03:33 - 16/04/2020
بۆچی تورکیا زینی وەرتێی دەوێت؟
سوپای تورکیا یەکەمین جار لە ساڵی ١٩٨٣ دەستی بە
ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەدژی گەریلاکانی پەکەکە لەناو خاکی هەرێمی کوردستان کرد بە
ناوی (ئۆپەراسیۆنی چاودێری گەرم).
ئۆپەراسیۆنی دووەم لەساڵی ١٩٨٤، ئۆپەراسیۆنی سێیەم
لەساڵی ١٩٨٦، ئۆپەراسیۆنی چوارەم لەساڵی ١٩٨٧، ئۆپەراسیۆنی پێنجەم لەساڵی ١٩٩٢،
ئۆپەڕاسیۆنی شەشەم لەساڵی ١٩٩٥، ئۆپەڕاسیۆنی حەوتەم لەسالی ١٩٩٧ و ئۆپەڕاسیۆنی هەشتەم و نۆیەمیش لە
ساڵی ٢٠٠٧ و ٢٠٠٨ لە خاکی هەرێمی کوردستان لەدژی گەریلاکانی پەکەکە ئەنجامدراون.
هەرچەندە تا ساڵی ١٩٩٢ ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لەناو
خاکی هەرێمدا بەردەوام بوو، بەڵام دواتر تورکیا ستراتیژی خۆی گۆڕی و لەناو خاکی
هەرێمی کوردستاندا دەستی بە دروستکردنی بنکەی سەربازی و هەواڵگری کرد.
لە چوارچێوەیەدا تا ئێستا نزیکەی ٢٠ بارەگای سەربازی و
هەوڵگری ئاشکرای لە دەڤەری بادینان هەیە و لەوێوە هێرش دەکاتە سەر گەریلاکانی
پەکەکە.
سوپای تورکیا ساڵی٢٠١٨ ستراتیژی شەڕی گۆڕی
سوپای تورکیا پێشتر ئۆپەراسیۆنی زەمینی و ئاسمانی
ئەنجامدەدا و دوای ماوەیەک لە هەرێمی ئۆپەراسیۆنەکە دەکشایەوە، بەڵام لە ساڵی ٢٠١٨ەوە
سوپای تورکیا ستراتیژی خۆی گۆڕیوە بە شێوەیەک کە هەموو ڕۆژێک هێرشە ئاسمانیەکانی
بۆ سەر گەریلاکانی پەکەکە لە هەرێمی کوردستان دەبینرێت و ناو بە ناو شوێنێ
نیشتەجێبوونی هاوڵاتیانی مەدەنیش بووردۆمان دەکات.
لە لایەکی ترەوە لە ڕووی زەمینیشەوە ستراتیژی سەربازی خۆی
گۆڕیوە و هەوڵدەدات ناوچە و خاکی زیاتری هەرێمی کوردستان داگیر بکات.
لە ساڵی ٢٠١٨ەوە دەوڵەتی تورکیا چاوی بڕیوەتە دەڤەری
برادۆست و ژمارەیەک ناوچە و گوندی ئەو دەڤەرەی داگیرکردووە کە ئەمانەن:
لێلیکان، ناومێرگان، خەلکەرە، بیلاسین، خەلیفان، گەلی
ڕەش، ئاراقا، خەمە، بەزین، بێناڤۆک، چنارۆ، شاخی کتکن، ڕەشمالە، شاپان، کانیڕەش،
قۆنگرە و سوسن.
دەوڵەتی تورکیا سێ هێڵی شەڕی دروستکردووە و دەیەوێت
پێشڕەوی بکات
لە ئێستادا دەوڵەتی تورکیا سێ هێڵی یەک لەدوای یەکی
لەناو خاکی باکووری کوردستان و هەرێمی کوردستان دروست کردووە کە لە چەپەوە بۆ ڕاست
دەستپێدەکەن، واتە لە سنورەکانی ڕۆژئاوای کوردستان بۆ سنورەکانی ڕۆژهەڵاتی
کوردستان درێژ دەبنەوە.
هێڵێ یەکەم
هێڵی یەکەم لە ناوچەی سلۆپی و جزیری سەر بە پارێزگای
شڕنەخی باکووری کوردستانەوە دەستپێدەکات و تا ناوچەی شەمزینانی جۆلەمێرگ و لەوێوە
بۆ پارێزگای ورمێی ڕۆژهەڵاتی کوردستان درێژ دەبێتەوە و لە سنوری ناوچەی
ڕووبارووکی شەمزینانەوە دێتە ناو خاکی هەرێمی کوردستان و لە دەڤەری بارزان
بڵاودەبێتەوە.
ئەو هێڵە هەموو سنوری نێوان باکوور و هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە
و ئامانجەکەی ئەوەیە ڕێگری لەهەموو جووڵە و هاتوچۆیەکی گەریلاکانی پەکەکە بۆ
ناوچەکانی تری باکووری کوردستان بکات و پەیوەندی سەرکردایەتی پەکەکە بە هێزەکانی
ناوەوەی باکووری کوردستان بپچڕێنێت. هەروەها ئامانجێکی تری ئەوەیە کە لەگەڵ هێڵی
دووەم یەکبگرێتەوە کە لە خوارەوە باسی هێڵی دووەم دەکەین.
هێڵێ دووەم
ئەو هێڵە هەر لە سنوری سلۆپیەوە دەستپێدەکات، بەڵام ئەم
جارە لە سنوری قەزای زاخۆوە دێتە ناو هەرێمی کوردستان و بەرەو باتیفا و ئامێدی و
دواتر دێرەلوک و شێلادزی تا دەگاتە دەڤەری بارزان دەکشێتەوە و چەندین بنکەی
سەربازی و هەواڵگری تێدایە و هەوڵ دەدرێ لەگەڵ هێڵی یەکەم یەکبگرێتەوە.
هێڵێ سێیەم
هێڵی سێیەمیش لە زاخۆوە دێتە ناو هەرێمی کوردستان، بەڵام
ئەمجارە لە خوار هێڵی دووەمەوە دەستپێدەکات و تا بەرزاییەکانی نزیک لە ناوەندی
شاری دهۆک دێت و هەرچەندە تا ئێستا لەو هێڵەدا سوپای تورکیا زۆر پێشڕەویان
نەکردووە، بەڵام ئەو هێڵە بۆ باکرمان و لەوێوە بۆ ئاکرێ و تا ڕەواندوز و سۆران
درێژ دەبێتەوە.
بەو پلان و ستراتیژیە کە بە پێی ئەو سێ هێڵە سوپای
تورکیا دەجوولێتەوە، ئەگەر بە تەواوەتی سەربکەوێت، دەڤەری بادینان و بەشێک ناوچە
شاخاویەکانی پارێزگای هەولێر بە تەواوەتی دەکەوێت ژێر دەستی دەوڵەتی تورکیا و بە
شێوەیەک بەهێز دەبێت کە هەموو جموجووڵێکی پەکەکە تێیایدا دەوەستێت.
نوێترین ئامانجی تورکیا زینی وەرتێیە!
زینی وەرتێ لە ڕووی جیۆپۆلیتیکەوە خاوەن پێگەیەکی زۆر
گرنگە. لە باکوور و باکووری ڕۆژهەڵاتەوە
دەڕوانێتە دەڤەری برادۆست، قەندیلی سەخت، خواکورک، خنێر، زاپ، ئاواشین، مەتینا و
گارە.
لە باکووری ڕۆژئاوا و ڕۆژئاواوە دەڕوانێتە سەر سۆران،
ڕەواندوز و چیای کارۆخ. هەروەها لە باشووری و باشووری ڕۆژهەڵاتەوەش، دەڕوانێتە سەر
تەواوی ئیدارەی ڕاپەرین و ئەنزێ و زنجیرە چیای قەندیک تا دەگاتە قەلادزێ.
هەر بۆیەش دەوڵەتی تورکیا لە ئێستادا چاوی بڕێوەتە ئەو
ناوچەیە و ئەگەر بنکەی چاودێری لە ناوچەیە دانێت، بە هەموو شێوەیە دەتوانێت ڕێگا
لە جووڵەی گەریلاکانی پەکەکە بگرێت و لە لایەکی ترەوە لەو سێ هێڵەی کە لە سەرەوە
باسمان کرد زیاتر بێتە ناو خاکی هەرێمەوە و لە ڕووی ئۆپەراسیۆنی زەمینیەوە
سەرکەوتوو بێت.
لە زینێ وەرتێ چی ڕوویدا؟
١٨ى مانگى ڕابردوو هێزێكى وه‌زاره‌تى
پێشمه‌رگه كه فه‌رمانده‌كه‌یان پارتییه چوونه زینی وه‌رتێ و جێگیربوون، یه‌كێتیش
دواى ئه‌وه باره‌گا چۆڵه‌كه‌ى خۆى له‌وێ دووباره ئاوه‌دانكرده‌وه‌و پێشمه‌رگه‌كانى
برده‌وه ئه‌وێ، كه له‌شه‌ڕى داعشه‌وه چۆڵى كردبوون، په‌كه‌كه به ته‌نیشت هه‌ردووكیانه‌وه
خێوه‌تێكى بارەگایەکی کردووەتەوە و چه‌ند گه‌ریلایه‌كى تێدا جێگربوون.
به‌پێى دوایین زانیارییه‌كان، هه‌ڵوێستى
كۆتایى په‌كه‌كه ئه‌وه‌یه كه تا هێزى هاوبه‌شى پارتى- یه‌كێتى له‌وێ بن، ئه‌وان
له‌وێ ناڕۆن، هێزى په‌كه‌كه چه‌ند كه‌سێكیان سه‌ردانى لیوا هاوبه‌شه‌كه‌یان
كردووه‌و له‌گه‌ڵ جێگرى فه‌رمانده‌ى لیواكه كه یه‌كێتییه، كۆبوونه‌ته‌وه‌و
پێیان گوتوون، دوا هه‌ڵوێستى ئه‌وان ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت ئه‌م ناوچه چۆڵ بكه‌ن.
په‌كه‌كه له‌سه‌ر ئه‌وه تونده و پێداگریى كردووه.
گرنگی ناوچەکە بۆ پەکەکە
زینی وەرتێ به‌رزه‌و هاوئاستى قه‌ندیله،
هێزێك له‌وێ بێت به ئاسانى ده‌توانێت بگاته قه‌ندیل و چاودێرى بكات. زینی وه‌رتێ
شاڕێى هاتوچۆى گه‌ریلاكانى په‌كه‌كه‌یه، بۆیه پێداگره له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى هیچ
هێزێك له‌وێ نه‌مێنێت.
زینی وه‌رتێ بۆ په‌كه‌كه گرنگییه‌كى
تایبه‌تى هه‌یه ده‌رگاى قه‌ندیل و كاروخه، "هه‌رێمه‌كان"ى شاورێ و
چیاى كاروخ و قه‌ندیل پێكه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه كه ناوچه‌ى ستراتیژیى جموجوڵى په‌كه‌كه‌ن،
په‌كه‌كه ئێستا گرنگى زۆر به چیاى كاروخ ده‌دات به‌هۆى سه‌ختى ناوچه‌كه‌یه‌وه،
و بۆ ئه‌وه‌ش سه‌رنج له‌سه‌ر قه‌ندیل كه‌م ببێته‌وه، زینی وه‌رتێ و كاروخ پێكه‌وه‌ن،
هه‌ر هێزێك له‌وێ بێت واته له چیاى كاروخیشه.
كاروخ بۆ بۆدرومانكردنیش وه‌ك قه‌ندیل
ئاسان نییه، ته‌نانه‌ت بۆ پیاده‌ش سه‌خته و ناوچه‌یه‌كى زێڕینه بۆ په‌كه‌كه.
مەترسی کۆنتڕۆڵکردنی زینی وەرتێ لە
لایەن تورکیاوە بۆ سەر هەرێمی کوردستان
بە پێیەی کە بە شێوەیەکی خێرا
سوپای تورکیا لە خاکی هەرێمی کوردستان بارەگای نوێ دەکاتەوە و خاکی زیاتر داگیر
دەکات، گەر بێتۆ لە زینی وەرتێ جێگیر ببێت، هیچ شتێک بە ناوی سەروەری خاکی هەرێمی
کوردستان نامێنێت و بەو پێیەی کە هەر شوێنێت داگیر دەکات، بارەگا و بنکەی
لێدەکاتەوە و ناکشێتەوە.
لە لایەکی ترەوە هاتنە ناوەوەی
سوپای تورکیا بەم ئەندازەیە بۆ ناو خاکی هەرێمی کوردستان، ڕێگەخۆشکەر دەبێت کە
وڵاتانی تری وەک ئێرانیش بە بیانۆی پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی و سەروەری
خاکەکەکەیان بێنە ناو خاکی هەرێمی کوردستان.
هەرێمی کوردستان دەبێتە خاڵی
یەکلاکردنەوەی کێشە هەرێمیەکان و مەترسی زۆر لەسەر گوندنشینان و شاروچەکەکانی
ناوچە سنوریەکان دروست دەبێت کە لە ماوەی ڕابردووشدا بە دەیان هاوڵاتی هەرێمی
کوردستان بوونەتە قوڕبانی هێرشەکانی دەوڵەتانی ناوچەکە.