05:30 - 02/02/2020

شارێك بە 11 زمانی جیاواز گفتوگۆی تێدا دەكرا‌

پەیسەر

لە ڕەقەبووم كە بە عەرەبی –كنت فی الرقة- یەو بة فارسیش –در رقەبودم- ناونیشانی كتێبێكی نوێی پڕفرۆشی چەكدارێكی داعشی ئەوروپی و بەڕەگەز تونسییە، كه‌ بەمەبەستی جیهاد و تێكۆشان لە پێناوی خودا فریوی بەڵێن و دروشمەكانی ڕێكخراوی تیرۆرستی داعش دەخوات و واز لەژیانی ئەوروپا دەهێنێـت و ڕوو دەكاتە سوریا. ئەو دوای ئەوەی بە چاوی خۆی هەموو ڕاستیەكان دەبینێت، پەشیمان دەبێتەوە و بە دزییەوە دەچێتەوە تونس. لەو كتێبەدا وردەكارییەكانی رۆیشتن و ژیان و گەڕانەوەی دەگێڕێتەوە، گەرچی (هادی یحمد) ناسراو بە –ئەبو زەكەریا- لەو كتێبەدا یاداشتەكانی خۆی دەگێڕێتەوە، بەڵام بۆ ئاشنابوونی زیاتری خوێنەرانی كورد لەوانەیە شتێكی نوێ بێت لە زاری چەكدارێكی خۆیانەوە ڕووە شاراوەو نەزانراوەكەی –داعش – بزانرێت.

كتێبی –لە ڕەقە بووم- لە نێو جیهانی عەرەبی و عەرەبیزانەكانی دونیادا پێشوازی گەرمی لێكرا، بە خێرایی وەرگێڕدرایە سەر زمانی فارسی، یەكێك لە گرنگیەكانی ئەو كتێبە ئەوەیە كە لە زاری خۆیانەوە بابەتەكان دەخرێنەڕوو، جیاوازە لە ڕاپۆرتی شیكاریی و بۆچوونی كەسێكی دیاریكراو لە دەرەوەی ئەو ڕێكخراوە. لەو كتێبەدا وردەكارییە ناوخۆییه‌كانی داعش و چۆنیەتی ڕاكێشانی لاوان و مامەڵەكردنیان لە گەڵ هاوسەنگەرەكانی خۆیان و بێگانەكانیش خراونەتە ڕوو، تەرزی بیركردنەوەو بۆچوونە شاراوە پڕمەترسییەكانی ئەو ڕێكخراوە ئاشكرا كراوەو لە شێوەی گێڕانەوەی چیرۆكێكدا خراوەتە بەردەست.

لەبەرئەوەی لەناخەوە حەزم دەكرد بگەمە ئەو شوێنە، گوێم بە ناڕەحەتی و ناهەموارییەكانی ڕێگا نەداو ملم نا

رۆژێك لەشاری مەنبەجی باكووری سوریا بووم، بیرم ناچێتەوە رۆژێكی باراناویی زۆر ساردبوو، خانوویەكم لەناوەڕاستی شاردا بەكرێ گرتبوو، بەڵام پێتان سەیر نەبێت كە شتێكی ئەوتۆی ئەو خانووەم نایەتەوە بیر، چوونكه‌ ئەوەندە بە دڵەكوتێ و نیگەرانییەوە تێیدا بووم، دوو مانگ بەر لە ئێستا ئەو خانووەم جێهێشت، خۆشم بەلامەوە سەیرە، بەڵام لەوە دەچێ هۆكارەكەی ئەوە بێـت كە هیچ شتێكی ناو ئەو خانووە كەڵكی ئەوەی نەبووبێت بە یاده‌وەریی بسپێرم، بێ گیان و ساردوسڕ، ئەو خانوەش وەك هەموو خانوەكانی دیكەی ئەو شارە بێ گیان و بێ هەست و ساردوسڕبوو، هەموو خانوەكانی ژێر دەسەڵاتی داعش یەك تامیان دەداو مرۆڤیش هەمووانی بەلاوە یەك بوو، سەرەڕای ئەوەی خودی خانووەكەم وەبیر نایەتەوە، بەڵام یەكەم رۆژی بەكرێگرتنەكەیم وەبیردێتەوە، چوونكه‌ بە خاوەن خانووەكەم گوت (موهاجیرم) واتە ئەوانەی كە لە وڵاتانی دیكەوە بەمەبەستی جیهاد هاتبوونە سوریا.

هادی یحمد باس لەوە دەكات هەر لەمنداڵییەوە باسی سوریا و شام و هاتنی دەجال و جیهادو ئەو شتانه‌ لە گوێچكەو بیركردنەوەیدا چەسپیبوون، هەربۆیە خۆی وەك كەسێكی باوەڕداری بەهێز ناده‌بات. ئەو دەڵێت بۆ گەیشتن بە دەوڵەتەكەی ئەبوبەكری بەغدادی (كە شتێكی ئەوتۆم لەبارەیەوە نەدەزانی) دەبوو خۆم بۆ سەفەرێكی پڕ هات و نەهات ئامادەبكەم، سەفەرێك ئەگەر یەك گریمانەی گەڕانەوەی تێدا بێت ئەوا هەزاران ئەگەری نەگەڕانەوە چاوەڕێی دەكردم. بەڵام لەبەرئەوەی لەناخەوە حەزم دەكرد بگەمە ئەو شوێنە، گوێم بە ناڕەحەتی و ناهەموارییەكانی ڕێگا نەداو ملم نا، چوونكه‌ پێموابوو دەبێت ستەمكاریی كۆتایی پێبێت...
هادی لە یەكێك لە دەزگا میدیاییەكانی داعشدا كاردەكات، هەربۆیە زۆرێك لەو بابەتانەی كە رەهەندی ڕاگەیاندن و بانگەشەو زیادەڕۆییان تێدایە باش دەناسێتەوە، ئەو دەنوسێت: بەباشی بیرمدێتەوە ئەو ڕۆژانەی لە شارۆچكه‌ی –باب- بووم، بەرپرسیارێتی فیلمێكی بانگەشەییان خستبووە ئەستۆم، سیناریۆكەی بەو شێوەیە داڕێژرابوو كەدەبوو كۆچكردنم لە ئەڵمانیاوە بۆ تونس و لەوێشەوە بۆ رەقەی سوریا بگێڕمەوە، منیش هەروام كرد، لەكاتێكدا  باسی ئەوەمدەكرد كە لە ئەڵمانیاوە كۆچم كردبۆ تونس، من ئەڵمانی بووم و رەگەزنامەی ئەڵمانیام هەبوو، بەڵام كەڵكەڵەی ژیان لەژێر سایەی خەلافەتدا پاڵیان پێوەنام تا بێمە سوریا و سەرم لەوپێناوەدا دانێم، ئەڵبەتە بۆیە وامگوت چوون دەمویست كاری ئەو كەسانە بخەمەژێر پرسیارەوە كە سوریایان جێدەهێشت و روویان لە ئەوروپادەكرد، بەڵام بڵاوبوونەوەی ئەو فیلمە ڕێكەوت بوو لەگەڵ گیان لەدەستدانی –ئالان كوردی- كە منداڵێكی سێ ساڵان بوو لە كەناری یەكێك لە ئاوەكانی توركیادا لە مانگی سێپتەمبەری 2015 بە خنكاوی دۆزرایەوە، لەبەرئەوە باوك و كەسوكاری سوریایان جێهێشتبوو دەسەڵاتی داعشیان رەتدەكردوە. دەبێت بۆ مێژوو بڵێم ئەوكاتەی سەرقاڵی دەركردنی ئەو فیلمە بووم باوەڕم بە دۆخەكە نەمابوو، ئەوان لە كۆتایی فیلمەكەدا گوتبوویان ئەو كاتێك گەیشتە خاكی سوریا سەری خستە سەرزەوی و سوجدەیەكی شوكرانەی بۆ خودا برد.

كاتێك ئەو گۆڕانكارییانه‌ بەسەر بیروبۆچوونەكانمدا هات، ئیتر دەمزانی مانەوەم لە سوریا كاتییە، بۆیە سەرنجەكانم رەخنەگرانەتربوو، هه‌ڵبه‌ت لەناخی خۆمدا، چوونكه‌ ئەگەر بزانرایە من بەو شێوەیە بیردەكەمەوە لەجێگەدا دەیانكوشتم.كاتێك داعش شارو شارۆچكەو گوندێكی دەگرت، دوای ئەوەی حاكمی شەرعی بۆ دیاری دەكرد، ناوی شوێنەكانی دەگۆڕیی، هەموو چەكدار و موجاهیدەكانیش نازناویان هەبوو، پێموایە ئەوەیان لە موجاهیدە ئەفغانیەكانەوە وەرگرتبوو، ئەوان لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوودا هەریەكەیان لە وڵاتێكەوە هاتبوون و پێكەوە شەڕییه‌كێتی سۆڤیه‌تیان دەكردو سوودیان لە ناكۆكیەكانی نێوان ئەمەریكاو یه‌كێتی سۆڤیه‌تی ئەو كاتە وەردەگرت. بۆنموونە نازناوی من –ئەبو زەكەریا- بوو، ئەو رۆژە كاتژمێر 11ی سەرلەبەیانی لە خەو بێداربوومەوە، دوای ئەوەی نانی بەیانیم خوارد بەو ئۆتۆمبێلەی كە داعش بۆیان دابینكردبووم، بەرەو ماڵی هاوڕێیەكم رۆشتم، ئاخر ئەویش بەرنامەی هەبوو پێكەوە هەڵبێین.

ئەوانەی كە بڕیاربوو پێكەوە هەڵبێین چوار كەس بووین، یەكێك لەوانە هاوسەرەكەی و سێ منداڵی لەگەڵ بوو، هەموشمان كۆك بووین لەسەر ئەوەی ڕوو لە تونس بكەین، ئەو رۆژانەی بەرەو كۆتایی و خۆڕێكخستن دەچوو، زۆر سەخت و ناهەموار بوون، چوونكه‌ دەزگای ئەمنی داعش زۆر بە توندیی چاودێریی هەموو شتێكیان دەكرد، بەهۆی كێشەی ئۆتۆمبێلەوە لەكاتی خۆیدا نەمانتوانی كارەكانمان بەڕێ بخەین، بۆیە لە ڕێگەی –واتس ئەپ-وە پەوەندیمان كرد بەو كەسەوە كە دەبوو ئەمنیەتی ڕێگەمان بۆ دەستبەر بكات لەناو سوپای سوریایئازاد، ڕێنمایی كردین بچینە شاری مەنبەج، كە داعش بە هۆی زۆری چەكداری بیانییەوە ناوی نابوو شاری كۆچبەران –موهاجرین-. ئێمە چووینە ئەو شارەوە، لەوێ بە ئاسانی دەتوانرا كارەكان ڕێكبخرێن، كەس گومانی لەسەر دانەدەناین لەبەرئەوەی زۆرینەی دانیشتوانەكەی بیانی بوون، دەكرێ بڵێم لەو شارەدا خەڵكی فەرەنسی و بەریتانی و ئەمەریكی و ئەڵمانی و چینی و رووسیی تێدابوو، موهاجیری وڵاتە عەرەبیەكانی وەك میسر، تونس، مەغریب و جەزائیر و لیبیای لە خۆگرتبوو. كاتێك بەناو شاری مەنبەجدا گوزەرت دەكرد تەنها تابلۆ ڕەشەكانی داعش دەبینران و هیچی تر. ئەوەی كە بووە كێشەو گرفت ئەوەبوو كە هەرچی پارەمان پێبوو لەچاككردنەوەی ئۆتۆمبێلەكەماندا خەرجمان كرد، بەڵام لەوێ وەبیرمان هاتەوە كە تفەنگەكانمان بفرۆشین، بەڵام برادەران ئەو بیرۆكەیان رەتكردەوەو گوتیان، هەموو ئەو شوێنانەی كڕین و فرۆشی چەكی تێدا دەكرێت لەژێر چاودێری داعش دایە، هەر گومانێكی –حیسبە-پۆلیسی ئەمنیەتی داعش، بەس بوو بۆ ئەوەی هەموومان لەناوبچین، چوونكه‌ ئەو كارەی ئێمە دەستمان دابوویە ئەگەر دەربكەوتایە لە سێدارەیان دەداین. لەو رۆژانەدا فڕۆكەخانەی –كشیش- لە نزیك شاری مەسكەنەی رۆژهەڵاتی حەڵەب بووبوە شوێنی كوشتن و لەسێدارەدان و گوللـەبارانكردنی ئەو كەسانەی كە داعش بڕیاری لەناوبردنی دەدان، هەر كەسێك لەكاتی هەڵاتندا دەستگیربكرایە لەوێ لەسێدارەیان دەدا، یان ڕاستتر گوللـەبارانیان دەكرد.

رۆژی دواتر هەردوو كڵاشینكۆفەكەی خۆمم هەڵگرت و بەرەو بازاڕیی چەكفرۆشەكان رۆشتم، بیرم دێتەوە كڵاشینكۆفەكەی خۆم كە زۆر لەوەی تریان كە هی برادەرێكم بوو پێشتر هەڵاتبوو، جوانترو كەشخەتر بوو، بیرمە كە ئەوەی خۆمم لە ناوچەی –قائم-ی عێراق لە گەنجینەیەكی پڕ لە چەكدا هەڵگرت، من ئەوەندە پەلەم بوو خاوەن دوكانەكە بەمەی زانی ، بۆیە كەمترین نرخی پێدام و منیش لە ترسانا هیچم نەگوت، ئەو بۆ هەردووكیان دوو هەزار دۆلاری پێدام، لەو كاتانەدا هەر یەكێكیان ئەوەندەی دەكرد.
دوای ئەوەی گەڕامەوە ماڵەوە بەپەلە بەرەو ئەو پاسە رۆیشتین كە بڕیاربوو بمانگوازێتەوە بۆ گوندێك لە نێوان –راعی- و –باب، دەكەوتە نزیك شاری حەڵەب. كاتێك ئوتۆمبێلەكە كەوتەڕێ هەموومان كۆكبووین لەسەر ئەوەی ئەگەر پرسیاریان لێكردین بڵێین بۆ خوازبێنیی دەچین . بەگەیشتنمان بەو گوندە لە سنورەكانی كۆتایی داعش نزیكدەبووینەوە و سەرەتاكانی سوپای سوریا بوو، بەڵام لەبەر زۆری هێرشی فڕۆكەكان، خاڵی پشكنین و كۆنترۆڵەكان لابرابوون، یان لەكەسیان نەدەپرسیەوە.

 لەلایەكی دیكەشەوە لەبەرئەوەی جل وبەرگی سەربازیی تایبەت بە داعشمان لەبەردا بوو، كارئاسانی زۆری بۆكردین تا كەس دەست نەهێنێتە ڕێگەمان، كاتێك لە گوندی تەل بەتاڵ دووركەوتینەوە پەیوەندیمان كرد بەو كەسەوە كە بڕیار بوو لە سوریاوە بمانپەڕێنێتەوە بۆ خاكی توركیا، ئەو گوتی، دەبێت بۆ هەر كەسێك بڕی هەزار دۆلار دابنێن، ئەوەی جێگەی سەرنج بوو، هەرچەندە لە ژێردەسەڵاتی داعشدا زۆرینەی دراوە جیهانیەكان كاریان پێدەكرا، بەڵام دۆلاری ئەمەریكی زۆرترین كاری پێدەكراو داعش زۆرینەی مامەڵەكانیان به‌ دۆلاری ئەمەریكی دەكرد. داعش بۆ هەموو كەسێكی چەكدار مانگانە 50 دۆلارو بۆ منداڵیش 35 دۆلاریان دەدا، جگە لەدابینكردنی خۆراك و ئۆتۆمبێل و شوێنی مانەوە و نیشتەجێبوون. ئەو شەوەی كە لەماڵی قاچاخچیەكەمان ماینەوە جلوبەرگەكەمان گۆڕیی، ڕیش و سمێڵمان دەستكاریی كرد، بەڵام دەستكاری قژم نەكرد، كە دەگەیشتە سەر شانەكانم، لەو سەروبەندەدا خەڵكی زۆری ئاسایی بەرەو مەرزەكانی توركیا دەڕۆیشتن، ئێمەش خۆمان لەگەڵ ئەوان تێكەڵكردو چووینە خاكی توركیاوه‌.

دابق كۆتا گوندی سوریا بوو كە لێوەی پەڕینەوە ، ئەوە دووەم جار بوو كە چوومە ئەوێ، پێشتر لەگەڵ گروپێكی داعش چووبووینە ئەوێ، بۆ ئەوەی فەرمانی شەرعی داعش جێبەجێ بكەین، لەوێ حەق و باتڵ لەیەك جیا بكەینەوە، بەڵام لەو گوندەدا شتێكی نائاسایی نەبوو، گوندێكی بچووك ،دروستكراو لە خانووی خشتی نزم و پڕبوو لە سەربانی خۆڵ.
دوای ئەوەی گەیشتینە خاكی توركیا. لە رێی چەند قاچاغچییەكەوە بە نهێنی ڕێی تونسمان گرتە بەر، (من لە رەقە بووم ، یاداشتی هەڵاتوویەكی داعش) لە ساڵی 2018 دا چاپی سێیەمی كراوەو لەسەر بەرگی كتێبەكە كۆتا وێنەی نووسەرەكەی لەسەرە، لەو ڕۆژەدا گرتویەتی كەلەژێر دەسەڵاتی داعش هەڵاتوون. كتێبەكە لە 265 لاپەڕە پێكهاتووەو تا ئێستاش چەند جارێك چاپكراوەتەوە. بە پێی ڕاپۆرتە رۆژنامەوانیەكان بە یەكێك لە كتێبە پڕخوێنەرەكانی ساڵی 2019 دادەنرێت.