04:59 - 10/10/2020

ئەفسەرەكانی ڕژێمی پێشوو چ سوودێك بە سیستەمی نوێی سەربازیی عێراق دەگەیەنن؟‌

پەیسەر

حیزبی بەعس، حیزبێکی عەرەبی سۆسیالیستی کە لە ٧ی نیسانی ساڵی ١٩٤٧ لە لایەن میشیل عەفلەقەوە دامەزراوەو دوو باڵی سەرەکی عێراق و سووریای ھەبوەو لە عێراقدا لە ٨ شوباتی ١٩٦٨ لە رێگەی کودەتای سەربازییەوە بۆ یەکەمجار حوکمی گرتۆتە دەست و لە ساڵی ١٩٦٨ دووبارە دەستەی دووەمی بەعسیەکان لە رێگەی کودەتاوە حوکمیان گرتەوە دەست.
دروشمەکانی بەعس دروشمی شۆڤینیین و لە ماوەی حوکمڕانیدا بە ئاگر و ئاسن لە ھەوڵی سڕینەوە و پاکتاو کردنی ناسنامە و نەژادی نەتەوەکانی دیکە بەتایبەتی کوردی داوە.
دوای رووخاندنی رژێمی بەعس لە ٢٠٠٣ بە بڕیاری دەسەڵاتی کاتی ھاوپەیمانان ھەموو جۆرە کارو بونێکی ئاشکرای حزبی بەعس لە عێراق قەدەغەکراوە بەڵام باڵەكەی سوریا تائێستاش بەردەوامە.

پەرتەوازەبوون:
لە دوای قەدەغەبوونی حیزبی بەعس تا ئێستاش ناوبەناو باس لە مان و بەردەوامی ڕێكخستەنەكانیان دەكرێت و بەشێك لە سەركردە سیاسی و سەربازییەكانیان دەستگیركران و هەندێك لەوانە تاوانیان بەسەردا ساغبوویەوە، ژمارەیەكیان لەسیدارەدران و بەشێكی دیكەشیان سزای زیندانییان بەسەردا بڕایەوە، ئەوانەی كە مابوونەوە لەبەردەم دوو بژاردەدابوون، یان ئەوەیە وڵاتی عیراق بەجێبهێڵن وبچنە دەرەوە، یان ئەوەیە لەنێو عێراقدا بمێننەوە، ئەمانەش بوونەتە چەند بەشێك:
ئەوانەی كە خۆیان ناساندووەو چوونەتە ژێر باڵی لایەنێكی عیراقی و كوردستانی لە نموونەی جێگری دووەمی سەدام حسین- تەها محێدین مەعروف- هێنرایە هاوینەهەواری دوكان و تا مردیش لەوێ لەژێر چاودێریی لایەنێكی كوردستانیدا بوو،  ئەو هەموو بەرپرسانەی دیكە كە لەژێر سایەی حیزبە عەرەبیەكانیشدا ماونەتەوەو تا ئێستاش درێژە بە كارەكانیان دەدەن، یان ئەوەیە بوونەتە مووچەخۆرو لەماڵی خۆیان دانیشتوون، یان ئەوەیە ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆ درێژەیان بەكاری ڕێكخستنەكانی خۆیان داوە و لە نموونەی ئەمانەش جێگری یەكەمی سەدام حسین – عێزەت ئیبراهیم ئەلدووری –یە، كە سەرپەرستی و سەركردایەتی بەعس دەكات.

ڕیشەكێشكردنی بەعس:
هەرچەندە یاساكە بۆ قۆناغی ڕاگوزەریی و سەرەتای هەڵوەشاندنەوەی بەعس بوو، بەڵام دوای 17 ساڵ  هێشتا لە هەندێك كاتدا كاری پێدەكرێت و پەنای بۆ دەبرێتەوە، وەك هەندێك باسیدەكەن هۆكارەكەی ئەوەیە هێشتا بەعسیبوون كاریگەریی ماوەو ئەو ماوە زۆرەی (1968-2003) ئەو حیزبە كاریگەریی قووڵی كردووەتە سەر كۆمەڵگەی عێراقی و نزیكەی دوو نەوەی پەروەردە كردووە. ئەوانەی باس لە ڕەوشی دەسەڵاتدارایی بەعس دەكەنلە عێراق پێیانوایە ئەو حیزبە زۆرتر پشتی بەو كەسانە بەستوبوو كە لە مەزهەبی سوونە بوون و زۆرینەی بەرپرسە باڵاكانیشی لەناوەڕاستی ئەو وڵاتەدا و ناوچەكانی سونن نشیندا بوون و ژمارەیەكی كەمتریان لە باكوورو باشووری ئەو وڵاتەدا هەبوو، یەكێكی دیكە لە كارەكانی بەعش دژایەتی كردنی توندی عەرەبە شیعەكان و كوردەكان بووە.

یاسای ڕیشەكێشكردنی بەعس بەوزۆری لەو كاتانەدا دێتە بەرباس كە بیانەوێت پۆستێك بدەن بەكەسێك یان كەسێك بیەوێت كاندیدی پەرلەمانی عێراق بێت، یان بیەوێت ببێتە دادوەر، یان لە وەزارەتی هەستیارەكاندا پۆستێكی تایبەتی وەربگرێت.

توێژەران باس لەوە دەكەن ئەم یاسایە هێندەی پەیوەندی بە تۆڵەسەندنەوەوە هەبووە، هێندە پەیوەندی بە شتی ئیدارییەوە نییە. بەپێی وتەی شارەزایان ئەو یاسایە خەڵكێكی زۆری بێبەشكردووە لەوەرگرتنی بەرپرسیارێتی و حكومەتی نویی عێراقیش بێبەش بووە لەو شارەزاییانەی كە هەیانبووە، بەتایبەتی لە بواری سەربازییدا. بە پێی ئەو یاسایە هەزاران مامۆستا ، ئەفسەر، ئەندازیار، دادوەر، و چەندین پیشەوەری دیكە لە كارەكانیان دوورخرانەوە.

هەرچەندە یاساكە لە 2005 داواكراوە كە ڕابگیرێت، بەڵام ڕانەگیراوە لە 2008 یش یاساكە هەمواركراوەتەوەو تاڕادەیەكی زۆر سووك كراوە بەتایبەت لە ئاستی ئەو كەسانەدا كە دەستیان لە تاواندا نییەو تەنها ئەندام بوون لەو حیزبەدا، ئیتر لە هیچ تاوانێكی دیاردا بەشدارییان نەكردووە، جگە لەوەش ناوەكەشی گۆڕا بۆ -لێپێچینەوەو دادپەرورەریی-. بەپێی هەموارە نوێیەكە ئەوەی كە ناكرێت هیچ بەرپرسیارێتییەك وەربگرێت ئەوانەن كە – ئەندامی فیرقە- بەرەو ژوور بێت یان لە وەزیفەی مەدەنیدا لە پلەی بەڕێوەبەری گشتی بەرەو ژوور بووبێت، ئەوانەی كە تاوانبار نین و ئەو پلانەیان هەیە خانەنشین بكرێن و هیچ كارێكیان پێنەسپێردرێت.

بەپێی یاساكە لە هەموو دامەزراوە باڵاكانی حكومەتی عێراقیدا ئەو یاسایە كاری پێدەكرێت و بە نامەی فەرمی ئاڕاستەی ئەو دەستەیە دەكرێت و داوایان لێدەكرێت بە فەرمی وەڵامیان بدرێتەوە، هەموو ئەوانەش دەگرێتەوە كە سەفەری دەرەوەی وڵات دەكەن یان دەیانەوێت بۆ خوێندن بچنە دەرەوەی وڵات یاخود پلەیان بەرزدەكرێتەوە.

ئەم یاسایە ڕەخنەی زۆری لێدەگیرێت و والێكدەدرێتەوە كە ئەوە كاری حیزبە شیعیەكانی عێراقە و دەیانەوێت لەمپەر لەبەردەم خەڵكی سوونەدا دروست بكەن و فلتەرێكی مەزهەبی و تۆڵەییەو دەیانەوێت لەو ڕێگەیەوە ڕێگریی لە هاتنە پێشەوەی خەڵكی تر بكرێت. ئەوە لە كاتێكدا كە مادەی حەوتەمی دەستووری عێراق پێچەوانەی ئەو جۆرە كارەیەو هەموو جۆرە دەمارگیرییەكی ئاینی و مەزهەبی و نەتەوەیی ڕەتدەكاتەوەو لەو دەستوورەشدا هەموو كاروبارێك ڕێكخراوەتەوە.

ئەفسەرە كۆنەكان:
سوپای عێراق لە 6 كانوونی دووەمی 1921 ەوە دامەزراوە، یەكەم وەزیریش جەعفەر عەسكەری بووە، لەو كاتەوە تا ئێستا چەندین گۆڕانكارییان بەسەردا هاتووە. ئەو سوپایە بەشداری جۆرەها گۆڕانكارییان كردووە، بەڵام دواجار لە سەرەتای نیسانی 2003 كۆتایی بەو سوپایەی هات، پۆڵبریمەری فەرمانڕەوای كاتی عێراق هەموویانی ناردە ماڵەوە.

ژمارەیەك لە ئەفسەرە پلە باڵاكانی عیراق پەیوەندییان كردووە بە گرووپە تیرۆرستیەكانەوە كە دیارترینیان ڕێكخراوی داعش بوو، وەك شارەزایان باسیدەكەن ئەو گروپە لەلایەكەوە سوونە بوون و لە لایەكی دیكەشەوە پێویستیان بەو شارەزاییانەی ئەو ئەفسەرانە هەبوو كە لەسەردەمی بەعسدا كۆیانكردبوویەوە. وەك لیوا ڕوكن عەبدولكەریم خەڵەف باسی دەكات داعش سوودی زۆری لەو ئەفسەرانە وەرگرتووە بەتایبەتی لەبواری لێدانی تونێلی سەربازیی، چۆنیەتی دروستكردنی سەنگەری بەرگریی، دانانی پلانی شەڕی ڕووبەڕوو مەیدانی، چاككردنەوەی ئامێرە سەربازییەكان، پیشەسازیی سەربازیی.

هشام الهاشمی پسپۆڕی بواری سەربازیی باس لەوە دەكات زۆرینەی سەركەوتنەكانی داعش پەیوەندی بەوەوە هەبوو كە ئەفسەرەكانی سەردەمی بەعس هۆكاری سەرەكی بوون، ئەوان توانییان لەنێو سەنگەرەكاندا بەكاریان بهێنن. وەك ئەو شارەزایە باسی دەكات پێش لە دروستبوونی داعش پەیوەندییان بە ڕێكخراوی ئەلقاعیدەوە كردبوو. بۆئەوەی لەو ڕێگەیەوە تۆڵە لە ئەمەریكییەكان بكەنەوە، تەنانەت باس لەوەش دەكات بەشێكی زۆر لەوانەی كە داعش كردبوونیە بەرپرسی باڵای هەواڵگریی سەربازیی، ئەفسەرە پلە باڵاكانی سەردەمی سەدام بوون.

كار بۆ گەرانەوەیان دەكرێت:
بەپێی هەندێك لەسەرچاوە میدیاییەكان وەزارەتی بەرگریی عێراق لیژنەیەكی پێكهێناوە بۆ ئەوەی ژمارەیەك لە ئەفسەرە پلەباڵاكانی عیراق بگەڕێنێتەوە بۆ سەركارەكانیان بەتایبەتی ئەوانەیان ڕاستەوخۆ لە تاوانێك تێوەنەگلاون و پلەكەشیان لە (ڕائید)بەرەو سەرەوە نییە، بەو پێیەی ئەوانەی لەو پلە سەربازییە بەرەو سەرەوە بووبن بە بێ ئەندام بوون لە حیزبی بەعسی هەڵوەشاوەدا نەیانتوانیوە بگەنە ئەو پلەیە.

بە پێی سەرچاوەكان لیژنەیەكی چەند كەسی پێكهێنراوە كە بریتین لە (جێگری سەرۆك ئەكانی سوپای عێراق ، سەرۆك ،و بە ئەندامێتی هەریەك لە بەڕێوەبەری دارایی وەزارەت، بەڕێوەبەری پلان دانان، بەڕێوەبەری گشتی میلاكات، بەڕێوەبەری گشتی هەواڵگریی سەربازیی، بەێوەبەری كارگێڕیی ئەفسەران) كاری ئەمانە پێداچوونەوەی دۆسیەی ئەو كەسانەیە كە یاسا ڕێگەیان پێدەدات بەمەبەستی گەڕانەوە بۆ نێو سوپاو هیچ لەمپەرێكی یاساییان لەبەردەمدا نییە. و فەرمانەكەش لە 28 ئەیلوولی 2020 ەوە دەرچووە.  پێدەچێت بەگەڕاندنەوەشیان ئەوماوەیەشیان بە خزمەت بۆ ئەژمار بكرێت كە بەفەرمانی پۆڵ بریمەر نێردرانە ماڵەوە..

هێشتا نازانرێت ئەم هەنگاوەی وەزارەتی بەرگریی عێراق چی كاریگەرییەكی دەبێت لە پێكهاتەی نوێی سوپاكەی و داهاتووەكەیدا، ئاخۆ ئەو كەسانە جارێكی دیكە بە هەمان عەقڵییەتی جارانەوە كارەكانیان دەكەن، یان وەك كەسێكی ئەكادیمی و پڕۆفیشناڵانە كاردەكەن و هەموو شارەزایی و توانای سەربازییان دەخەنە خزمەتی پرانسیپە نوێیەكانی عێراق.