا به‌شیر موشیر به ڕێكه‌وت ڕه‌شید باجه‌ڵانیش له‌وێ بوو. یه‌كتریان ده‌بینی."
دیدار له‌گه‌ڵ پێشه‌وای قازی
لەساڵی 1945 ڕه‌شید باجه‌ڵان جێگری سه‌رۆكی حیزبی هیوابووه و به بڕیاری حیزب له ڕێگای قامیشه‌ڵان و خوسره‌وی به‌ڕه‌و مه‌هاباد به‌ڕێده‌كه‌وێت.هه‌ر له‌گه‌ڵ گه‌یشتنی بۆ مه‌هاباد یه‌كه‌مینجار میرحاج و مسته‌فا خۆشناو ده‌بینن و باسی دامه‌زراندنی حیزبی دیموكراتی دیموكراتی كوردستان ده‌كه‌ن، ڕۆژی دواتر له‌گه‌ڵ عه‌بدولڕه‌حمانی زه‌بیحی و دڵشاد ڕه‌سوڵیان كۆده‌بنه‌وه، دواتر بڕیاری سه‌ردانی قازی محه‌مه‌د ده‌ده‌ن. له دانیشته‌كه‌دا قازی محه‌مه‌د دوو دڵبووه و كه‌وتۆته سه‌ر دوو ڕێگای جیاواز نازانێت باوه‌ڕ به ئینگلیزه‌كان بكات یاخود به ڕووسه‌كان.ڕه‌شید باجه‌ڵان ڕۆڵێکی سەرەکی ده‌گێڕێت به‌وه‌ی پێشه‌وا دوودڵ نه‌بێت خۆی ئاماده‌بكات بۆ پێكهێنانی قه‌واره‌یه‌كی سیاسی و بۆ گه‌لی كورد.
چه‌ند ڕۆژێك دواتر ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ خانه‌قین و دوای دامەزراندنی کۆمار وەکو وەفدی حزبی هیواو و ناوچەی گەرمەسێر به مه‌به‌ستی پشتیوانی سه‌ردانی مه‌هاباد ده‌كاته‌وه و به‌یاوه‌ری مه‌لا مسته‌فا له‌گه‌ڵ سه‌رۆك كۆماری كوردستان كۆده‌بنه‌وه. له‌و سه‌ردانه‌یدا كه قازی محه‌مه‌د سه‌رۆكی كوردستان ده‌بێت به هاتنه‌كه‌ی ڕه‌شید باجه‌ڵان دڵخۆشده‌بێت كه كوردی پارچه‌كه‌ی دیكه پشتیوانی ده‌كه‌ن، بۆیه ده‌ست ده‌بات بۆ پشتیوێنه‌كه‌ی و ده‌مانچه تایبه‌ته‌كه‌ی خۆی پێشكه‌ش به ڕه‌شید باجه‌ڵان ده‌كات. ڕه‌شید باجه‌ڵان پلانی ده‌بێت كه چۆن كۆماری مه‌هاباد ته‌نیا له خۆرهه‌ڵاتی كوردستان قه‌تیس نه‌بێت و په‌لبهاوێژێت بۆ پارچه‌كه‌ی دیكه، له‌گه‌ڵ سه‌ید تاهیر هاشمی و ئیبراهیم نادری بۆ جاری سێهه‌م له‌سه‌ر داوای قازی ده‌ڕۆنه‌وه بۆ مه‌هاباد، به تۆكه‌مه‌یی پلانه‌كه تاوتوێ ده‌كه‌ن. به‌ڵام دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ڕه‌شید باجه‌ڵان بۆ خانه‌قین، كۆمار كۆتایی دێت و قازی و هاوڕێكانی له سێداره ده‌درێن.
شانۆگه‌ری"دایكی نیشتیمان"
لەساڵی 1942 هه‌ریه‌ك له ڕه‌شید باجه‌ڵان و حه‌سه‌ن محه‌مه‌د زه‌هاوی و فڵامه‌رز شانه‌زه‌ر ئه‌كبه‌ری وه‌كو به‌شیكی ڕۆشنبیری حیزبی هیوا سه‌ردانی كرماشان ده‌كه‌ن له‌وێ چاویان به سه‌ید تاهیر هاشمی ده‌كه‌وێت كه كه‌سایه‌تی ڕۆشنبیر و ئه‌دیبێكی ناوداری كرماشان بووه، یه‌دوڵای ڕه‌زای له هۆزی كه‌ڵهوڕ ده‌بینن كه ڕۆشنفكرێكی سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆی بووه. هه‌موویان پێكه‌وه شانۆگه‌ری دایكی نیشتیمان ده‌نووسن.
شانۆگه‌رێكه باس له سێ كه‌سی به‌ڕه‌ڵا ده‌كات كه ده‌ستدرێژی ده‌كه‌نه سه‌ر ژنێك به ناوی دایكی نیشتیمانه‌وه، پاشان خێروبێری كوردستان ده‌به‌ن و ڕۆڵه‌كانییشی به ناحه‌ق ده‌كوژن. مه‌به‌ستی ئه‌و نووسه‌ران له سێ به‌ڕه‌ڵاكه هه‌ریه‌ك له وڵاتانی عێراق و ئێران و توركیا بووه.
له 18ی نیسانی 1945 وه‌كو یه‌كه‌مین شانۆی نیشتیمانی كوردی له شاری مه‌هاباد به ئاماده‌بوونی ڕه‌شید باجه‌ڵان و هاوڕێكانی نمایش ده‌كرێت.به‌ده‌ر له‌وانه‌ش هه‌مان ڕۆژ زۆربەی هەرەزۆری سەرۆك هۆزەکانی خۆرهه‌ڵاتی کوردستان هه‌رچه‌نده دانویان پێكه‌وه ناكوڵێت به‌ڵام ئاماده‌بوون، دوای ته‌واوبوونی شانۆگه‌رییه‌كه هه‌موو ئاماده‌بووان ده‌ستده‌كه‌ن به گریان، چونكه ئه‌و كاته ده‌زانن ئه‌م وڵاته چه‌ند سته‌م له‌گه‌لی كورد ده‌كه‌ن و به‌ش به‌شیان ده‌كه‌ن. بۆیه ئه‌و ڕۆژه ده‌بێته ڕۆژی ئاشته‌وای نێوان هۆزه كورده‌كان. دواتر هه‌موویان له‌سه‌ر خوانی قازی نان ده‌خۆن وئەم شانۆگەریەی ڕۆڵەکانی کرماشان و خانەقین بووه هەوێنی یەکگرتنی هۆزەکوردەکانی خۆرهەڵات و وە بەردی بناغەی دامەزراندنی کۆماری کوردستان .
مه‌رگی ڕه‌شید باجه‌ڵان
ڕه‌شید باجه‌ڵان له دوای خۆی شه‌ش مناڵی به‌جێهێشتووه، سێ كوڕ به‌ناوه‌كانی دیار، سوار، محه‌مه‌د(مردووه)، به‌هار و شیرین و تارا. دایكی منداڵه‌كانی ناوی توبا عه‌بدوڵا ئاغابووه. ڕه‌شید باجه‌ڵان له6/2/ 2001 له شاری به‌غدا كۆچی دوای ده‌كات و له گۆڕستانی كه‌رخ به خاك ده‌سپێردرێت.
سه‌رچاوه‌كان:
كه‌ناڵی گه‌لی كوردستان
نه‌جم باجه‌ڵان
په‌رتووكی دیداری ته‌مه‌ن(مام جه‌لال)
كه‌مال مه‌زهه‌ر
پرۆفیسۆر عیزه‌دین مسته‌فا ڕه‌سوڵ
یاده‌وه‌رییه‌كانی سه‌ید تاهیر هاشمی