11:48 - 27/01/2021
هێزی نەرمی توركیا و ئێران چ فشارێك دەخەنە سەر هەرێمی كوردستان؟
چەمكی هێزی نەرم، چەمكێكی سیاسی تا ڕادەیەك تازەیە و لەم دە ساڵەی دوایدا بە فراوانی باسی لێوە دەكرێ.
بەكورتكراوەیی هێزی نەرم (Soft power) كە شەڕی بیركردنەوەیە نەك بیركردنەوە لەشەڕ، لە ماوەی رابردوودا روخسارەكانی بەدیاركەوتوون، وەك دامەزراندنی داوودەزگاكانی پەرلەمان و كردنەوەی زانكۆ و پەیمانگە و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و سەنتەرەكانی رۆشنبیری هەروەها دامەزراوەكانی راگەیاندن، ئەمانە هەموو هێزی نەرم دروستدەكەن ئەگەر بویسترێت یان كاریان پێبكرێت.
راگەیاندن و هێزی نەرم
راگەیاندن چ بە ئامرازە تەقلیدیەكانی یاخود بە ئامرازە تازەكانی یان ئەوەی كە پێی دەگوترێت نیومیدیا یان سۆشیال میدیا ، بە كاریگەرترین هێزی نەرم دادەنرێت ، چونكە رۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت لە ئاڕاستەكردن و داڕشتنەوەی را و هۆشیاریی گشتی. چونكە هێزی نەرم، راگەیاندن بەكار دەهێنێت و پلان دادەنێت بۆ كاركردنە سەر كەلتور و بیرو هۆشی بەرامبەر بە شێوەیەك لە خزمەتی خاوەن هێزەكە دا بێت.
گرنگی سۆسیال میدیا وەك هێزێكی نەرم لەوەدایە كە تێڕوانینەكانی گۆڕی ، كۆت و بەندەكانی راگەیاندن و بڵاوكردنەوەی تێكشكاند و لە هەموو سنوورێك ئازادبوو، ئەگەر جاران خەڵك بەهۆی سانسۆرو مۆنۆپۆڵكردنەوەی ڕیگە بەبڵاوبوونەوەی بیروبۆچوونە جیاوازەكان نەدرایە، ئەوا ئێستا ئەو بەربەستە تێپەڕێندراوەو هەركەس لە ئاستی خۆیەوە دەتوانێت بۆچوونەكانی خۆی پەخش بكات و وەریبگرێت، هەر بۆیە سۆشیاڵ میدیاو هێزی نەرم بوونەتە دوو دیوی دراوێك..
هێزی رەق یاخود هێزی زبر
هێزی ڕەق یاخود هێزی زبر، بە واتای ئەو هێزەی كە دەتوانێت بە زۆر و بە زەبر (ناچاركردن) و (داسەپاندن) بەرهەم بێنێت ، كە ئەویش لە هێزی سەربازی یاخود هێزی گەورەی ئابووری دەوڵەت سەرچاوە دەگرێت و پێچەوانەی هێزی نەرمە.
هێزی نەرم بەگشتی واتە بەدیهێنانی ئامانجەکان و توانای بەدەستهێنانی ئەوەی دەتەوێت لە ڕێگەی سەرنجڕاکێشان و ئامرازە شارستانی و کەلتوورییەکان لە بری سەپاندنی زۆرەملێ و زۆرلێکردن و پێدانی پارە.
بە جۆرێكی دیكە دەكرێت بگوترێت هێزی نەرم ئاماژەیە بۆ سەرمایە مەعنەوی و ڕۆحییەکانی میللەتێک لە چوارچێوەی بەها و بیروباوەڕ و شێوەی ژیان و مێژووی شارستانێتی و ڕێزگرتن لە بەهاکانی مرۆڤ و مافەکانی مرۆڤ و کەلتوور و ئەدەب و هونەر و یارمەتییە ئابووری و کۆمەڵایەتی و مرۆیییەکان؛ بە جۆرێک میللەتان و نەتەوەکانی تر بەو بەهایانە سەرسام بکەیت و، تا دواجار ڕێزی لێ بگرن و تەنانەت ببێتە هۆی چاولێکردن و بەدواکەوتنی.
ڕەگەزەكانی هێزی نەرم:
بە پێی بۆچوونی شارەزایانی بوارەكە دیپلۆماسیی گشتی، مەعریفەناسی و زانست، سینەما و دراما و هونەر بەگشتی و وەرزش و ڕاگەیاندن و ستایلی جلوبەرگ و جۆری خواردن، ڕەگەزە سەرەکییەکانی هێزی نەرمن.
گۆڕێنی ئاڕاستە:
دەوڵەتانی خاوەن هێزی ئەتۆمی و چەك و جبەخانەی گەورە ئێستا كار لەسەر بەكارهێنانی هێزی نەرم دەكەن، لەكاتێكدا دەتوانن بە ئاسانی هێزی رەق (سەربازی) بەكاربێنن، بەڵام لەوكاتەدا كە باس لە هێزی سەربازی دەكرا و بڕوابوون پێی تۆكمە بوو بوو، یاریدەدەری وەزیری بەرگری ئەمریكا جۆزێف نای، لە حكومەتەكەی بێل كلینتندا لەبارەی هێزی نەرم قسەی كرد و كتێبێكی بەناوی (Bound to Lead) بۆ شیكردنەوەی هێزی نەرم نووسی كە لە پێنج بەش پێكهاتووە و بە گوتەی ئەو، ئەو هێزە دەتوانێت لە پاڵ هێزی سەربازیدا زۆرترین رۆڵ ببینێ.
جۆزێف بڕوای وایە كە هێزی نەرم چەكێكی كاریگەرە و دەتوانێت لەرێگەی سەرنجڕاكێشان و قەناعەتپێكردنەوە جێگرەوەی بەكارهێنانی هێزی رەق بێت.
چەندان وڵات سوودیان كارە هونەری و دراما و سینەماییەكان و زمانەكان و جیاوازی كولتوورەكانیان وەرگرتووە بۆ خزمەتكردن بە ئامانج و سیاسەتەكانی دەرەكییان و جوانكردنی شێوەیان لە دنیا، وەك چۆن ئێران كاری كرد بۆ نەهێشتنی ئەو دابڕان و گەماڕۆیەی لەسەری بوو كە توانی فیلمەكانی ببنە خاوەن خەڵاتی نێودەوڵەتی، بەهەمان شێوە وەرزش بووە هۆی دەسكەوتی سیاسی.
توركیاش لەڕێگەی دراماكانیەوە توانیویەتی سەرنجی هەمووان بۆ خۆی ڕابكێشێت و تەنانەت لە نێو میدیای كوردیدا هێندەی ڕیكڵام بۆكاڵای توركی دەكرێت هێندە بایەخ بە هیچ شتێكی دیكە نادرێت.
بۆچی ناتوانین؟
ئێمە لە باشووری كوردستان زانكۆمان هەیە، چ سوودێكی بۆ دروستكردنی هێزی نەرم لێبینراوە، رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی چییان كردووە؟ ناوەندە میدیایی و هونەرییەكانی باشووری كوردستان ڕۆڵیان چی بووە؟
ئێستەشی لەگەڵدا بێت جەوهەری کلتورە رەسەنە کوردییەکەی خۆمان بە خۆڵ وخاشاکی کلتور وداب ونەریت وئایین وخوو خدەی دژمنانمان داپۆشیوە وتەنانەت زەوق وسەلیقە وپۆشاک وناوماڵ ودەرماڵمان وەردەگرین لە تورک وعەرەب وعەجەم(فارس)، بەتایبەتی لە رێگەی زنجیرە دراما وەرگێڕدراوەکان بۆ زمانی کوردی، بەم شێوەیە کوردستان هەر هەمووی بە هێزی نەرم داگیراوە.
كاریگەریی كەی دەردەكەوێت؟
هێزی نەرم مەودا وماوەیەکی زۆری دەوێت هەتا کار دەکات بە هەمان شێوە مەودا وماوەیەکی پتری دەوێت هەتا لەکۆڵت دەبێتەوە ولێی دەخەڵەسێیت، چونکە هێزی نەرم (soft power) کاریگەری دەبێت لەسەر کارێکتەر وبونیادی تاک وشێوازی ژیان ورێبازی بیرکردنەوەی مرۆڤ وروانگە ودنیابینی تاک.
شارەزایان پێیان وایە ئازادکردنی بیری (شارنشینێک) لە ئازادکردنی (شارێک) قورسترە، کە یەکەمیان بە نەرمە پاوەر ئازاد دەکرێت و دوومیان بە رەقە پاوەر .
هێزی نەرم و شەڕی دەروونی
هێزی نەرم و شەڕی دەروونی هەمان ئامانجیان هەیە بەڵام لە بەكارهێنانی ئامراز و شێواز لە یەكتری جیاوازن. بەهۆی بڵاوبوونەوەی دەزگاكانی راگەیاندن لە هەموو ماڵێك و تەلەفزیۆنی 24 كاتژمێریی و ئینتەرنێت و مۆبایل و جیهانگیریی راگەیاندن و زانیاری ، ئاراستەی هێزی نەرم روو لە رای گشتیەوە كاریگەریی لەسەر حوكم و سیستەمەكانی حوكمڕانی دروست دەكات .
لە كاتێكدا شەڕی دەروونی لە هێرشی سەر دەوڵەت و لەشكرەكەی و سیستەمی حوكمڕانی و دامەزراوەكان و نوخبە سیاسیەكەی دەست پێدەكات و دواتر كار لەسەر رای گشتی دەكات بۆ درز خستنە نێوان خەڵك و سیستەمی حوكمڕانی.
وەك شارەزایان ئاماژەی پێدەدەن هێزی نەرمەكە لە شەڕی دەروونی ئەستەم ترو مەترسیدارترە.
میدیاو هێزی نەرم:
میدیا و ناوەندەکانی ڕاگەیاندن، یەکێکن لە سەرچاوە باڵاکانی هێزی نەرمی ئێران و توركیا و بە چەندین شێواز و فۆڕمی جۆراوجۆر بۆ سەرنجڕاکێشانی ڕای گشتیی جیهانی و وڵاتانی عەرەبی و جیهان بەتایبەتی بەکار دەهێنرێن.
میدیاکانیان هەر لە ڕادیۆ و ماڵپەڕ و ڕۆژنامەکانەوە تا دەگاتە کەناڵە ئاسمانییەکان و ئاژانسی فەرمیی ڕاگەیاندنی دەوڵەت ئامانجیان ئەوەیە ئایدیۆلۆژیی کۆماری ئیسلامیی ئێران و بیری ناسیۆنالیزمی توركی بگەیەننە جیهانی دەرەوە و هێزێکی گەورە و کاریگەر پیشانیان بدەن.
کەناڵە ئاسمانییەکانی ئێران و توركیا ڕۆڵ و پێگە و ناسنامەی میدیایییان بۆ دیاری کراوە و بەشێک لەو کەناڵانە بە زمانی عەرەبی بەرنامەکانیان پەخش دەکەن و سیاسەتی کەناڵەکە و، پەیامی کەناڵەکە ڕووی لە وڵاتانی عەرەبییە بەگشتی. چەند کەناڵێکیش بە زمانی ئینگلیزی بەرنامە و ئەجێندا سیاسییەکەیان پەخش دەکەن، ئەوە جگە لە چەند میدیایەكی كوردی كە بەمەبەستی دیاریكراو ئاڕاستە دەكرێن.
كاریگەرییەكان:
لەنێو هزری تاكی كورددا زۆر بابەتی ئەوتۆ هەن كە لەژێركاریگەریی ئەو هێزە نەرمانەدا بوون و ئاڵوگۆڕیی زۆریان بەسەردا هاتووە، لە نموونەی ئەوەی كە كورد نابێتە خاوەنی دەوڵەت و كوردبۆ ئەوە درووست نەكراوە كە ببێتە خاوەنی دەوڵەت، لە ئێستاشدا لە نێو فیلم و دراماكاندا هێرشی شاراوە دەكرێتە سەر كورد، لەڕووی مێژوویی و كەلتوورییەوە، بەجۆرێك نیشاندەری كەسایەتی كورد بەو شێوەیەی كە ئەوان دەیانەوێت.
چی بكرێت؟
كاری وەزارەتی رۆشنبیریی و لایەنە پەیوەندیدارەكانی دیكەی باشووری كوردستانە كە ڕێگریی لە وەرگێڕان و پەخشكردنی ئەو فیلمانە بكات و ڕێگە نەدات بە وەرگێڕانیان بۆ سەر زامانی كوردی، بۆ ئەوەی كاریگەریپەكانیان لەسەر نەوەی داهاتوو دانەنرێت.