02:02 - 27/03/2021
كورد خاوەنی دەوڵەت نەبێت ، نابێتە خاوەنی رۆژی شانۆی جیهانی
مرۆڤه‌كان، له‌وه‌ته‌ی له‌سه‌ر ئه‌م هه‌ساره‌یه‌ن هه‌میشه چیرۆكیان بۆ یه‌كتر گێڕاوه‌ته‌وه، تا له‌سه‌ر ئه‌م هه‌ساره‌یه‌ش بمێنین كه‌لتوری جوانی شانۆ هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت.
چیرۆك و حیكایەتخوانی شانۆی هێنایە بوون و داخوازی مرۆڤ ئەوەی دەویست كە چیرۆكەكان بەنواندنەوە ببینن بۆیە گۆڕەپانەكانی زۆرانبازیان كردە سەكۆی شانۆ ، شانۆ باوکی هونەرەکان ، مێژوەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاكانی ساڵی زاینیلە سەردەمی یۆنانییەکان دروست بوو
بەپێی چەند سەرچاوەیەک، لە عێراق بۆ یەکەمجار ساڵی (1892) یەکەم شانۆگەریی کە شانۆیەکی پەروەردەیی بو نمایشکراوە.
لەسەر ئاستی کوردستانیش، گۆرانی شاعیر یەکەم کەس بوە کە زاراوەی (شانۆی) لە شیعری (جلیوەی شانۆ)ی دیوانی فرمیسک و هونەر لە ساڵی (1950) بەکارهێناوە.
ساڵانە له سه‌رانسه‌ری جیهاندا یادی جه‌ژنی شانۆ ده‌کرێتەوە و له‌م رۆژه‌دا چه‌ندین چالاکی شانۆیی ئه‌نجام ده‌درێت، مێژووی ئه‌م یاده بۆساڵی 1946 ده‌گه‌رێته‌وه بۆ سه‌نته‌ری جیهانی شانۆ له‌لایه‌ن رێکخراوی یۆنسکۆ ده‌ست نیشان کران، ئەو كاتە سێ شانۆکاری جیهانی(ئه‌رشیبالک ماک لیش ، جۆن برستلی‌ستیلی ، فرانسۆ مۆریاک) وه‌کو ده‌سته‌ی یه‌که‌م ئاماده‌کاری دەستبەكاربوون.
له ساڵی 1947 پسپۆرانی شانۆ و هونه‌رمه‌ندانی شانۆ که پێک هاتبوون له (جان لوێ بارۆ، ئارمان سالاکرۆ ، فرانسوا مۆریاک) کۆبوونه‌وه به‌مه‌به‌ستی گفتۆگۆ کردن له‌سه‌ر ده‌سته‌ی سه‌نته‌ری جیهانی شانۆ،
له رۆژی 28/6/1948 له کۆنگره‌یه‌کی شانۆیی که له شاری پراگ به‌سترا ده‌سته‌ی جیهانی بۆ شانۆ به سه‌رۆکاییه‌تی (جۆن برستیلی) راگه‌یندراو ئاماژه به‌چه‌ند خاڵێک کرا،
لەوانە: هونه‌ری شانۆ چالاکییه‌کی جیهانییه مرۆڤ له رێگه‌ی شانۆ گوزارشت له خودی خۆی ده‌کات له هه‌ر شوێنێک بێت، شانۆ کاریگه‌ریه‌کی زۆری هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی گه‌لان کۆبکاته‌وه له پێناو ئاشتی له‌هه‌مان کاتدا ئامانجه‌کانی سه‌نته‌ری جیهانی شانۆ بڵاوکراییه‌وه
که‌بریتی بوون له:
فراونکردنی په‌یوه‌ندییه‌کانی شانۆییه‌کان له نێوان شانۆکارندا، ئاڵوگۆرکردنی بیروراکان له نێوان ئه‌ندامه‌کانی ئه‌م سه‌نته‌ره شانۆییه‌دا پته‌و کردنی په‌یوه‌ندی له نێوان گه‌لاندا ده‌ر‌کردنی گۆڤارێک به‌ناوی (شانۆی جیهانی)
دواتر له ساڵی 1961 له کۆبونه‌وه‌یه‌کی شانۆکاران که‌له (ڤینا) به‌سترا بریاردار رۆژی 27/3ی هه‌موو ساڵێک ببێته رۆژی جیهانی شانۆ، هۆکاری ده‌ستنیشان کردنی ئەو رۆژە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، چونکه له‌م رۆژه‌دا له پاریس فیستیفاڵێکی شانۆی به‌ناوی (ساره برنارت) ئه‌نجامدرا وه‌کو رێزلێنانێکیش بۆ کچه ئه‌کته‌ری فه‌رنسی (ساره برنارت) ئه‌م رۆژه به رۆژی جیهانی شانۆ ناوزه‌ند کرا،
هه‌ر له‌ساڵی 1962 کاتێ سه‌نته‌ری جیهانی شانۆ (ئای تی ئای) به مه‌به‌ستی رێکخستنی کاری شانۆکاران به‌شێوه‌یه‌کی فه‌رمی ده‌ست به‌کار بوو زۆربه‌ی وڵاتان له‌م سه‌نته‌ره‌دا ئه‌ندامن عێراقیش یه‌کێکه له‌و وڵاتانه..
ئه‌گه‌رچی شانۆکارانی کورد هه‌وڵێکی زۆریاندا بۆ ئه‌وه‌ی شانۆکارانی کوردیش وه‌کو ئه‌ندامن وه‌ربگیرین به‌ڵام یه‌کێک له‌مه‌رجی ئه‌ندام بوون ئه‌وه‌یه، که تۆ ده‌بێت خاوه‌ن ده‌وڵەته‌ێکی سه‌ر‌به‌خۆ بیت.
شکسپیر دیارترین ناوەكانی هونەری شانۆ؟
ویلیام شکسپیر یه‌کێکه له به‌ناوبانگترین نوسه‌ر و شانۆنوس و چیرۆکنوس و شاعیری جیهان، لە 1564 له شاری ستراتفۆرد له له‌دایک بوه، له ته‌مه‌نی (52) ساڵیدا له شاری ستراتفۆرد کۆچی دوایی کردوه.
شاره‌زایانی بواری ئه‌ده‌ب و نوسین کۆکن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که شیکسپیر یه‌کێکه له باشترین نوسه‌ره‌کانی به‌ریتانیا و یه‌کێکه له باشترین چیرۆکنوسه‌کانی جیهان.
ئه‌م نوسه‌ره به درێژایی ژیانی خاوه‌نی چەندین بەرهەمی زۆر سه‌رکه‌وتو بوه، به‌ناوبانگترین و باشترین کاره ناسراوەكانیشی بریتین لە (ماکبێس، رۆمیۆ و جولێت، هاملێت).
ویلیام شكسپیربه درێژایی ژیانی خاوه‌نی (37) کاری شانۆیی بوه
له‌و ژماره‌یه (17) کاریان شانۆیی کۆمیدیا بوه.