02:02 - 18/08/2020
ته‌عریبى نوێ، كورد له كه‌ركوك ده‌پوكێنێته‌وه
عه‌ره‌به‌كان به گرێبه‌ستى زه‌وییه كشتوكاڵییه‌كان و كوردیش به تاپۆى ره‌شیى كۆنه‌وه، هه‌ردوولا له‌سەر زەوییەکانی ناوچه جێناكۆكه‌كان به‌ره‌و ڕووى یه‌ك وه‌ستاون، به‌ڵام كورد ته‌نیا و بێ پشته‌و عه‌ره‌به‌كانیش پشتیوانى ئیداره‌و هێزه ئه‌منییه‌كانیان هه‌یه، ئه‌مه چیرۆكى كورده له‌ناوچه جێناكۆكه‌كان كه له‌دواى ١٦ى ئۆكتۆبه‌ره‌وه به‌رده‌وام سه‌نگ و پێگه‌ى رووه‌و لێژییه و ته‌نیاو بێكه‌سترن، دوایین چه‌كیان ئه‌وه‌یه به‌داره‌كانى ده‌ستیان تا دوا سات به‌رگرى له ماڵ و زه‌وییه‌كانیان بكه‌ن.
دۆخى ناوچه جێناكۆكه‌كان رۆژ دواى رۆژ به جیاوازى خراپتره‌وه نوێده‌بێته‌وه‌و ژیان بۆ كورد دژوارتر ده‌بێت، ژماره‌یه‌كى زۆر له‌و گوندانه‌ى له هێڵى پێشه‌وه‌ن، چۆڵكراون، ئه‌وه‌ش به‌هۆى ترس و هه‌ڕه‌شه‌ى به‌رده‌وام و پشتیوانیى هێزه ئه‌منییه‌كان له عه‌ره‌به هاورده‌كان، ئه‌وان له‌یه‌ك كاتدا له به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌ى داعش و عه‌ره‌به هاورده‌كانن.
له‌دواى ٢٠٠٣ وه، به‌شێكى زۆرى عه‌ره‌به هاورده‌كان كه له‌سه‌رده‌مى به‌عس هاتبوونه كه‌ركوك، به‌پێى مادده‌ى ١٤٠ى ده‌ستوور قه‌ره‌بوویان وه‌رگرت و كه‌ركوكیان جێهێشت، له دواى ١٦ى ئۆكتۆبه‌ره‌وه كه ئیداره‌و ئه‌منییه‌تى شاره‌كه كه‌وته ده‌ستى عه‌ره‌به‌كان، عه‌ره‌به هاورده‌كان سه‌ره‌ڕاى وه‌رگرتنى قه‌ره‌بوو و رۆشتنه‌وه‌یان جارێكى دیكه گه‌ڕانه‌وه كه‌ركوك.
ئێستا دۆخه‌كه ئاڵۆزتر بووه، عه‌ره‌به‌كان به گرێبه‌ستى كشتوكاڵیى زه‌وییه‌كانه‌وه دیسانه‌وه هاتوونه‌ته‌وه، راكان جبورى پارێزگاریش پشتگیرى گرێبه‌سته‌كان ده‌كات و ده‌ڵێت، ئه‌وه به‌ڵگه‌نامه‌ى فه‌رمى حكومه‌ته، هێزه ئه‌منییه‌كانیش وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن، ده‌یانه‌وێت نێوه‌ندگیر بن، به‌ڵام هه‌ر كاتێك گرژییه‌ك دروست ده‌بێت كورده‌كان ده‌ستگیر ده‌كه‌ن.
جوان حه‌سه‌ن ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى كه‌ركوك (ئێستا ئه‌نجومه‌نه‌كه له‌كارخراوه) بۆ په‌یسه‌ر پرێس ده‌ڵێت، دۆخى كورد به تایبه‌ت له‌و ناوچانه‌ى هێڵى ته‌ماسیان هه‌یه زۆر خراپه، كورده‌كان هیچ پشتیوانییه‌كانیان نییه و بڕیاریان داوه خۆیان به‌رگریى له‌خۆیان بكه‌ن. ئه‌و پێى وابوو ته‌نانه‌ت خاوكردنه‌وه‌ى ئه‌و گرژییانه‌ى ناوبه‌ناو دروست ده‌بن هیچ سودێكى نییه، به‌ڵكو كێشه‌كه پێویستى به چاره‌سه‌رى بنه‌ڕه‌تى هه‌یه.
جوان ده‌ڵێت، شانده‌كانى كورد هه‌رگیز چاره‌سه‌رى ناوچه جێناكۆكه‌كان ناكه‌نه ئه‌وله‌ویه‌تى كاره‌كانیان، هه‌ر بۆیه‌ش كێشه‌كه وه‌ك خۆیه‌تى و كورده‌كان قوربانین.
ته‌نها كێشه‌ى ته‌عریب و زه‌وییه كشتوكاڵییه‌كان، سه‌نگى كوردى نه‌پووكاندووه‌ته‌وه، به‌ڵكو كورد له ئیداره‌ى شاره‌كه‌دا رۆڵى به‌ره‌و سفر چووه‌و ته‌نها له ناو شارى كه‌ركوك ٥٠ پۆستى ئیداریى له كورد سه‌ندراونه‌ته‌وه، ئه‌وه‌ش به‌بیانووى دروستكردنى هاوسه‌نگیى له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كان. له دوایین پرۆسه‌ى دامه‌زراندن له كه‌ركوك له كۆى دوو هه‌زار و ٨٤١ كه‌س ته‌نها ٥٠٠ له دامه‌زراوه‌كان كورد بوون.
جوان حه‌سه‌ن ده‌ڵێت، هۆكارێكى دیكه كه‌واى كرد، پێگه‌ى كورد به ته‌واوى روو له كزى بكات و رووبه‌ڕووى ئه‌م كێشانه‌ى ئێستا ببێته‌وه، تا ئه‌نجومه‌نى پارێزگا كارابوو یه‌كێتى و پارتى نه‌یانتوانى له‌سه‌ر كاندیدێك بۆ پارێزگار رێك بكه‌ون، بۆیه‌ش راكان جبورى مایه‌وه‌و دۆخى كورد خراپتربوو.
راكان جبورى ئه‌گه‌ر ماوه‌ى مانه‌وه‌ى له پۆسته‌كه‌ى ته‌واوبوو به‌وپێیه‌ى به وه‌كاله‌ت پۆسته‌كه‌ى وه‌رگرتبوو، به‌ڵام ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران له پۆستى پارێزگار داینایه‌وه، ئه‌نجومه‌نى پارێزگا بوونى نه‌ماوه تا كه‌سێك بۆ پارێزگار دیاری بكات.
نه‌مانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگا كێشه‌یه‌كى دیكه‌ى دروستكردووه بۆ كورد، به‌وپێیه‌ى كورد زۆرینه‌ى ره‌هاى ده‌نگى ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ى هه‌بوو سه‌رۆكایه‌تى ئه‌نجومه‌نه‌كه‌شى به ده‌سته‌وه بوو به‌ڵام ئه‌و سه‌نگه‌ره‌ى كوردیش بوونى نه‌ما، پارێزگاریش هیچ چاودێرێكى به‌سه‌ره‌وه نه‌ماو به ویستى خۆى چى بوێت ده‌یكات.
له‌دواى ده‌ستبه‌كاربوونى ئه‌م كابینه‌یه‌وه، چه‌ند جارێك شاند له هه‌رێمه‌وه چوونه‌ته به‌غدا، بۆ شه‌نوكه‌وكردنى چاره‌سه‌رى كێشه‌كانى ناوچه جێناكۆكه‌كان، به‌ڵام هیچ ئه‌نجامێكى ئه‌وتۆیان نه‌بووه، تا ئێستا نه له‌سه‌ر كارى هاوبه‌ش و گه‌ڕانه‌وه‌ى پێشمه‌رگه به‌ره‌وپێشچوون هه‌یه، نه سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌رى زه‌وى و زارى كورده‌كان، پێشبینى ده‌كرێت له وه‌رزى چاندن ئه‌م كێشه‌یه جارێكى دیكه سه‌ر هه‌ڵبداته‌وه‌و ئاڵۆزتر بێت به‌وپێیه‌ى عه‌ره‌به هاورده‌كان رێگرى ده‌كه‌ن له داچاندنى ئه‌و زه‌وییانه.
جه‌مال حه‌وێز جێگری سەرۆكی لیژنەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم لە پەرلەمانی كوردستان ده‌ڵێت:"وه‌ك په‌رله‌مانی كوردستان له ماوه‌ی ڕابردوودا چه‌ندین جار سه‌ردانی ئه‌و ناوچانه‌مان كردووه، لێكۆڵینه‌وه‌مان له‌و ڕووداوانه كردووه به‌ڵام تا ئێستا ئه‌و كێشانه‌ی چاره‌سه‌ر نه‌كراون و به هه‌ڵپه‌سێردراوی ماونه‌ته‌وه".
وتیشی، پێویسته له‌سه‌ر حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كێشه‌ی ئه‌و ناوچانه له‌گه‌ڵ حكومه‌تی عێراق یه‌كلایی بكاته‌وه جا ئه‌گه‌ر به ڕێكکه‌وتنێكی گشتگیر بێت یان به جێبه‌جێكردنی ماده‌ی ١٤٠ ی ده‌ستوور.
ئێستا دۆخى هه‌رێمى كوردستان به جۆرێكه، هه‌موو هه‌وڵه‌كانى حكومه‌ت له‌پێناو دابینكردنى مووچه‌یه، به‌و حاڵه‌شه‌وه مووچه نادرێت، سه‌رنجى ده‌سه‌ڵات له هه‌رێمى كوردستان له‌سه‌ر كێشه‌ى مووچه‌یه، كێشه‌ى ناوچه جێناكۆكه‌كان له‌په‌ناى ئه‌م كێشه‌یه‌وه زیاتر بووه به ژێره‌وه.
مه‌سعود بارزانى سه‌رۆكى پارتى دیموكراتى كوردستان، له په‌یامێكدا كه بۆ ساڵیادى دامه‌زراندنى حزبه‌كه‌ى بڵاویكرده‌وه، رایگه‌یاند:"سیاسەتی پاكتاوكردن و گۆڕینی دیمۆگرافی، كە زۆر مەترسیدارە و قابیلی قبوڵ نییە. ئەمانە هەمووی ئەولەویەت و بایەخی تایبەتی خۆیان هەیە و نابێ كێشەی گەلی كوردستان تەنیا لە مووچەدا كورت بكرێتەوە. پڕۆسەی تەعریبی ناوچە كوردستانییەكان كە لە سەددەی بیستەم دەستی پێ كردبوو بە داخەوە ئێستایش بە شێوازی جۆراوجۆر بەردەوامە. پێویستە ئەو پڕۆسە ستەمكارانەیە بە زووترین كات ڕابگیرێت و چارەسەری ئەو تەعریب و پاكتاوكردن و گۆڕینی دیمۆگرافییەش بكرێت كە پێشتر لەدژی كورد لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم كراوە".
سات دواى سات ژیان له ناوچه جێناكۆكه‌كان بۆ كورد ناخۆشتر ده‌بێت، چاره‌سه‌رى كێشه‌كه له‌نێوان دروشمى به‌رپرسانى هه‌رێم و پێداگرى هێزه عێراقییه‌كاندا ته‌واو لێڵ بووه، به‌م دۆخه خراپه‌شه‌وه كات به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خت نزیك ده‌بێته‌وە مه‌ترسى له‌ده‌ستچوونى ئه‌و هیوایه‌شى ماوه گه‌وره‌تربووه، به‌وپێیه‌ى ده‌نگى كورد له‌و ناوچانه بووه‌ته ئاردنى ناو دڕك و ئه‌وه‌شى ماوه توڕه‌و نیگه‌رانه.