03:27 - 21/11/2020

سارس و كۆرۆنا و قەیرانی خوێن تەنگ بە سلێمانی هەڵدەچنن‌

پەیسەر

ئەگەرچی رۆژ دوای رۆژ پەتای كۆرۆنا زیاتر تەشەنە دەكات و تا هەنوكە هیچ ئاسۆیەك بۆ رەوینەوەی بەدیناكرێت، هاوكات بڵاوكردنەوەی ئەنجامی چەند پشكنینێك لە تاقیگەیەكی فەرمی سلێمانی و داننان بە تۆماركردنی ڤایرۆسی سارس لە پارێزگاكە مەترسییەكان زیاتر هەڵدەكشێنێت.
تەریب لەگەڵ ئەوەشدا قەیرانی خوێن بەرۆكی بانكی خوێنی سلێمانی گرتووە و پێدەچێت قۆناغێكی پڕ قەیران و مەترسی تەندروستی خۆی بۆ پارێزگاكە مەڵاس دابێت.

ئاسا: سارس بڵاوبووەتەوە
نەخۆشخانەی ئاسا كە نەخۆشخانەیەكی تایبەت بە چارەسەری كۆرۆنایە لە سلێمانی و سەر بە دەزگای تەندروستی پێشمەرگەیە لە راگەیەندراوێكدا دەڵێت: گومان دەكرێت چەند كەیسێكی ڤایرۆسی سارس لە شارەكە بڵاوبووبێتەوە و لە تاقیكردنەوەكەیان وا دەردەكەوێت، جگە لە نەخۆشیی كۆرۆنا، ڤایرۆسی سارسیش بڵاوبووبێتەوە.
لە راگەیێندراوەكەی دەزگای تەندروستیی پێشمەرگە كە پشتی بە پشكنینەكانی تاقیگەی ئاسا بەستووە، ئاماژە بەوە كراوە، "لە پشكنینە نوێیەكاندا بۆ گومانلێكراوان بە پەتای كۆرۆنا بۆمان دەركەوتووە كە لە ئێستادا جگە لە ڤایرۆسی كۆرۆنــــــا، ڤایرۆسی سارس كە بە Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) ناسراوە لەناو هاوڵاتییاندا بڵاوبووەتەوە.

وەزارەتی تەندروستی: بەڵگەمان نییە
دوابەدوای راگەیەندراوەكەی دەزگای تەندروستی پێشمەرگە لەبارەی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی سارس لە سلێمانی، وەزارەتی نەدروستی هەرێمی كوردستانیش راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و ئاماژەی بەوەدا كە پشكنینەكان بەردەوامن بەڵام هیچ بەڵگەیەك لەبەردەستدا نین لەبارەی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی سارس.
وەزارەتی تەندروستی هەرێمی كوردستان لە راگەیەندراوەكەیدا ئاماژەی بەوە داوە، لە چەند دەزگایەكی راگەیاندن هەواڵی دەستنیشانكردنی جۆرێكی ڤایرۆسی سارس لە نەخۆشخانەی ئاسای شاری سلێمانی بڵاوكراوەتەوە و تائێستا هیچ سەرچاوەیەك و بەڵگەیەكی پەسندكراو نییە بۆ بوونی ئەم ڤایرۆسە.
 هەر لە راگەیێندراوەكەی وەزارەتی تەندروستیدا هاتووە، پرۆسەی پشكنینی تاقیگە بۆ چەندین جۆری ڤایرۆسی سارس دەكرێت و تیمی پسپۆڕی وەزارەت لەگەڵ تیمەكانی تەندروستی بەدواداچوونی زیاتر بۆ لێكۆڵینەوە لەو گومانە دەكات.

سارس چییە؟
لە كۆتایی ساڵی 2002، ڤایرۆسی سارس لەچین سەریهەڵدا. شارەزایان و پسپۆڕانی بواری تەندروستی باوەڕیان وابوو كە ئەم جۆرە ڤایرۆسە لە جۆرە ئاژەڵێكەوە كە پێشبینیكراوە لە شەمشەمەكوێرەوە گوێزرابێتەوە بۆجۆرێكی پشیلە و لەوێوە یەكەم حاڵەتی تووشبوون  لە هەرێمی گوانگدۆنی باشوری چین تۆماركرا.
لە نیوەی یەكەمی ساڵی 2003 سارس زیاتر لە 26 وڵاتدا بڵاوبووەوە و 8098 كەس تووشبوون و 774 كەس بەهۆی ڤایرۆسەكەوە مردن. هەرچەندە ڤایرۆسی سارس و كۆرۆنا هەندێ خاڵی لێكچوونیان هەیە، بەڵام هەمان دەرئەنجام و كاریگەرییان نییە، ئەمە سەرەڕای بەرزی رێژەی مردن لە سارسدا كە %9.6 بوو، بە بەراورد بە رێژەی مردن بە ڤایرۆسی كۆرۆنا تا ئێستا كە بریتییە لە %1.4.
بەڵام هەردوكیان سەر بە یەك خێزانن كە خێزانی (كۆڤید)ە و پۆلێمكردنی ناوی سارس پۆلێنكراوە بەناوی "كۆڤید 1" لەكاتێكدا كۆرۆنا پۆلێنكراوە بە "كۆڤید 19" و ژمارەی هەردوو پۆلێنەكە لەسەر بنەمای ساڵی بڵابوونەوەكەی دانراون واتا سارس ساڵی 2001 و كۆرۆنا ساڵی 2019.
لە 10 ساڵی رابردوودا هیچ حاڵەتێكی توشبوون بە سارس تۆمار نەكراوە و تا ئێستاش پێكوتەی نییە.
لە نیشانەكانی توشبوونیشی نزیكەی لە ڤایرۆسی كۆرۆنا و كۆئەندامی هەناسە دەكاتە ئامانج، لەرێگەی هەواو و كەلوپەلەوە دەگوازرێتەوە و نیشانەكانی مامناوەندن و لە نیشانەكانی سەرمابوون نزیكن زیاتر لەناو كەسانی تەمەن 25 – 75 ساڵدا بڵاودەبێتەوە.

قەیرانی خوێن
لەپاڵ مەترسی بڵاوبوونەوەی سارس و تەشەنەكردنی بەردەوامی كۆرۆنادا، مەترسییەكی دیكە رووی لە سێكتەری تەندروستی سلێمانی كردووە ئەویش قەیران و كەمبوونەوەی خوێنە لە بانكی خوێندا.
میدیاكانی سەر بە بزوتنەوەی گۆڕان لە زاری بەهزاد عومەر بەڕێوەبەری كارگێڕی بانكی خوێن لە سلێمانی بڵاویانكردەوە كە بانكەكەیان خوێن بۆ (48) نەخۆشخانەی ئەهلی و حكومیی دابیندەكەن، بەڵام بەهۆی ڤایرۆسی كۆرۆناوە لە ئێستدا ژمارەیەكی زۆر كەم لە هاوڵاتیان سەردانیان دەكەن و خوێن دەبەخشن.

ئاماژەی بەوەشكردووە، لەماوەی رابردو رۆژانە زیاتر لە (120) بوتڵ خوێنیان لە هاوڵاتیان وەردەگرت و بەسەر نەخۆشخانەكاندا دابەشدەكرا، بەڵام ئێستا ئەو ژمارەیە بۆ نیوە كەمتر دابەزیوە لە رۆژێكدا (60 بۆ 70) كەس خوێن دەبەخشن، لەكاتێكدا بانكەكەی ئەوان 
سەرچاوەی سەرەكیی دابینكردنی خوێنە بۆ نەخۆشانی تالاسیمیا و نەخۆشخانەی هیوای تایبەت بە شێرپەنجە.

تەندروستی جیهانی: پەتای نوێ‌ بڵاودەبێتەوە
ئەگەرچی تا هەنوكە پێكوتەكانی كۆرۆنا هێشتا لە قۆناغی تاقیكردنەوەدان و جیهان چاوەڕوانی كۆتایی كۆرۆنایە، بەڵام رێكخراوی تەندروستی جیهانی پێیوایە كە جیهان لەبەردەمی مەترسی بڵاوبوونەوەی پەتای نوێدایە و ئەم مەترسییەش فایلی سەرەكی كۆنگرەی داهاتووی رێكخراوەكەیە.
هاوكات رێكخراوی تەندروستی جیهانی پێشبینی كردووە كە زانست بەسەر كۆرۆنادا سەردەكەوێت و تێیدەپەڕێنێت، بەڵام كۆتایی بە مەترسی بڵاوبوونەوەی پەتای دیكەی جیهانی نایەت و پێویستە وڵاتانی جیهان پەرە بە ژێرخان و سیستمی تەندروستی بدەن بۆ خۆپارێزی.