06:19 - 29/12/2019

چەكدارەكانی سوپای نیشتیمانی سوریا جاشن یا شۆڕشگێڕ؟‌

پەیسەر

هێلانە:
لەنێو ئۆفیسێكدا لەسەر یەكێك لە شەقامەكانی ئۆرفەی باشووری توركیاو باكوری كوردستان، ئاڵایەكی توركی لەسەر مێزێك دانراوە، چەند كەسێك كە كڵاوی توركییان بەسەرەوەیە لەدەوری ئەو مێزەو لە ناو ژوورەكانی ئەو ئۆفیسەدا سەرقاڵی كاركردنن، ئەوان زۆر بە گەرمی بەدەم ئەو كەسانەوە دەچن كە دێنە ئۆفیسەكە، دوای ئەوەی كەمێك سەرنج دەدەیت لەوە تێدەگەیت زۆرینەی ئەوانەی كە دێنە ئەو ئۆفیسە سەرباز و چەكدار و ئەفسەرانی رۆژهەڵاتی سوریان، بەڵام پاش كەمێك ڕوون دەبێتەوە ئەو كەسانەی لەو ئۆفیسەدا كار دەكەن هیچیان بڕیار بەدەست نین و تەنها بەڕێكاری كارە رۆتینەكانن و ئەوانەی كە بڕیاری یەكلاكەرەوەیان لایە خەڵكانێكی دیكەن، هەموو ئەوانەش كە سەردانی ئەو ئۆفیسە دەكەن پرسیاری ئەوەیان هەیە كەی ئامادەبن بۆ هێرشكردنە سەر رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاوای كوردستان)؟ هیچ فەرمانبەرێكیش ئەو وەڵامەی لانیەو ئەوەی كە دەزانن و  نایانەوێت بەو كەسانە بگوترێت ئەوەیە كە دەبێت بەرپرسە توركەكان بڕیاری یەكلاكەرەوەیان بدەنێ، بۆ ئەو مەبەستەش دەبێت جاروبار سەریان لێبدەنەوە، یان خۆیان تەلەفۆنیان بۆ بكەنەوە..

گۆڕینی ئەجێندا:
سوپای سوریای ئازاد كە ئێستا سوپای نیشتیمانی سوریشیان پێدەگوترێت كە توركیا پشتوانییان دەكات ، لەداوی ئەوە دروست بوون كە ڕۆڵی توركیا لە سوریا گۆڕانكاریی بەسەردا هات، لە ساڵەكانی سەرەتای هەڵگیرسانی جەنگی ناوخۆیی سوریادا، توركیا خوازیاری ئەوەبوو كە بەشار ئەسەد بەشێوەی یەكجارەكی لە دەسەڵات دوور بخاتەوە. بەڵام لە 2015 گۆڕانكاریی تەواو بەسەر دۆخەكەدا هات و چاوتێبڕینەكانی توركیاش گۆڕانكارییان بەسەردا هات، هەربۆیە پاشەكشەی لەو ئامانجە گەورەو قورسەكرد،  ئاڕاستەی هێزی سوپا سوریاییەكەی گۆڕیی بۆ دژایەتی كردنی هێزەكانی سوریای دیموكرات.

بۆ ئەو مەبەستە لە مانگی ئابی 2016 دا دەستیان بەكارەكانیان كردو لەژێر ناوی ئۆپەراسێۆنی (قەڵغانی فورات)دا ڕێگەی نێوان هەردوو ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی (عەفرین و مەنبەج)یان گرت، ئەو داعشانەی لەوێ بوون دەریانكردن، ئەوە یەكەم چالاكی هێزە نەرمەكەی توركیا بوو، تا ئەو كاتانەش توركیا نەیدەویست پەلاماری هێزە كوردییەكان بدات، چوونكە ئەمەریكا پشتیوانی دەكردن و ئەوانیش پشتیوانیەكی باشیان بوون لە شەڕی دژ بە داعش دا، بەڵام كاتێك ئەمەریكا كشانەوەی هێزەكانی خۆی لەسەرەتای 2018 وە لە سوریا ڕاگەیاند، بووە ڕێگەخۆشكەر بۆ توركەكان كە بیر لەوەش بكەنەوە پەلاماری یەكینەكانی پاراستنی گەلیش بدەن بۆ ئەوەی هێزەكانیان لە سنووری توركیا نەمێنن بەشی رۆژهەڵاتی باكووری سوریا بكەوێـتە دەستی خۆیان و سنورەكەیان پارێزراوبێت، هەرچەندە كوردەكان لە خاكی سوریاوە هیچ مەترسییەكیشیان بۆ سەر توركیا نەبوو.

بڵاوكردنەوەی ترس و تۆقاندن:
هەرچەندە ئەم هێزەی توركیا لەسەرەتاوە (دژایەتیكردنی سوپای سوریا و بەشار ئەسەدیان كردبووە دروشم و ئامانج) بەڵام لەم دواییانەدا بوونە هێزێكی مەترسیدار بۆ گیانی هێزەكانی تری ناوخۆی سوریاو لە چەندین گرتەی ڤیدیۆییدا كە لەلایەن خۆیانەوە بڵاو كراوەتەوە لەبەرچاوی خەڵكدا نەیارەكانیان ڕەمی دەكەن و خەریكی ئاژاوەنانەوەو دروستكردتی ناكۆكین، ئەوان بە بێ ئەوەی فیشەكێیكیان نابێت بە ڕژێمەكەی بەشار ئەسەدەوە كەچی توركیا پشتیوانییان دەكات و ناوچەیەكی زۆری بۆ دابڕیون، بە پێ ئامارەكانی 2018 ژمارەیان لە 35 هەزار چەكدار نزیك بووەتەوە.

پێكهاتەی نەتەوەیی:
 وەك چاودێرانی رەوشی سوریا باسی دەكەن زۆرینەی ئەو چەكدارانە لەو ئاوارانە پێكهاتوون كەلەئەنجامی شەڕی ناوخۆی سوریا چوونەتە وڵاتی توركیاو لەوێوە كارەكانیان بۆڕێكخراوەو بە مووچەو چەك و چۆڵی توركیاوە گەڕێنراونەتەوە سوریا و ئامانجی دوور ونزیكی ئەوان دەهێننە دی. زۆرینەشیان عەرەبی سوونەن و لەدژی شێعە عەلەویەكان و كوردەكانن و لە جەنگی ئایدۆلۆژی و نەتەوییش تێوەگلاون.

بەپێی راپۆرتێكی پێگەی حەفریاتیش بەشێك لەو چەكدارانە ڕایانگەیاندووە ئەوان نەدەزانن شەڕبۆ كێ دەكەن و نەدەشزانن كێ پارەیان بۆ دابیندەكات، تەنها كێشەی ئەوان هەژاریی و برسی بوونەو شوێنی پارەو مووچەكەوتوون و هیچی تر. ئەوان باسیان لەوەش كردوو لەناو جەماوەری سوریادا هێندە خۆشەویست نین و هاوكارییان ناكرێت بۆیە زۆرجار پەنایان بردووەتە بەر توندو تیژیی لە دژیان.

بە پێی وتەی (مازن)ناوێك كە میلشیای –بەرەی شامی-دایە هەموو كارو بڕیارەكان بەدەستی كۆمەڵە كەسێكە كەناوی خۆیان ناوە (ژووی چالاكیەكان -عەمەلیات)و لەلایەن میتی توركییەوە ئاڕاستە دەكرێن، هیچ كارێكی گەورەو بچووكی ئەو هێزانە لە دەستی سەركردەو ئەفسەرە سورییەكاندا نیەو لە لایەن توركیاوە دەردەكرێـت.

 

پێكهاتەی سەربازیی:
بە پێی ڕاپۆرتەكە، سوپای نیشتمانی سوریا لەو كەسانە پێكهاتووە كە پێشتر لەناو گروپەكانی دیكەدا بوون، باس لەوە دەكرێت كە دەزگای (CIA) و (MIT) خولێكی سەربازیی و هەواڵگرییان بۆ ژمارەیەك میلشیای سوریا لە ساڵی 2017 دا كردووەتەوە بەو ئامانجەی كەلەبەردەم هەژموونی روسیاو ئێراندا بوەستنەوە، بەڵام لەدوای بڕیاری كشانەوەی هێزە ئەمریكیەكان توركیا ئەو هەلەشی قۆستەوەو هەموو ئەوانەی كە لە –جەبهەی شامی، لیوای حەمزە- بوون كۆی كردنەوەو مووچەی زۆری بۆ دابینكردن، هەر لەو ڕێگەیەوە تا دەهات ژمارەیان بەرەو زیادبوون رۆشتووەو لە بریی ئەوەی لە دژی روسیا و ئێران بەكاریان بهێنن كەوتنە گیانی كوردەكان، گروپەكانی –احرار الشرقیة و جیش الاسلام- یش چوونە ناویان و هێندەی تر ژمارەیان بەرزبوویەوە.

مێرمنداڵی چەكدار:
 یەكێك لەو دیاردانەی كەلەناو ئەو سوپایەدا دەردەكەوێت ژمارەیەكی زۆری چەكداریی مێرمنداڵەكانی خەڵكی ئاوارەو هەژاری كەمپەكانی توركیایەو بەمەبەستی بژێویی بوونەتە سەربازی میلشیاكانی سەربە توركیاو بەربوونەتە گیانی هاووڵاتیانی خۆیان، بەجۆرێك تەمەنیان لە 14 بۆ 16 ساڵیدایەو قۆناغی سەرەتایشیان نەخوێندووە، وەك مستەفا (چەكدار) باسی دەكات 60% ی چەكدارەكان بۆ مووچە بوونەتە چەكدار و بیر لەوەش ناكەنەوە لەكوێوە دابیندەكرێت و ئەجێنداری كاركردنیشیان چییە. ئەوان تەنها باوەڕیان بەپارە هەیە نەك شۆڕش.

خاڵە هاوبەشەكان:
خاڵی هاوبەشی ئەم هێزانە (سونی بوون، هەژاریی، ئاوارەیی، دابڕاو لە كەس و كار، بێ دایك و باوك، مناڵی بەجێ ماوی كەس و كار كوژراو، هەندێك لە پاشماوەی داعش، موجاهیدی بیانی)ە.

كەمكردنەوەی مووچەو ڕاووڕووت:
 لە كاتێكدا كە ئاوارەكانی ناو خاكی توركیاو ناوخۆی سوریاش نەیاندەتوانی بژێویی رۆژانەی خۆیان دابین بكەن هەموو چەكدارێك بڕی 300 دۆلاری وەردەگرت، بەڵام بە پێی پلانێكی سەركردەكانی تورك بە هێواشی موچەكەیانی كەمكردەوە بۆ 100 دۆلار و پاشان كردییە 50 دۆلار، جاری واش هەبوو بە دوو مانگ جارێك وەریاندەگرت، ئەوە بووە هۆی ئەوەی چەكدارەكان بیر لە دزین و ڕاووڕوت بكەنەوەو بكەونە گیانی خەڵك، بەڵام مووچەی ئەفسەرو سەربازەكانیان هەر لە 300 دۆلاردا مایەوە.

مووچەی فەرمانبەران:
لەو شوێنانەی كە سوپای نیشتیمانی سوریا دەسەڵاتی باڵای هەیە بە تایبەتی لە باكووری حەڵەب و باكووری رەقەو حەسەكە، توركیا مووچەی پۆلیسی ناوخۆیی و پزیشك و مامۆستاو فەرمانبەرەكانیان دابین دەكات، وەك هاوڵاتیانی ئەو ناوچەیە ئاماژەی پێدەدەن كاری خراپەكاریی و دزی و چوونە سەرماڵی خەڵك زۆر زیاترە لە جاران پەرەی سەندووە و دادگاو پۆلیسیش لەبەر ئەوەی مووچە خۆی توركیان ناتوانن هیچ ڕێگرییەك بكەن بۆیە سەركردەكانی سوپای نیشتیمانی سوریا فەرمانڕەوان نەك پۆلیس و دادگا، ئەوان بە ئارەزۆی خۆیان خاڵی پشكنین دادنێت و گومرگ لە خەڵك وەردەگرن، باج لە چێشتخانەو كۆمپانیاو خاوەن پرۆژەو پیشەو زەڕەنگەر و وەردەگرن، بشزانن كێ كەس و كاری لە دەرەوەی وڵاتە فشاریان بۆ دەهێنن تا پارەیان بۆ بنێرنەوە بە بیانووی ئەوەی پارێزگارییان دەكەن.

تەعریب لە سوریا:
ئەوانەی كە لەبەردەم دەسەڵاتی ئەم هێزەدا فشاری زۆریان بۆ هاتووە بە پلەی یەكەم كوردەكانن، كاتێكیش ماڵباتێكی كورد لە ترس و لە ژێر فشاردا ناوچەكە بە جێدەهێڵن ئەوان خانوەكەیان دەدەن بەكرێ یان خۆیانی تێدەچن و هیچ كرێیەكیش نادەنە خاوەنەكەی، زۆربەی جاریش هاوڵاتیانی سەربەخۆیان لەناوچەكانی ترەوە دەهێننە شوێنیان و بەمەش پرۆسەی بە عەرەبكردنی بەشێك لە رۆژئاوای سوریاش دەستی پێكردووە. دیجلە كەناوی خوازراوی ژنە كوردێكی رۆژئاوای كوردستانە بۆ –حەفریات- گوتویەتی : من بە هۆی تەمەنمەوە شەنسم هەبووە لە زیندانی ئەو چەكدارانە دەربازم بوو، ئەوەی گەنج بوو لە زیندان دەیناهێشتنەوە، بەبیانووی لابردنی عەباو چارشێو هەموو ژنێك دەگرن، جاران لە لادێكان و دەرەوەی شارەكان دۆخی ژنان باشتر بوو ئێستە لەوێش خراپ بووە، چەكدارە مێرمنداڵەكانیان بەرداوەتە گوندەكان كاری وادەكەن لەئیسلامدا زۆر قەدەغەیە، بەشێكی زۆریان مادەی هۆشبەر دەكێشن و ئاگایان لە خۆیان نیە چی دەكەن. ئەوان تەنها دەستدرێژیی بۆ جەستەی ژنە كوردەكان پەیڕەوە ناكەن، بەڵكو دەستدرێژیی بۆ سەر ماڵ و حاڵ  تەنانەت نەتەوەكەشمان دەكەن، هەر ئەوەش پاڵی ناوە بە كوردەكانەوە ماڵەكانیان چۆڵ بكەن و ئاوارەی شارەكانی تر ببن، ئەو ژمارە كەمەش كە ماونەتەوە بەناچاریی خۆیان لەگەڵ دۆخەكە ڕاهێناوە.

زیندانی زۆرو زەبەنە:
لەو ناوچانەدا هەموو هێزێك زیندانی خۆی هەیەو بە ئارەزووی خۆیان خەڵك دەگرن و سزایان دەدەن و چۆنیان بوێت وا دەكەن، ئەوان زۆر بەسەختی ڕقیان لە كوردەكانەوە بەردەوام بیر لەوە دەكەنەوە تۆڵەیان لێبكەنەوە، ئەوان بە درێژە پێدەری سیاسەتی بەعسیەكان دادەنرێن لەبەر ئەوەی هاوڵاتیانی كورد بە هاوڵاتی پلە دوو ناودەبەن و هەرواش مامەڵەیان لەگەڵ دەكەن.

توندڕەوی درۆزن:
بە پێی ڕاپۆرتی ئەمریكییەكان بەشێك لەو هێزانە توندڕەون لەدژی كەمینە ئاینییەكان دەوەستنەوەو بە كافرو مولحید ناویان دەبەن و بە یەكینەكانی پاراستنی گەلیش دەڵێن ماركسی و هەڵگەڕاوە، لەو ڕیگەیەشەوە ڕەوایەتیان بە خۆیانداوە شەڕیان لەدژ بكەن و بەناوی دینیشەوە دروشمیان لە دژبدەن و خوێنیان بە حەڵاڵ بزانن، ئەوان لە ڕواڵەتدا بێ حیجابی ژنان بە خراپەكاری و بەدڕەوشتی ناودەبەن، بەڵام لە ڕاستیدا خۆیان خەریكی تاڵانكردن و خەڵك كوشتن و ستەمكارین و بە دزیشەوە خەریكی خواردنەوە مەشوربن و بەشێكی دیكەشیان مادەی هۆشبەر بەكاردەهێنن.

هەندێكیان پەشیمانی بێ دەرەتانن:
لە نێو ئەو میلشیاشەدا هەندێك كەس هەن كەهەستی مرۆڤدۆستی و هاونیشتیمانییان تێدا ماوە، پێیان وایە ئەوتاوانانەی كە میلشیاكانی سەربەتوركیا ئەنجامی دەدەن ناپەسەند و دژ بە مرۆڤایەتیە و تەنانەت ناموسڵمانێتیشە، بەڵام چی بكەن، نە عەرەب بەهانایانەوە دەچێت و نە ئەوروپاش لایەكیان لێدەكاتەوەو ئەوانیش تووش بوون و ناتوانن بچنە دەرەوە لەو دۆخە دەربازیان ببێت، ئەوانە هەست بەوە ناكەن كارەكەیان دروستەو هەمیشە لە ژێر ئازاری ویژدانی خۆیاندان، بەڵام كاتێك چاویان لە نانی ژن و منداڵەكانیان دەبێت ناچاردەبن ئەو بارە قورسەی سەرشانیان هەڵگرن و كەسیش نازانێت تاكوێ دەڕوات. بەشێك لەوان خۆیان بە سووتەمەنی جەنگێكی نالەبار دەزانن و لەناو خۆشیاندا باس لەوە دەكەن كرێگرتەیەكی ئاشكران و هەر ئەوەیە كە لە كوردەواریشدا پێیاندەگوترێت -جاش-.

بەشێكیان هەناردە دەكرێن:
شارەزایان باس لەوەش دەكەن كە بەشێك لەم سوپایە لە پاشماوەكانی قاعیدەو ئەو جیهادییانە پیكهاتووە كە لە وڵاتانی دیكەوە هاتونەتە سوریاو ئێستە دەرفەتی گەڕانەوەیان نیە، بۆیە بەشێك لە كارە توندڕەوەكانی ئەوانیان پێوە ماوەو تا ئێستاش جێبەجێی دەكەن، لە لایەكی دیكەشەوە بۆ دەستوەردان لە كاروباری ناسەقامگیریی لیبیا دوای نەمانی قەزافی و سوپاكەی توركیا خۆی بەخاوەنی لە مێژیینەی ئەو وڵاتەش دەزانێت –وەك بەشێك لە خەونی گەڕانەوەی سوڵتانی عوسمانی- بۆیە باس لەوە دەكرێت بەشێك لەو سەربازانەی سوپای سوریای نیشتیمانی ڕوانەی ئەو وڵاتە كردبێت و بیەوێت چڕنوكێك لەوێش بگرێت.

بۆ زانیاری زیاتر كلیك لێرە بكە