05:59 - 31/08/2020

ئەمریکا دەیەوێت "شامی گەورە" دروست بکات‌

پەیسەر

ناوەندێکی لێکۆڵینەوەی ئەمریکی، لە راپۆرتێکیدا پەردە لەسەر پلانێکی داپۆشراوی ئەمریکا لادەدات، بۆ دروستکردنی هاوپەیمانی ئوردن، میسر و عێراق (شامی گەورە) ئامانجی لەوەش ئەوەیە ئەم شامە گەورە ببەستێتەوە بە دوو وڵاتی هەژاری وەک یۆنان و قوبرسەوە و عیراقیش بەرەو دەریای سپی ناوەڕاست ببات و بازاڕێکی گەورەی بەڕوودا بکرێتەوە، هاوکات ئەم هاوپەیمانییە سێ قۆڵییە لە پرۆژەی شیعی بدات و ببێتە یارمەتیدەری ئەو دوو وڵاتە، کە ئێستا لە قەیرانی داراییدان.

 راپۆرتێکی ئینستتیوتی ئینتەرپرایس-ی ئەمریکی، تایبەت بە توێژینەوەی ستراتیژی، باس لە پرۆژەیەکی شاراوەو گەورەی ئەمریکی دەکات، بۆ دروستکردنی هاوپەیمانی سێ قۆڵیی(میسر، ئوردن، عێراق) و هاندانی عێراق بۆ بەشداری لەو هاوپەیمانییە، ئەوەش لە  پێناو دەرەچەیەکە لە دەریای ناوەڕاست و بەستنەوەی راستەوخۆی بە دوو دوڵەتی ئەوروپییەوە، ئەویش یۆنان و قوبرسن.

راپۆرتەکە دەڵێت، بەپێی پلانەکە سوریا و رۆڵی ئەو وڵاتە بە تەواوی لەبیر دەکرێت، وەک ئاماژەیەک بۆ کۆنتڕۆڵیی ئیسرائیل بەسەر ئەو ناوچەیەداو جێهێشتنی بۆ هەیمەنەی تەلئەبیب، ئەوەش لە چوارچێوەی  پرۆژەی ترامپ و کۆشنەری زاوای بۆ هەڵوەشاندنەوەی دۆسیەی فەلەستین و هاوکات گەشەپێدانی پلانی ئاساییکردنەوە.

ئەو ناوەندە ئەمریکییە پێی وایە، دیداری مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەگەڵ عەبدولفەتاح سیسی سەرۆکی میسر و شاعەبدوڵای ئوردن، لە لوتکەی عومان کە هەفتەی رابردوو بەڕێوەچوو گرنگترە لە سەردانەکەی کازمی بۆ واشنتن، چونکە ئەم دیدارە سێ قۆڵییە، عێراق وەردەگێڕێت بەرەو ناوچەی دەریای ناوەڕاست، ئەوەش پلانێکی ستراتیژی زیرەکانەیە.  

هەروەها باس لەوە دەکات، هەوڵدانی بەغدا بۆ هاوسەنگی پەیوەندییەکانی لە نێوان ئەمریکا و ئێران، کارێکی تازە نییە، وە ئەوە تاکە سەرچاوەی دوودڵی نییە، بەڵکو ئاڵۆزی سیاسی و ململانێ هەیە لە نێوان تاران و وڵاتانی کەنداو کاتی خۆی بەهۆی داگیرکردنی کوەیت لەلایەن سەدامەوە، ئەم ململانێیە ون بوو ئەو شەڕەش عێراقی لە هاوکارییەکانی وڵاتانی کەنداو داماڵی.

باس لەوەش دەکات، وڵاتانی کەنداو و ئوردن، دەسەڵات و حوکمی شیعەیان رەتکردەوە کە دوای روخاندنی سەدام حسین لە چوارچێوەی حوکمی دیموکراسیدا بنیاتنرا، تەنانەت هەندێک لە وڵاتانی عەرەبی، رەتیانکردەوە کە جارێکی دیکە باڵیۆزخانەکانیان بکەنەوە، لە کاتێکدا ئەوان بەردەوام سکاڵایان هەیە لە گەورەبوونی هەژموونی ئێران لە عێراق، لەگەڵ ئەوەشدا رەتیان کردووەتەوە رکابەری ئەم هەژموونە بکەن لە عێراق.

راپۆرتەکە باس لەوەش دەکات، عێراق ئەمڕۆ لە پێناوی گرەنتییەکدا هەوڵدەدات، هاوکات دەیەوێت هەڵسەنگاندن بۆ عێراق بکرێت، وەک یاریزانێکی یەکسان لەگەڵ ئەوانی دیکەدا، واتە دەیەوێت یەکسان مەماڵە بکات لەبری ئەوەی وڵاتەکە ببێتەوە گۆرەپانی شەڕو کوشتار، ئێستا بە هەماهەنگی لەگەڵ میسر و ئوردن دەرفەتێکی نوێی بۆ رەخساوە تا سیاسەتی هاوسەنگی خۆی جێبەجێبکات.
هەروەها روونی دەکاتەوە، کازمی لە رێگەی هاوبەشییەوە لەگەڵ میسر و ئوردن، دەتوانێ عێراق ببەستێتەوە بە بازاڕی زیاتر و گەورەترەوە، هاوکات گرەنتی ئەوەش بکات کە کاری بازرگانیی، چینی ناوەڕاستیش لە خۆبگرێت.

ئاماژە بەوەشکراوە، کە گەورەترین پایەی ئابووری عێراق نەوتە، بۆیە نابێت بەرژەوەندی عیراق لە دەریای سپی ناوەڕاست یاخود سنوری جیهانی عەرەبی کۆتایی بێت، هەروەک چینێکی فراوانی دەستی کاری عێراقی لە وڵاتانی عەرەبی هەلی کاریان دەستدەکەوێت، ئەوانەی کە ئێستا عێراق ناتوانێت هاوکارییان بکات.  

راپۆرتەکە ئەوەشی خستووەتەڕوو کە کازمی هەست بەوە دەکات، کە ئێستا یۆنان بەرەوە چارەسەری قەیرانی دارایی هەنگاو دەنێت، قوبرس رووبەڕووی داڕوخان بووەتەوە بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە، لەبەرئەوەی پشت بە گەشتیاری دەبەستێت، دەکرێت هەر یەک لەو دوو وڵاتە سوددی هاوبەش بە دەستبهێنن لە سەرمایەی مرۆیی عیراق.

هاوکات ئێستا ناکۆکی توند لە نێوان تورکیا و قوبرس و یۆنان لەسەر پرۆسەی گەڕانی حکومەتی تورکیا لە ژێر ئاوە سنورییەکان بۆ کانزاو سەرچاوەی سروشتی.
راپۆرتەکە دەڵێت، بەپێی ئەو پرۆژەیە، سوریا بە تەواوی پشتگوێخراوە، وەک دەرەچەیەکی نزیکتر بۆ عیراق بۆسەر دەریای ناوەڕاست، لە کاتێکدا یۆنان توشی داڕوخانی ئابووری قورس بووەو هیشتا لە قەیراندایە، هاوکات قوبرس لەسەر گەشتیاری دەژی و ئێستا کۆرۆنا ئەم دەرگایەی لێ داخستووە، هاوکات بە ناوەندی سەرەکی دەزگا هەواڵگرییەکانی جیهان هەژمار دەکرێت، بە تایبەت دەزگای مۆساد.