12:18 - 15/10/2020
كورد لە نەخشەی نوێی سیاسی عێراقدا
تێپەڕینی هەر رۆژێك لە رۆژمێری پێچەوانەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، پێشهات و گریمانەی نوێ بەدوای خۆیدا دەهێنێت، هەنوكەش كە هێدی هێدی مەغزاكانی پشتی بڕیاری هەڵبژاردنی پێشوەخت رووندەبنەوە تادێت سیما بیانییەكانی هەڵبژاردنەكە و گریمانەكانی دوای نەخشەڕێژی پرۆسەكە شكڵ دەگرن، كە زۆرینەی خوێندنەوەكان وان ئەم هەڵبژاردنە ئەوەندەی هەڵبژاردنێكە لەنێوان هێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكاندا چەندین بەرامبەر كەمتر هەڵبژاردنێكە بۆ ناوخۆی عێراق و وەڵامدانەوەی خواستی هاوڵاتیان و خۆپیشاندەرانی عێراق وەك بانگەشەی بۆ دەكرێت.
چی روودەدات؟
ئەوەی روونە ئێستا بڕیاردراوە رۆژی 6 مانگی 6 ساڵی 2021 هەڵبژاردنی پێشوەخت بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەنجام بدرێت، هەڵبژاردنێك كە دوای رووخانی حكومەتی پێشوو بەهۆی نارەزایی و خۆپیشاندان و هاتنەسەركاری كابینەیەكی نوێی حكومەت بڕیاری لێدراوە، بەڵام ئەوەی كە ناروونە ئەوەیە ئایا هەڵبژاردن چۆن نەخشە و هاوكێشە سیاسییەكان دادەڕێژێتەوە، بەتایبەت لە سەردەمێكدا كە ئێستا بە سەردەمی كازمی ناودەبرێت، پیاوێك لە پۆستی سەرۆك وەزیراندا بەبێ ئەوەی پێشتر هیچ پێگەیەكی سیاسی بەرز یان پشتیوانییەكی گەورەی هەبوبێت ئێستا بەردەوام لەبەردەمی زوومی كامێراكاندا وەك فریادرەسێك دەردەكەوێت.
ئێران و ئەمریكا
دەشێ ئەمساڵ بۆ ئێران و ستراتیژی تاران لە عێراق جیاوازتر بێت لە هەموو ساڵەكانی دوای رووخانی بەعس بەلای ئەو وڵاتەوە، چونكە ئێران لەگەڵ گورزێكی كەمەرشكێندا پێینایە ئەمساڵەوە لە عێراق، ئەویش كردنەئامانجی قاسم سلیمانی، فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودس بوو كە زۆرینەی ناوەندەكان بە بەهێزترین پیاوی سەربازی و هەواڵگری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناویان دەهێنا.
بەدوای كوشتنی سلێمانیدا ئێران ئەو هاوكێشانەی لە عێراق بینای كردبوون بەرەو گرفت چوون، تەنانەت هەندێك سەرچاوە باس لەوە دەكەن كە ئێران تا رادەیەكی زۆر نائومێد بووە لەو سەركردە و سیاسییە شیعانەی پێشتر بە پشتی ئێران دادەنران لە بەغداد تەنانەت رۆژنامەی ئیندیپێدنتی لەندەنی پێشتر لە راپۆرتێكدا بڵاویكردەوە كە رەنگە ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی نوێی فەیلەقی قودس هیچكات پێشبینی نەكردبێت ئەو هێڵە ستراتیژییەی ئێران لە عێراق بكەوێتە مەترسییەوە و بەشێك لەو سەركردانەی كە ئێران رۆڵی هەبوو لە بەهێزكردنیاندا ئێستا پشتی تێبكەن، بە بڕوای شارازەیانی سیاسەتی ئێرانی كوژرانی قاسم سلەیمانی فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودس و ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی لە بەغداد رۆڵی سەرەكی هەبوو لە ترازاندن و تا رادەیەك لێك دوورخستنەوەی سەركردە و بڕیاربەدەستەكانی ناو ماڵی شیعە، تەنانەت ئەو رووداوە رۆڵی هەبوو لەسەر ئەدای ئەو حیزبە سیاسییانەی كە لەسەر بەرەی ئێران حسابن، ئەوە جگە لە نائومێدی قائانی دوای یەكەم دیداری سەركردە شیعیەكان كە بە قسە و هەڵسوكەوتیانەوە رەنگدانەوەی كوشتنی سلێمانی و دەستپێكی قۆناغێكی نوێ دیاربووە.
بەپێی راپۆرتەكەی ئیندیپێندێنت، بەشێك لە سەركردە شیعەكان كە لەگەڵ قائانی كۆبوونەتەوە، بوونەتە مایەی نائومێدی تاران، چونكە داواكارییەكانیان هەمووی لە بەرژەوەندی خۆیان بووە نەك لە بەرژەوەندی ئێران، بۆ نمونە هەندێك لە سەركردەكان داوای گرەنتی پاراستنی ژیان و بەرژەوەندییەكانی خۆیانیان لە قائانی كردووە و هەندێكیشیان هەوڵیانداوە وا نیشان بدەن كە دەتوانن ببنە بەدیلی عادل عەبدولمەهدی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران و داوای پشتیوانییان لە ئێران كردووە، هەربۆیە ئێران بە روونی هەستی بەو بۆشاییە كردووە كە لەدوای قاسم سلەیمانی لە عێراق دروستبووە و بە نیگەرانییەوە تا ئێستا چاودێری دەكات و بۆشاییەكەش تادێت زیاتر دەبێت، هەر ئەم پێشهاتانەش وایان لە ئێران كرد كە رێگەبدات كازمی بگات بە پۆستی سەرۆك وەزیران.
لەلایەكی دیكەوە ئێستا ئەمریكا لەبەردەم ئاڵنگارییەكی گەورەدایە لە عێراق، ئاڵنگارییەكە بە ئەندازەیەك گەورەیە كە ئەمریكا تەنانەت بژاردەی داخستنی باڵیۆزخانەكەی تاوتوێ كردووە و بە وتەی بەرپرسانی ئەمریكی لەبەردەمی هەڕەشەی گروپە چەكدارەكاندان كە ئەو بە میلیشیاكانی سەر بە ئێران ناوزەدیان دەكات، هەربۆیە رای چاودێران وایە ئێستا ئەمریكا هەموو هەوڵێك دەدات كە هەڵبژاردن لە بەرژەوەندی هاوپەیمانەكانی خۆیی و بچوككردنەوەی نەیارەكانی حەسم بكات و بۆ ئەوەش چاوی لەوەیە پشتیوانییەكی گەورە بۆ مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراق كۆبكاتەوە بە ئامانجی دووبارە دانانەوەی لە پۆستی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق.
كورد و كازمی
ئەگەرچی تەنانەت بەر لە یەكلایبوونەوەی كێبەركێكە لە بەرژەوەندی مستەفا كازمی لەنێوان كاندیدەكانی پێكهێنانی حكومەتدا سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بە رەسمی پشتیوانی خۆی بۆ كازمی دەربڕی، لە ئێستاشدا دوای دەستبەكاربوونی وەك سەرۆك وەزیران تادێت گرژییەكان لەنێوان هەولێر و بەغداد بەرەو خاوبوونەوە دەچن، لەرووی ئیداری و سیاسی و دارایی و تەنانەت ئەمنیدا، بە ئەندازەیەك كە نەیارانی كازمی ئەوە وەك خاڵی لاوازی دادەنێن و بە هاوسۆزی زیاد لە پێویست و تەنانەت سازشكردن بۆ كورد تۆمەتباری دەكەن.
لە ئێستاشدا بەشێك لە سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن كە ئەمریكا رۆڵی گرنگ و یەكلایكەرەوەی هەیە لە پەرەپێدانی ئەو پەیوەندییانە و تەنانەت بەشێكیان دەڵێن كە ئەمریكا دەیەوێت لە هەڵبژاردن و دوای هەڵبژاردنیش كورد و كازمی هاوپەیمان بن.
پێگەی ئەلیكترۆنی ئەلعەرەب لە راپۆرتێكدا لەوبارەیەوە نوسیویەتی، پێدەچێت كێشمەكێشم‌و ململانێی چەند ساڵی پێشوی نێوان حكومەتی بەغداو دەسەڵاتدارانی هەرێم بەرەو هێوربونەوە بچێت كە لەسەر چەند پرسێكی دیاریكراو ناكۆكبون، مستەفا كازمی‌و د.بەرهەم ساڵح‌و بنەماڵەی بارزانیش كارەكتەری سەرەكی ئەو هاوپەیمانییە تازەیەن كە خەریكە گەڵاڵە دەبێت.
نزیكبونەوەی ئەو سێ جەمسەرە، چەند ڕێككەوتننامەیەكی خێرای چاوەڕواننەكراوی لێكەوتۆتەوە سەبارەت بەچارەسەركردنی چەند پرسێكی ئەمنی كە پێشتر سەخت‌و دژواربون.
ئێران دەستەوەستان دەبێت؟
ئەنتوان مارداسۆف، توێژەر لە پەیمانگەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەبارەی پێگە و تاكتیكی ئێستای ئێرانەوە لە عێراق دەڵێت: ناكۆكی نێوان ژمارەیەك لە گروپەكانی حەشدی شەعبی‌و ئێران، لەكۆندا نیشانەی ئەوەبون كە میلشیاكان پێویستیان بە حكومەتێكی بەهێزی ناوەندی نەبێت، ئاسانیش بوو كە ئێران بەرژەوەندیەكانی بپارێزێ؛ نەوەك لەدۆخێكی شڵەژانێكی تەواوەتیدا، بەڵكو لەچوارچێوەی هاوكاریدا لەگەڵ بەغداو لەچوارچێوەی ئیدارەدانی میلشیاكانداو هێشتنەوەیان بەشێوەیەكی نیمچە سەربەخۆ.
ئەو توێژەرە ئاماژەی بەوەشداوە كە ماوەیەكی دورودرێژە ئەمریكا كار لەسەر بەهێزكردنی پێگەی خۆی دەكات بەئاراستەی هەرێمی كوردستان بەبێ هیچ فشارێك.