02:25 - 30/01/2021
لە رۆژئاوای كوردستان بایدن قاچ دەخاتە شوێن پێیەكانی ترەمپ؟
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لەماوەی
چوار ساڵی پۆستەکەیدا، چەندین جار بەڵێنی دا سیاسەتی بنیاتنانەوە و سەقامگیرکردنی
کۆمەڵگاکانی دوای جەنگ بەلاوە بنێن ئەو بەو ئەنجامە گەیشتووە کە ئەم سیاسەتە چەواشەکارییە
و مەحکومە لەگەڵ شکست ڕوو بەڕوو دەكاتەوە، بۆیە ژمارەی هێزەکانی ئەمریکا لەعیراق و ئەفغانستان کەمکردەوە و لە بودجەی پەرەپێدانی دیموکراسیش نزیکەی
1 ملیار دۆلار کەمکرایەوە، لە دەربڕینیكیشدا گوتی چیتر ئەمەریكا نابێتە پاسەوانی كورد .
لەگەڵ ئەوەشدا ویلابەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
هەوڵیدا سەرۆک بەشار ئەسەد ناچار بکات کە چاکسازی لە دەستوری وڵاتەكەیدا قبوڵ بکات
و ڕازی بێت بە دامەزراندنی هەرێمی سەربەخۆ بۆ کوردەكان لە باکوری ڕۆژهەڵاتی وڵاتەکەیدا
، لەو سیاسەتە ستراتیژیە دورخرایەوە .
ئەمریکا
بڕیاریدا ناوچەکە بکات بە نیمچە دەوڵەتی ژێر کۆنتڕۆڵی هێزەکانی سوریای دیموکراتیک
(هەسەدە) ەوە سەرپەرشتی بەڕێوەبردنی خۆجێی ناوچەکە دەکات.
دوای شەش ساڵ و خەرجکردنی نزیکەی 2,6 ملیار دۆلار،
بەڵام هێشتا بەڕێوەبەرایەتی خۆسەری لە رۆژئاوا پێویستی بە پاڵپشتی سەربازی ئەمریکا
هەیە بۆ بەربەرەکانێکردنی سوپای سوریا و هاوکارەکانی و هێزەکانی تورکیا و دەستە چەکدارەکانی
سەر بەو سوپایە،
ئابوری
حکومەتی خۆسەر لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، بە زۆری پشت بە داهاتی فرۆشتنی نەوت و
غاز دەبەستێت هەروەها سوود لە سەرچاوە کشتوکاڵییە زۆرو زەوەندەکان لە ناوچەکەدا وەردەگرێت
کە گرنگترین ناوچەی بەرهەمهێنانی دانەوێڵە و پەمۆ لە سوریا دادەنرێن.
ئەمریکا بەردەوامە لە دابینکردنی پشتیوانی سەربازی
راستەوخۆ بۆ ئەو هێزانە بە پڕچەککردنی هەسەدە سەرەڕای ئەوەش بوونی سەربازی ئەمریکا
لە ناوچەکەدا فاکتەرێکە بۆ دڵنیابوون لەوەی کە کوردەكان لە ئەگەری هەر هێرشێک کە
بکرێتە سەریان پشتگیرییان لێدەکرێت .
لەگەڵ ئەوەشدا سیاسەتی ئێستای ئەمریکا لەسوریا ڕۆڵێکی
کاریگەر لەپاراستنی بەرژەوەندییەکانی خودی ئەمریکا لەناوچەکەدا ناگێڕێت. ئەم سیاسەتە
ستراتیژییە نە سەرکەوتن و نە دەستکەوتی گەورەی هەبوو لە بارەی چاکسازی سیاسی لە دیمەشق
و گەڕانەوەی سەقامگیری بۆ سوریا .
هەروەها سەرکەوتوو نەبوو لە تێکشکاندنی داعش کە
واشنتۆن بانگەشەی بۆ دەکات و بەبیانووی شەڕی ئەو بۆ ناوچەکە هاتووە دووبارە، دەست
پێکردنەوەی هێرشەکانی داعش لە سوریا و عێراق کە لەم دواییەدا بەردەوام لە زیادبووندایە،
گەواهی ئەو بانگەشەیەن.
ئەمریکا بەردەوامە لە دابینکردنی پشتیوانی سەربازی
راستەوخۆ بۆ ئەو هێزانە بە پڕچەککردنی هەسەدە، سەرەڕای ئەوەش بوونی سەربازی ئەمریکا
لە ناوچەکەدا فاکتەرێکە بۆ دڵنیابوون لەوەی کە کورد بەرلە هێرشێک بگرێت کە بکرێت لە
لایەن داعشەوە، كە لە ئێستادا باس لەوە دەكرێت كە داعش بەرەو بووژانەوە رۆشتووە.
بۆیە باشتر وایە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بەدوای
گۆڕینی ئەو سیاسەتە بێت و پلانێکی پراکتیکی بۆ کێشانەوەی سەدان سەربازی ئەمریکا کە
ئێستا لەسوریا جێگربوون ، بێتە دی . ئەمریکا دەتوانێت لەگەڵ ئەو هێزانەی ئێستا لە ناوچەکەدا هەن هەماهەنگی
بکات، لەوانەش هێزەکانی ڕوسیا و سوپای سوریا بۆ ئەوەی داعش تێیدا سەرهەڵنەداتەوە واشنتن
بانگەشەی ئەوە دەکات کە ستراتیژی سەرەکی لەناوبردنی داعش لە سوریا بەڕێوە دەبات ،
بەئامانجی ڕێگرتن لە بەکارهێنانی پەناگە پارێزراوەكانی ئەو ڕێكخراوە تا دەستپێکردنەوەی
هێرش بۆ سەر ناوچەکانی تر مەترسی نەبێت .
دەبێت ئاماژە بەوە بكرێت متمانەی ئەمەریكەییەكان
بە کوردەکانی رۆژئاوا دانیشتوانی عەرەبی لە ناوچەکەدا توڕە کردووە . بەردەوامی ئەم
سیاسەتە وای لە هاوڵاتیانی عەرەب کردووە کە ناڕەزایی خۆیان دەربرن لە بەرامبەر
فراوانبوونی دەسەڵات و توانای کورد بەتایبەتی دوای کۆنترۆڵکردنی ناوچە نەوتیەکانی
ئەو وڵاتە کە لەلایەن ئەمریکاوە پشتگیری دەکرێت، ئەوەش بووەتە هۆی ئەوەی کە عەرەبەکان
خۆپیشاندان ئەنجام بدەن و لەو ڕێگەیەوە نیگەرانی خۆیان بخەنە ڕوو.
گومانی تێدا نییە ڕۆڵی ئەمریکا لەدروستکردنی کەشێکی
وادا دەبێتە هۆی دابەشبوونی خێڵەکی و نەتەوەیی و ئەوەش دەتوانێت زەمینە بۆ چالاکبوونەوەی
داعش خۆش بکات . لەوانەیە ناڕەزایەتی عەرەبەکان بەرەو داعش ببات . بۆیە بەردەوامبوونی
ئەو سیاسەتە ستراتیژییە بەسوود نابێت بۆ سیاسەتی ئەمریکا لە ناوچەکەدا کە واشنتن
بانگەشەی ئەوە دەکات کار بۆ لەناوبردنی ڕێکخراوی تیرۆریستی " داعش " دەکات
.
بێگومان دەزانین کە دبلۆماتیەتی ئەمریکا لە
باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا(رۆئاوای كوردستان) پشت بە هاوكاریی سەربازی ئەمریکا دەبەستێت
. بەبێ پشتیوانی ئەمریکا کوردەکان لە سێ بەرەی جیاوازوە، (تورکیا و سوریا و داعش) شەڕ دەکەن لەگەڵ ئەوەشدا
بەردەوامی بوونی هێزەکانی ئەمریکا کاتێکی دیاری نەکراو لە ناوچەکە و دەرئەنجامەکانی
لە بەرژەوەندی واشنتۆندا ناشكێـتەوە.
بەم شێوەیە بە ڕەچاوکردنی کەموکورتییەکانی سیاسەتی
ترەمپ لە سوریا ، ئیدارەی بایدن پێویستی بە سیاسەتی ستراتیژی دیکە هەیە کە سەرکەوتوو
بێت بێ ئەوەی سوپای ئەمریکا ناچار بە چوونە
ناو جەنگێکی تر بكات کە ڕەنگە چەندین ساڵ ببات بەتایبەتی لەگەڵ پاشماوەكانی داعش.
ئیدارەی
بایدن دەتوانێت پشت بە ئامادەبونێکی سەربازی ڕوسی ببەسێت کە پابەندە بە مانەوەی ڕژێمی
سوریا بۆئەوەی پاشماوەكانی داعش لەناو ببات. بە ڕێککه وتنێک له گه ڵ ڕوسیا دەتوانێت
ئه رکی ئۆپه راسیۆنه کانی دژه داعش له هه ردوو لایه نی فورات كۆنترۆڵ بكات، دەكرێت
لە ڕێگەی ئەو ڕێككەوتنەوە پلانەکە سەرکەوتوو بێت چونکە گەڕانەوەی داعش لە هەنگاوی یەکەمدا
مەترسی بۆ سەر حکوومەتی سووریا دروست دەکات . بێگومان ڕێککەوتنێکی لەو جۆرە پێویستی
بە زیادبوونی بوونی سەربازیی مۆسکۆ لە ڕۆژهەڵاتی سووریا دا دەبێت . ئەمەش بەو مانایە
دێت کە ئەمریکا بۆ ئەوەی وردە وردە هێزەکانی لە سوریا پاشەکشە بکات ، پێویستی بە
گفتوگۆ و سازش کردن دەبێت لەگەڵ دەوڵەتی سوریاو لایەنە كوردییەكان .
بۆ ئەوەی لە بارەی ستراتیژی نوێیەوە ، هاوپەێمانانی
ئەمریکا لە سووریا سەرسام و تووشی شۆك نەبن ، ئیدارەی بایدن دەتوانێت پێشوەخت ئاگاداریان
بكاتەوە بۆ ئەوەی بتوانن لەگەڵ حکوومەتی ناوەندی سووریا دا گفتوگۆ بکەن سەبارەت بە
بارودۆخی سیاسیی ئەو ناوچانەی لەژێر کۆنترۆڵدان . هەرچەندە لەوانەیە جووڵەیەکی لەو
جۆرە ببێتە هۆی ئەوەی ئۆتۆنۆمی تەواوی کورد بێتە دی و نەخوازن بەتەواوی بچنەوە ژێر
سایەی حكومەتەكەی بەشار ئەسەد، بەڵام بارودۆخی ناوچەکە لەچاو بارودۆخی پێش جەنگ پێشکەوتنی
بەرچاوی بەخۆوە بینیوە.
پێویستە ئیدارەی بایدن واقیعبین بێت سەبارەت بەتواناكانی
ئەمریکا بۆ دەستبەرداربوونی سیاسی لەسوریا، بەتایبەتی کە هەوڵەکانی ئیدارەی ترەمپ
بۆ بەکارهێنانی سزا داراییەکان و کۆنترۆڵکردنی کێڵگە نەوتییەکانی سوریا کاری بۆ ئەوە
نەکردبوو کە ڕژێمی دیمەشق ناچار بکات ڕەفتاری خۆی بگۆڕێت .
گومانی تێدا نییە کە بەردەوامبوونی بایدن لە سیاسەتی
ستراتیژی ئیدارەی ترەمپ لە سوریا، بە واتای بەفیڕۆدانی ملیارەها دۆلاری تردێت و
هیچ وەڵامێكی ئەرێنیشی نابێت، زیاترکردنی تەنگژەی تائیفی و سەرهەڵدانەوەی سەرلە
نوێی داعش دەبێت، لەڕاستیدا ئەگەر ئیدارەی بایدن بەدوای چارەسەرکردنی قەیرانی جەنگ
لەسوریاو گەڕاندنەوەی سەقامگیری بێت بۆی ، ئەوا دەبێت بەجددی پێداچونەوە بەواقیعی
سیاسەتی خۆی بەرامبەر سوریا بكاتەوە .