05:35 - 08/12/2019
هۆكاره‌كانی چالاكبوونه‌وه‌ی داعش چین؟
له 2014دا ڕێكخراوی
داعش به ڕێكخستنێكی گه‌وره‌وه په‌یدابوو، له ماوه‌یه‌كی كه‌مدا پانتاییه‌كی گه‌وره‌ی
سوریا و عێراقی داگیركرد و ده‌وڵه‌تێكی به‌ناوی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له‌سه‌ر ئه‌م ناوچانه
دروستكرد. جاڕدانی كۆتاییهاتنی داعش له 2017دا، به واتای ئه‌وه نایه‌ت كه ئه‌م
ڕێكخراوه به یه‌كجاری له‌ناوچووه و نه‌ماوه، له‌و كاته‌وه ئه‌م ڕێكخراوه
ناوبه‌ناو هێرش و په‌لاماری چه‌كداری بۆ سه‌ر هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و سوپای عێراق
له ناوچه‌كانی باشووری هه‌رێم و ناوه‌ڕاستی عێراق ئه‌نجامداوه.
شانه نووستووه‌كانی داعش كه له ناوچه‌كانی سوریا و ناوه‌ڕاستی عێراقدا ماون هێشتا توانای ئه‌نجامدانی چالاكی چه‌كداری و هێرشی سنوورداریان ماوه
له‌به‌رئه‌وه‌ی
داعش بناغه‌یه‌كی به‌هێزی ڕێكخستنی هه‌بوو، دواییهاتنی به یه‌كجاری شتێكی ئه‌سته‌مه،
ئه‌وه‌ی كه كۆتایی هاتووه ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی ئه‌م ڕێكخراوه و بوونه سه‌ربازییه
فراوانه‌كه‌یه‌تی، به‌ڵام شانه نووستووه‌كانی كه له ناوچه‌كانی سوریا و ناوه‌ڕاستی
عێراقدا ماون هێشتا توانای ئه‌نجامدانی چالاكی چه‌كداری و هێرشی سنوورداریان ماوه.له‌م ماوه‌یه‌دا
داعش سێ جار هێرشی كردووه‌ته سه‌ر ناوچه‌ی كوڵه‌جۆ و به‌هۆیه‌وه ژماره‌یه‌ك له
ئه‌ندامانی هێزه‌كانی ئاسایش شه‌هیدبوون و ژماره‌یه‌كی دیكه‌ش برینداربوون، له‌به‌ر
ئه‌وه‌ی له‌م ناوچه‌یه‌دا بۆشاییه‌ك هه‌یه كه هیچ كام له هێزه‌كانی سوپای عێراق
و پێشمه‌رگه پڕیان نه‌كردووه‌ته‌وه، ده‌كرێت ناوی لێ بنێین ناوچه‌ی داڕن.جه‌بار یاوه‌ر ئه‌مینداری
گشتیی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه به په‌یسه‌ر پرێسی ڕاگه‌یاند، داعش ته‌نها ئه‌ماره‌ته‌كه‌ی
كۆتایی هاتووه، ئه‌گه‌ر نا وه‌ك چه‌كدار ماون و ناوبه‌ناو هێرشی تیرۆریستی ئه‌نجام
ده‌ده‌ن.
داعش له ساڵی 2019دا تاوه‌كو 24ی تشرینی دووه‌م، 238 كرده‌ی تیرۆریستی ئه‌نجامداوه و تیایاندا هه‌زار و 58 كه‌س كوژراون و برینداربوون و فڕێنراون
وتیشی، ئه‌م
ڕێكخراوه له 2018دا 456 كرده‌ی تیرۆریستی له موسڵ و كه‌ركوك و قه‌ره‌چووغ و سه‌ڵاحه‌دین
و دیاله و ناوچه‌كانی ده‌روبه‌ریان ئه‌نجامداوه، له‌و هێرشانه‌دا هه‌زار و 742
كه‌س كوژراون و برینداربوون و فڕێنراون. له ساڵی 2019شدا تاوه‌كو 24ی تشرینی دووه‌م
238 كرده‌ی تیرۆریستی ئه‌نجامداوه و تیایاندا هه‌زار و 58 كه‌س كوژراون و
برینداربوون و فڕێنراون.
هه‌ماهه‌نگی له نێوان هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و سوپای عێراقدا نییه
بۆشاییه‌ك هه‌یه له ناوچه‌كانی هێڵی دابه‌شبوونی سوپای عێراق و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه، ئه‌و بۆشاییه‌ش نه حكومه‌تی عێراق پڕیده‌كاته‌وه، نه ده‌هێڵێت هێزی پێشمه‌رگه پڕیبكاته‌وه
ئه‌مینداری گشتی
وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا، له ماوه‌ی دوو مانگی ڕابردوودا
چالاكیه‌كانی داعش له‌و ناوچانه ڕووی له زیادبوون كردووه، هۆكاره‌كه‌شی ده‌گه‌ڕێته‌وه
بۆ:
یه‌كه‌م: سه‌رقاڵبوونی
هێزه‌كانی عێراق به‌و هه‌لومه‌رجه ناله‌باره‌ی عێراقی تێكه‌وتووه.
دووه‌م: هێزه‌كانی
عێراق ناتوانن ناوچه‌كانی ژێر ده‌ستی خۆیان كۆنترۆڵ بكه‌ن.
سێیه‌م: هه‌ماهه‌نگی
له نێوان هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و سوپای عێراقدا نییه.
چواره‌م: بۆشاییه‌ك
هه‌یه له ناوچه‌كانی هێڵی دابه‌شبوونی سوپای عێراق و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه، ئه‌و
بۆشاییه‌ش نه حكومه‌تی عێراق پڕیده‌كاته‌وه، نه ده‌هێڵێت هێزی پێشمه‌رگه‌ش
پڕیبكاته‌وه، نه قبوڵیشی ده‌كات به هاوبه‌شی هه‌ردوولا پڕبكرێته‌وه.
چه‌كدارانی داعش
له ناوچه‌كانی هه‌رێمی كوردستاندا هێرش و جموجۆڵیان نیه، به‌ڵكو له‌و ناوچانه‌دان
كه له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی هێزه‌كانی حكومه‌تی فیدراڵدان، كاتێكیش په‌لاماری خاكی هه‌رێم
ده‌ده‌ن هه‌ر له‌و ناوچانه‌وه دزه‌ده‌كه‌ن، چه‌كدارانی داعش هه‌م مۆڵگه‌كانیان له
ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی هێزه‌كانی عێراقدایه هه‌م له‌وێوه په‌لامار ده‌دان و
پاشان ده‌گه‌ڕێنه‌وه شوێنه‌كانی خۆیان.
جه‌بار یاوه‌ر ئه‌وه‌شی
به په‌یسه‌ر پرێس وت، كێشه‌كه له‌وه‌دایه هێزه‌كانی پێشمه‌رگه ناتوانن بڕۆنه
ئه‌و ناوچانه و كێوماڵی بكه‌ن و به‌دوای ئه‌و چه‌كدارانه بكه‌ون، چونكه ئه‌گه‌ر
پێشمه‌رگه بچێته ئه‌و ناوچانه‌وه له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی عێراقدا كێشه‌ی بۆ دروستده‌بێت.
له‌سه‌ر ئاستی
ناوخۆی چی كراوه؟
له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی
حكومه‌تی هه‌رێم و وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئه‌و هێرشانه‌ی
داعش، چییان كردووه؟ جه‌بار یاوه‌ر ئه‌مینداری گشتی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه به په‌یسه‌ر
پرێسی ڕاگه‌یاند، میكانیزمێكیان داناوه و سه‌رقاڵی جێبه‌جێ كردنین، بڕیاردراوه هێڵه‌كانی
به‌رگریی له میحوه‌ری یه‌كی خانه‌قین و میحوه‌ری دووی قه‌ره‌ته‌په
توندوتۆڵبكرێنه‌وه و هێزی زۆرتریان بۆ ڕه‌وانه بكرێت، له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا هه‌فته‌ی
پێشوو لیوایه‌كی پیاده ڕه‌وانه‌ی ناوچه‌كه كراوه، كه له ئێستادا لیوای سێی
پیاده و لیوای فه‌رمانده‌یی 70ی لێیه، ئێستا لیوای پێنجی پیاده ڕه‌وانه‌ی كوڵه‌جۆ
كراوه، 6ی ئه‌م مانگه‌ش لیوای 16 به چه‌كی قورس و ده‌رعه‌وه ڕه‌وانه‌ی هه‌مان
ناوچه كراوه، جگه له‌م دوو لیوایه هه‌ندێك هێزی پشتیوانیش ڕه‌وانه‌ی ناوچه‌كه
كراون، بڕیاره به‌شێك له هێزه‌كانی 70 ڕه‌وانه‌ی ئه‌و ناوچانه بكرێن.
ئامانج له‌م كاره
به‌هێزكردن و توندوتۆڵكردنی هێڵی به‌رگریی پێشمه‌رگه‌یه تا ڕێگه نه‌درێت چه‌كدارانی
داعش دزه‌بكه‌نه ناوچه‌كه‌وه و په‌لاماری خه‌ڵك و گونده‌كانی ناوچه‌كه بده‌ن.
هێزه‌كانی پێشمه‌رگه به وردی ئاگایان له جموجۆڵی چه‌كداره‌كانی داعشه، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م چه‌كدارانه جموجۆڵیان له سنووری هێزه عێراقیه‌كاندایه، پێشمه‌رگه ناتوانێت ئۆپراسیۆن له دژیان بكات
له‌باره‌ی به‌هێزی
و لاوازی زانیارییه هه‌واڵگریه‌كانه‌وه، جه‌بار یاوه‌ر ئه‌مینداری گشتی وه‌زاره‌تی
پێشمه‌رگه به په‌یسه‌ری وت، نه هێزه‌كانی پێشمه‌رگه سستن، نه هه‌واڵگریش سسته،
هێزه‌كانی پێشمه‌رگه به وردی ئاگایان له جموجۆڵی چه‌كداره‌كانی داعشه، به‌ڵام
له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م چه‌كدارانه جموجۆڵیان له سنووری هێزه عێراقیه‌كاندایه،
پێشمه‌رگه ناتوانێت ئۆپراسیۆن له دژیان بكات. وتیشی، ئه‌و زانیارییه هه‌واڵگریانه‌ی
كه ده‌گاته ده‌ستی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه هه‌مان ئه‌و زانیاریانه‌ش له‌لایه‌ن
هاوپه‌یمانانه‌وه ده‌درێته هێزه‌كانی عێراق، به‌ڵام ئه‌وان كه‌مته‌رخه‌من.
له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی
هاوپه‌یمانان به‌رده‌وامن له یارمه‌تیدانی پێشمه‌رگه و حكومه‌تی هه‌رێم له
ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی داعشدا، ئه‌مینداری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه به په‌یسه‌ر پرێسی
وت، ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی داعش له‌سه‌ر ئاستێكی فراوان به‌رده‌وامه و تائێستاش
هاوپه‌یمانان به مه‌شق و ڕاهێنان و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی و پشتگیری ئاسمانی له
كاتی ئۆپه‌راسیۆنی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌دا هاوكاری پێشمه‌رگه ده‌كه‌ن. له
ڕابردوودا هه‌ر كاتێك هاوپه‌یمانان زانیاری هه‌واڵگریان پێگه‌یشتبێت به فڕۆكه چه‌ند
ناوچه‌یه‌كیان بۆردومانكردووه، وه‌ك ناوچه‌كانی قه‌ره‌چووغ و ده‌وروبه‌ری كه‌ركوك.
فه‌ریق سه‌روه‌ر
قادر به‌رزنجی شاره‌زای سه‌ربازیی، به‌هه‌مان شێوه پێی وایه كه داعش ته‌نها له
ڕووی هێرشی به‌ره‌یی و فراوانه‌وه كۆتایی هاتووه، به‌ڵام له‌سه‌ر ئاستی گروپی
بچووك و شانه‌ی نووستوو هێشتا ماون و توانای ئه‌نجامدانی هێرشی سنورداریان هه‌یه.
ئه‌م ڕیكخراوه ئێستا له‌ڕێی شانه نووستووه‌كانیه‌وه و به یارمه‌تی ده‌ره‌كی، كه سه‌رچاوه‌ی دارایی و لۆجستیان بۆ ده‌سته‌به‌ر ده‌كه‌ن و كه‌س نازانێت كێیه، له ناوچه‌كه‌دا ماون
ده‌شڵێت، ئێستا
داعش وه‌ك ڕێكخستن ماوه، به تایبه‌ت كه ئه‌م ڕێكخراوه له هه‌ناوی ڕێكخستنێكی
پته‌وی وه‌ك ڕێكخراوی قاعیده‌وه هاتووه‌ته ده‌ره‌وه، له‌ناوچوونی هه‌روا ئاسان نیه. ئه‌م ڕیكخراوه ئێستا له‌ڕێی
شانه نووستووه‌كانیه‌وه و به یارمه‌تی ده‌ره‌كی، كه سه‌رچاوه‌ی دارایی و
لۆجستیان بۆ ده‌سته‌به‌ر ده‌كه‌ن و كه‌س نازانێت كێیه، له ناوچه‌كه‌دا ماون.
سه‌روه‌ر قادر ئه‌وه‌شی
به په‌یسه‌ر وت كه، جگه له ڕێكخستنه به‌هێزه‌كه‌یان هانده‌ری یه‌كه‌م بۆ مانه‌وه
و پته‌وبوونیان ئه‌و پاره‌یه‌بوو كه له داهاتی نه‌وتی به‌قاچاغبراوی كێڵگه‌كانی
سوریا و موسڵه‌وه ده‌ستیان كه‌وتووه.
ئه‌وه‌ی وایكردووه
له‌م ماوه‌یه‌دا شانه نووستووه‌كانی ئه‌م ڕێكخراوه چالاكیه‌كانیان ده‌ستپێبكه‌نه‌وه،
به‌بڕوای سه‌روه‌ر قادر پشێوی و خۆپیشاندانه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی عێراق و دابه‌زینی
چالاكی سوپای عێراق و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌یه. ئه‌و ده‌ڵێت، هێزه‌كانی پێشمه‌رگه
ناتوانن ئه‌و كه‌لێن و بۆشاییانه پڕبكه‌نه‌وه كه هێزه‌كانی عێراق دروستیان كردهووه،
ئه‌مه‌ش هۆكاربووه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م چه‌كدارانه له كه‌ركوك و ناوچه‌كانی ده‌وروپشتی
و گه‌رمیان شه‌وانه جموجۆڵیان هه‌بێت، ئه‌م چه‌كدارانه سوود له ناله‌باری كه‌شوهه‌وای
ته‌ماوی و بارانبارین وه‌رده‌گرن تا چالاكی سنوردار ئه‌نجامبده‌ن.
بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی
ئه‌م چه‌كدارانه پێویسته چی بكرێت؟
له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی
بۆ ڕێگرتن له چالاكیه‌كانی ئه‌م ڕێكخراوه پێویسته چی بكرێت، فه‌ریق سه‌روه‌ر
قادر به‌رزنجی ڕێوشوێنه‌كانی به‌سه‌ر نێوده‌وڵه‌تی و ناوچه‌یی و ناوخۆییدا دابه‌شكرد
و به په‌یسه‌ری وت:
پێویسته حكومه‌تی هه‌رێم و حكومه‌تی ناوه‌ندی هاوشێوه‌ی ڕابردوو هه‌ماهه‌نگیه‌كی سه‌ربازیی عه‌قڵانی له‌نێوانیاندا ده‌ستپێبكه‌نه‌وه و له یه‌ك سه‌نگه‌ردا كۆببنه‌وه
یه‌كه‌م: پێویسته
حكومه‌تی هه‌رێم و حكومه‌تی ناوه‌ندی هاوشێوه‌ی ڕابردوو هه‌ماهه‌نگیه‌كی سه‌ربازیی
عه‌قڵانی له‌نێوانیاندا ده‌ستپێبكه‌نه‌وه و له یه‌ك سه‌نگه‌ردا كۆببنه‌وه، به
تایبه‌ت له‌و ناوچانه‌ی كه داعش تیایاندا چالاكه، وه‌ك كوڵه‌جۆ و كه‌لار و خانه‌قین.
دووه‌م: ده‌بێت هه‌ولێر
و به‌غدا ئه‌و كه‌لێنانه پڕبكه‌نه‌وه كه به‌هه‌ر هۆكارێكی سیاسی، یان جیاوازی
تێڕوانینه‌وه له نێوانیاندا دروستبووه، ده‌بێت ئه‌وه بزانن كه هێشتا داعش مه‌ترسییه
بۆ سه‌ر هه‌ردوولایان.
هۆكاری ئه‌وه‌ی هه‌ندێك جار خۆپیشاندانه‌كان له ڕێڕه‌وه ئاشتیانه‌كه‌یان ده‌رده‌چن و توندوتیژیان لێده‌كه‌وێته‌وه، ڕه‌نگه ده‌ستی داعشیان تێدابێت و ئه‌م پشێویه‌یان وه‌ك هه‌لێك قۆستبێته‌وه
فه‌ریق سه‌روه‌ر
قادر باسی له خۆپیشاندانه‌كانی عێراق و كوژرانی خۆپیشانده‌ران و هێرشكردنه سه‌ر
دامه‌زراوه‌كانی حكومه‌ت كرد و وتی، هۆكاری ئه‌وه‌ی هه‌ندێك جار خۆپیشاندانه‌كان
له ڕێڕه‌وه ئاشتیانه‌كه‌یان ده‌رده‌چن و توندوتیژیان لێده‌كه‌وێته‌وه، ڕه‌نگه
ده‌ستی داعشیان تێدابێت و ئه‌م پشێویه‌یان وه‌ك هه‌لێك قۆستبێته‌وه. ئه‌مه له
كاتێكدایه كه سوپای عێراق ده‌ڵێت نابێت به‌هیچ جۆرێك خۆپیشانده‌ران بكوژرێن و
كوشتنی خۆپیشانده‌ر قه‌ده‌غه‌كراوه.
ده‌بێت هه‌موو پارته سیاسیه‌كان به‌تایبه‌ت یه‌كێتی و پارتی، سوپایه‌كی یه‌كگرتووی پێشمه‌رگه به‌ناوی سوپای كوردستانه‌وه پێكبهێنن
سێیه‌م: له‌سه‌ر
ئاستی ناوخۆی كوردستانیش ده‌بێت هه‌موو پارته سیاسیه‌كان به‌تایبه‌ت یه‌كێتی و
پارتی سوپایه‌كی یه‌كگرتووی پێشمه‌رگه به‌ناوی سوپای كوردستانه‌وه پێكبهێنن.
چواره‌م: نابێت
ناكۆكی سیاسی له هه‌رێمدا بمێنێت.
پێنجه‌م: ده‌بێت له‌ڕووی
مووچه و ته‌قه‌مه‌نییه‌وه زیاتر په‌ره‌بدرێت به توانای هێزه‌كانی ئاسایش كه به‌رده‌وام
قوربانیانداوه و قوربانی ده‌ده‌ن.
شه‌شه‌م: ئه‌وه‌ی
كه زۆر گرنگه په‌ره‌پێدانی توانای هه‌واڵگریی سه‌ربازییه، ئه‌مه‌ش له‌ڕێی
سوودوه‌رگرتن له هه‌واڵگریی ناوخۆیی و هاوپه‌یمانانه‌وه ده‌بێت، به‌بڕوای فه‌ریق
سه‌روه‌ر پێویسته داوا له هاوپه‌یمانان بكرێت خولی تایبه‌ت بۆ ئه‌فسه‌رانی هه‌واڵگریی
بكه‌نه‌وه، چونكه ئه‌وه زانیاریی هه‌واڵگرییه كه ده‌توانێت جه‌نگێك له به‌رژه‌وه‌ندی
لایه‌نێك یه‌كلا بكاته‌وه.