03:48 - 02/12/2019
جوگرافیای رۆژئاوای كوردستان بەشی نەخشەی نوێی ئەمریكا ناكات؟
"مێژوو لە یەپەگە،
یەپەژە، بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر و هەسەدە نابورێت، ئەگەر ئەو هاووڵاتیانەی لە
سەرێكانیێ و گرێ سپی، دەربەدەربوون لە باكووری رەقا و حەسكێ جێنشین نەكات".
ئەمە قسەی نووسەر و توێژەری كورد (ئیبراهیم كابان)ە، كە لە 16 تشرینی دووەمی 2019
لە لاپەڕەی تایبەتی خۆی لەسەر فەیسبووك بڵاویكردۆتەوە.
كابان لەدرێژەی نووسینەكەیدا
دەڵێت:" گەلەكەمان كە لە سەرێكانیێ و گرێ سپی دەربەدەركراوە، دەبێت لە
باشووری رێگای گشتی (M4)
شارەدێ و گوندیان بۆ دروستبكرێت لە جێگای هەڵدانی خێوەت، هاندانیان بۆ چوونە
دەرەوەی رۆژئاوا، هەژاری، برسیەتی، دەربەدەری و لەبەریەك هەڵوەشانەوە".
واقیع پێمان دەڵێ، كە سەرێكانیێ و گرێ سپی بە دوو رۆژ، دوو هەفتە، دوو مانگ و دوو ساڵ ئازاد ناكرێت
كابان لە پەراگرفێكی دیكەی پۆستەكەیدا
دەڵێت:" واقیع پێمان دەڵێ، كە سەرێكانیێ و گرێ سپی بە دوو رۆژ، دوو هەفتە،
دوو مانگ و دوو ساڵ ئازاد ناكرێت، توركیا بەهاوكاری سوریا و ئێران كار لەسەر
پڕۆژەیەكی دیاریكراو دەكات، دەبێت گەلی كورد و بزوتنەوە ئازادیخوازەكەی لەوە
تێبگات و گەلەكەی لە جێگای راست نیشتەجێ بكات، گوند و شارەدێی گەورەیان بۆ دروست
بكات".
لە كۆتایی پۆستەكەیدا كابان بە زمانێكی
تكا كردن و پاڕانەوە داوایەك ئاراستەی بەرپرسانی كورد دەكات:" بۆ یەك جار
گوێم لێبگرن، دەزانم چی دەڵێم و هەموو كەسێكی هۆشیاریش لێم تێدەگات. بژی برایەتی
كورد و عەرەب لەناوچەكەدا".
ئەمە تەنیا قسەی كابان نیە، ژمارەیەكی
دیار لە چاودێران و رۆشنبیران وەكو كابان بیردەكەنەوە، لە پشت پەردە هەمان
داواكاریان هەیە. ئەم لێكدانەوەیە لە ئەنجامی تویتەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی
ئەمریكا هاتەگۆڕێ كە لە 24 تشرینی یەكەمی 2019دا كاتێك گووتی:" دڵخۆشبووم بە
گفتوگۆكردن لەگەڵ جەنەڕاڵ مەزڵوم عەبدی (فەرماندەی گشتی هەسەدە). ئەو دەزانێ چیمان
كردووە، منیش دەزانم كورد چی كردووە. پێموایە كاتی ئەوە هاتووە بۆ ئەوەی كورد
بەرەو ناوچەی كێڵگە نەوتیەكان بچێت".
بەرپرسە سەربازی و مەدەنیەكانی رۆژئاوای
كوردستان، دوای بڕیاری گەڕانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بۆ باكووری سوریا و
گیرسانەوەیان لە نزیك كێڵگەكانی نەوت، چەندین جار ئاماژەیان بەوە كردووە كە ئامانج
لە بڕیاری گەڕانەوەی بەشێك لە هێزەكانی ئەمریكا نەوت نیە.
باشە ئەگەر ئەمریكا بۆ نەوت
نەگەڕاوەتەوە، بۆچی گەڕاوەتەوە؟ یان مەبەستی ترەمپ لە چوونی كورد بەرەو ناوچەی
نەوتی چیە؟ پێویستە وەڵامی ئەم پرسیارە بە گوتاری گشتی ئەمریكا لەناوچەكەدا
ببەستینەوە، كە ئەویش بەندە بە:
- لاوازكردنی ئیسلامی سیاسی سەلەفی لە
رووی كۆمەڵایەتی و كلتووری، سیاسی و سەربازی.
- بەندە بە تێكدانی ئەجێنداكانی ئێران و
رێگرتنە لە زیاتر هەڵكشانی بەناوچەكەدا.
ئەمەش بە دەستكاریكردنی دیمۆگرافیای
ناوچەكە دەكرێت، هەڵوەشانەوەی نەخشەی پێشووی دیمۆگرافیایە كە لە رابردوودا لەسەر
یەك رەنگی دامەزراوە، دروستكردنی نەخشەیەكی دیكەیە لەسەر بنەمای فرە رەنگی لە
دیمۆگرافیای ناوچەكەدا.
نەخشەیەك نابێت عەرەب و ئەوانەی دیكە لێك جیابكاتەوە، یان لەسەر بنەمای
فیدڕالی و ئۆتۆنۆمی دابڕێژرێتەوە. نەخشەیەك دەبێت بەرژەوەندی ئەمریكا لەناوچەكە
دەپارێزێت، تیایدا رێوشوێن لە بەرامبەر ئەو مەترسیانە دەگیرێتەبەر كە ئەمریكا بە
هەڕەشەیان دەزانێت.
نەخشەیەك نابێت عەرەب و ئەوانەی دیكە لێك جیابكاتەوە، یان لەسەر بنەمای فیدڕالی و ئۆتۆنۆمی دابڕێژرێتەوە
جوگرافیای رۆژئاوای كوردستان بەشی ئەم گۆڕانكاریە ناكات كە ئەمریكا
دەخوازێت ئەنجامی بدات. بۆیە كورد لە رۆژئاوای كوردستان پەرت و بڵاودەكات و چەند
شارۆچكە، شارەدێ و گوندی بۆ دروست دەكات. ئەم نەخشەیە لە رۆژئاوای كوردستان تا
ئاوی فوڕات دەگرێتەوە، لەوێشەوە بەرەو شەنگال درێژ دەبێتەوە و دووریشنیە تەلعەفەر
یان بەشێكی بگرێتەوە، تا قوڵایی ناو خاكی هەرێمی كوردستان دەڕوات. واتە سنووری
رۆژئاوای كوردستانیش تێدەپەڕێنێت. ئەم ناوچەیە هەموو سەرچاوەكانی نیشتەجێبوون و
ژیانی تێدایە. نەوت و ئاو هەروەها كشتوكاڵ.
ئەم ناوچەیە لە رووی كلتووری و كۆمەڵایەتی، چەقی سەرهەڵدانی داعش و گرووپە
سەلەفیە جیهادییەكانە. رەقا و دێرەزور لە سوریادا، ئەنبار و موسڵ لە عێراقدا، ناوەندی
گرووپە توندڕەوە ئیسلامیەكانن، كە هەڕەشەن لەسەر ئەجێندای ئەمریكا. ئامانجێكی نەخشەی
نوێ، گۆڕینی بونیادی ئەم ناوچەیەیە. كە كورد دەتوانێ لە رووی كۆمەڵایەتی و كلتووری
پێشڕەوی بۆ بكات.
بە گوێرەی ئەم زانیاریانەی لە ناوەندی دێرەزور و ئەو ناوچانە دزە دەكەن كە
لەژێر دەستی سوپای سوریا و رووسیا دایە، ئێران دەستی بە پڕۆسەیەكی بەشیعە كردن
(التشیع) كردووە، لەم ناوچەیەدا. پڕۆسەی كردنەوەی حوسەینیە، گۆڕینی دیمۆگرافیای
حومس و حەما، ئێران لە ناوچە و وڵاتانی دیكە دەستی بە گواستنەوەی شیعە كردووە بۆ
ئەم دوو پارێزگایە. شیعەكانی عێراق و ئەفغانستان لەم ناوچەیە نیشتەجێ دەكات.
كەواتە بوونی ئێران لەم ناوچەیەدا تەنیا بوونێكی سەربازی نیە وەكو باس دەكرێت.
بوونێكی ئایدیۆلۆژی، كلتووری و كۆمەڵایەتیە.
وڵاتانی كەنداو بە سەرۆكایەتی سعودیە مەسەلەی هەڵكشانی ئێران لەناوچەكەدا
وەكو پرسگریەكی جدی و مەترسیدار بۆ سەروەری و بەرژەوەندی خۆیان دەبینن. ئەم
ناوچەیە پردی دروستكردنی هیلالی شیعیە. سعودیە بۆ تێكدانی ئەم هیلالە لەهەموو
ئاستەكاندا لەسەر خەتە. هاوپەیمانیەتی
عەشیرەتە عەرەبەكانی دێرەزور و رەقا لەگەڵ ئەمریكا بە پاڵپشتی سعودیە بەتەنیا بەس
نیە بۆ رەواندنەوەی مەترسیەكانی سعودیە و ئەمریكا. بۆیە سعودیە بۆ رێككەوتنی كورد
عەرەب لەم ناوچەیەدا، بۆ ئەوەی كورد و عەرەب بەرگەی یەكتر بگرن هەوڵەكانی
خستۆتەگەڕ. بۆ ئەمریكا كێشەیە نیە، ئەگەر بەشێك لە كۆمەڵگای عەرەبی بەرەو ناوچە
كوردیەكان هەڵكشێت، هەروەها نابێت عەرەبیش نیگەران بێت ئەگەر كورد بچێتە ئەم
ناوچەیە و شوێنی ئاوەدانی دروست بكات.
قسەكەی ترەمپ دەربارەی گردبوونەوەی كورد لە دەوروبەری ناوچەی نەوت، بە واتای هەڵكشانی كورد دێت بەرەو سنووری عێراق
قسەكەی ترەمپ دەربارەی گردبوونەوەی كورد لە دەوروبەری ناوچەی نەوت، بە
واتای هەڵكشانی كورد دێت بەرەو سنووری عێراق، دروستكردنی چەند شار و شارۆچكەیەكە.
ئەمریكا پێیوایە فرە رەنگی لە دیمۆگرافیای ناوچەكەدا، بەرژەوەندیەكانی دەپارێزێت.
لە ئێستادا 300 هەزار پەنابەری كوردی رۆژئاوا لە هەرێمی كوردستان دایە، لە
بەرژەوەندی ئەمریكا دایە ئەگەر 300 هەزار كوردی دیكە بچێتە ناوچەكانی دێرەزور.
زیاتر لە 100 هەزار كورد لە گەڕەكی (زۆرئاڤا) لە دیمەشق دەژی، چی دەبێت ئەگەر
زۆرئاڤایەكی دیكە لە دەوروبەری كێڵگە نەوتیەكانی (عومەر) لە دێرەزور دروست بكرێت. دووریشنیە
ئەم نەخشەیە لەدواڕۆژدا بەرفراوانتر بكرێت و كوردانی توركیاش بگرێتە ناوخۆ. بەم
شێوەیە سیستەمێكی كۆنفیدڕالی نەوەكو دەوڵەت، لە نێوان هەرسێ پارچەی كوردستان
(رۆژئاوا، هەرێمی كوردستان و باكوور) دروست بكرێت.
لە ئەگەری جێبەجێكردنی ئەم نەخشەیەدا، نەخشەی گواستنەوەی نەوت لە هەرێمی
كوردستان و بگرە لە عێراقیش گۆڕانكاری بەسەردا دێت. لەم ناوچەیەدا بە رێگای ئەردەن
نەوتی ناوچەكە دەگاتە دەریای ناوەڕاست.
سووربوونی كورد لەسەر مانەوە لە ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستاندا پێداویستی
نەخشەی نوێ دابین ناكات، كە لەسەر بنەمای فرە رەنگی لەناو دیمۆگرافیادا دەكێشرێت.
پێویستە كورد لە رۆژئاوای كوردستان باش لە یاریەكە تێبگات.