03:26 - 09/01/2021

توركیا لە پێناوی چیدا پێگەی خۆی لە رۆژئاوای كوردستان بەهێز دەكات؟‌

پەیسەر

دەمێكە توركیا بە ڕاستەوخۆو ناڕاستەخۆ كار بۆ ئەوە دەكات هێزەكانی بباتە دەرەوەی وڵاتی خۆی و بە هەرچوداردەوریدا پەل بهاوێژێت، ئەوەش لە پێناوی كەمكردنەوەی فشارە ناوخۆییەكان و سەركوتكردنی ئۆپۆزسیۆن، دیارترینیان هێرشكردنە سەر رۆژئاوای كوردستانە. پرسیار ئەوەیە ئامانجی توركیا لە بەهێزكردنی هەژموونەكانی لە بەرژەوەندی كێ دەشكێتەوە؟

چاپتەرێکی نوێی سیاسەتی بە فشارێکی توندەوە لەسەر کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چەند ڕۆژێک لەمەوبەر لەلایەن تورکیاوە دەستیپێکردووە، ئەویش بەچڕکردنەوەی هێرشە شەڕانگێزەکانی بۆ سەر چەند ناوچەیەک لە رۆژئاوای كوردستان، هاوکات لەگەڵ ئەو تەنگژە گەورەیەی کە لەناوخۆو دەرەوەی وڵات ڕووبەڕووی ئەنقەرە بۆتەوە و ئەو بڕیارانەی پێشبینی دەکرا سزا توندەکانی ئەوروپا بوو كە بڕیارە  بەسەریدا بسەپێنن ، ئەمەش دەبێتە هۆی پاڵنانی ئەو ولاتە بۆ زیاتر ڕووخان و كەوتنەوەی ئاژاوەلەناوخۆی وڵاتدا، لەبەر ڕۆشنایی ئەو قەیرانە ئابووری و سیاسییەی کە پێیدا تێدەپەڕێ و گوزارشت لەگوشارێکی بێوێنە دەکات لەسەر ڕژێمی ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆک کۆمارو حیزبەكەی دادوگەشەپیدان .

سەرەڕای هەوڵە بێهیواکانی ڕژێمی تورکیا بۆ سەلماندنی بەهێزی خۆی بە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە چەندین ناوچەی دوور لە سنووری جوگرافی خۆی، وەک لیبیا، سوریا و قەرە باغ، پێدەچێت ئەو فشارە زۆر لەوە گەورەتر بێت، کە کاریگەری بڕیارە ناوخۆیەکانی ئەم دواییەی ئەردۆغاندا بە ئاشکرا بووە، بە تایبەت سەبارەت بە بەرفراوانکردنی دەستگیرکردنەکان و بەرتەسککردنەوەی ئازادی بیروڕا بە داخستنی چەندین شوێنی میدیایی.
لە لایەکەی دیکەشەوە هەموو ئەو هەوڵانەی ڕژێمی تورکیا بۆ ڕاگرتنی خوێنبەربوونی ئابووری و ساڕێژکردنی برینەکانی، وە هەڵکشانی ئۆپۆزسیۆن بە شێوەیەکی جەماوەری لەسەر حسابی کەوتنی ئەردۆغان لە شەقامدا ، هەموو ئەمانە وای لە چاودێران کردووە کە باس لە بڕیاری تورکیا بکەن بۆ توندکردنەوەی دەستدرێژییەکانی بۆسەر سنوورەكانی سوریا (رۆژئاوای كوردستان) لەم کاتەدا وەک هیچ شتێکی زیاتر نیە جگە لە فشار کە ئەنقەرە لە ڕێگەیەوە هەوڵ دەدات بوونی خۆی لە هاوسەنگی هێزی نێودەوڵەتیدا بسەلمێنێت ، بە تایبەتی کە ئۆپەراسیۆنەکانی لە لیبیا و هەروەها جموجۆڵەکانی لە ئاوەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەریای ناوەڕاست بە هیوای بەدەستهێنانی مۆڵەتی شەرعی بۆ گەڕان بۆ دۆزینەوەی غاز کە هەموویان شکستیان هێناوە .

هێرشی چڕو هۆشداریی بۆ گەڕانەوەی داعش:
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا هێزەکانی تورکیا و دەستە و لایەنە ناحکومیەکان دەستدرێژیە سەربازییەکانیان بۆ سەر چەند ناوچەی باکوری سوریا چڕتر کردەوە، سوپای تورک تۆپ بارانەکانی بۆ سەر گوندەکانی نزیک دەشتی حەسەکە و دێرەزۆر بەرفراوانتر کردەوە، چاودێران ئەو كارەیان بە هاوکاری ئاشکرای تورکیا وەسف کرد بەمەبەستی گەڕانەوەی داعش لەو ناوچانەی کە بە بۆردوومان کردنی دەیان سەرکردەی ئەو ڕێکخراوە دەیان یان توانی لە زیندانەکان هەڵبێن، دوای ئاژاوەی تۆپبارانەکانی تورکیا بۆ ئەو ناوچانە.
بەگشتی چاودێران دەستدرێژیی دووبارەی تورکیا بۆ سەر باکووری سوریا بە یەکێک لە گرنگترین هۆکارەکان دادەنران کە وای کردووە داعش بگەڕێتەوە سەر سنووری جوگرافییە تەقلیدییەکانی خۆی لە شام و عێراق، بە تایبەتی لە بیابانی سوریادا، هۆشداریی دەدات لە دژی بەردەوامی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر ئەو ناوچانەی کە هێزەکانی هێزەكانی سوریای دیموكرات لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا شەڕی داعش دەکەن.
بە پێی وتەی شارەزایان ئەم ئاژاوە بە ئەنقەستە بەشداری دەکات لە دروستکردنی ئاژاوە و تیرۆر لە رۆژئاوای كوردستان، بەم شێوەیەش بڵاوبوونەوەی شانەی نوستووەكانی داعش لە نێوان گوند و شارەکاندا و چەندین كەس لەسەرۆک هۆزەکانی ناوچەکە کراونەتە ئامانج، هەروەها هێزەكانی سوپای دیموكرات چەندین جار باسی ئەوەیان کردووە کە لە ڕەققە و حەسەکە و ئەو ناوچانەی کە کۆنتڕۆڵی دەکەن، شانە نوستوەکانی داعشیان تێدا دەستگیرکردووە، هەموو ئەمانە بەستراوەتەوە بەو ئاژاوەی کە تورکیا دەیەوێت لە ناوچەکەدا بڵاوەی پێ بکات"

سزاکانی ئەمریکا و روسیا لەسەر حسابی سورییەکان:
"دۆناڵد ترامپ سەرۆکی ئەمریکا یارمەتی داوە زەمینەخۆش بکات بۆ ئەردۆغانی هاوتا تورکییەکەی کە بچێتە ناوچەکە و بە وبەبیانووی شەڕی تیرۆر بە ناوی پێکەنیناوی وەک "بەهاری ئاشتی"، بە ئامانج بگرێت کە خەڵکی ئاوارەیان کوشت و ماڵ و حاڵیان وێران کردن ، بەپێی داتاکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی هێزەکانی تورکیا لەگەڵ میلیشیا جیهادیە هاوپەیمانەکانیان لە کامپێک هەڵدێن کە لەلایەن شەڕڤانانی کورد و عەرەبەوە لەو ناوچەیە بەڕێوە دەبرێت .
شارەزایان باس لەوەش دەكەن پێویستە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئاگاداری ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا بێت، بە هێنانی چەکدارانی جیهادی بۆ ڕەئس و لعەین بێجگە لە نیشتەجێکردنی خێزانە عێراقییەکان لەو ناوچەیە بە پەیوەندی لەگەڵ ڕێکخراوی تیرۆریستی داعش، بەم شێوەیە دیمۆگرافیای تەواوی ناوچەکە دەگۆڕن و شریتێکی مرۆیی دروست دەکەن لە نێوان سنووری سوریا و تورکیا، بۆ گەمارۆدان و زاڵکردنی ناوچە کوردییەکان، هەروەها خۆماڵیکردنی خانەکانی تیرۆریستی لە وێوە بۆ هێرشکردنە سەر ناوچەکانی ئیدارەی خۆسەر وەک ئەوەی ئێستا ڕوودەدات.
ڕۆژی سێشەممە، خۆبەڕێوەبەری ی کورد لە باکوری سوریا، داوایەکی بەپەلەی بۆ کۆمەڵەی وڵاتانی عەرەبی، یەکێتی ئەوروپا، نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بڵاوکردەوە بۆ یارمەتیدانی هەزاران ئاوارە، پاش خراپتربوونی قەیرانەکە لە لایەن هێرش و پەلاماری تورکیا لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا، لە بەیاننامەیەکدا هاتووە زیاتر لە 275 هەزار ئاوارە کە 70 هەزاریان منداڵن لە باری مەترسیدان و لە زیندانەکانی خۆبەڕێوەبەریدا  نزیکەی 12 هەزار چەكداری "داعش"ی تێدایە، لەگەڵ ئامادەبوونی هەزاران لایەنگری کامپەکانی خۆیان لەلایەنهێزەكان سوریای دیموكراتەوە کۆنترۆڵ کراوە"
کورد لە سنوری وڵاتی سوریادا ، وەك دەگزترێت نزیكن لە پارتی كرێكارانی كوردستانی نەیاری توركیاوەو ئەوەش بووەتە بیانوویەكی گەورە بۆ پەلامارەكانی ، هاوشان لەگەڵ فشاری روسی لەسەر خۆبەڕێوەبردن و هەڵبژاردنی نێوان مانگرتن و داگیرکردنی ئەردۆغان و رادەستکردنی ناوچەکە بە روسیەکان و رژێمی ئەسەد، بە سود وەرگرتن بووە لەو بۆشاییەی كە هەڵبژاردن لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دروستیكردووەو پێش لەوەیە كە جۆ بایدن دەست بەکار بێت، هەروەها دووبارە ڕێکخستنەوەی ئەو فایلانەیە لەو هەرێمەدا کە ئەمەریکیەکان کاریگەری سەربازی و سیاسییان هەیە، تا ڕێكیان بخەنەوە.