نەوتی رۆژئاوا چی لێدێت؟‌

پەیسەر

کورد لە مێژە بە نیعمەتی نەوت دەڵێت لەعنەتی نەوت، چونکە نەوت بەردەوام سەری کوردی خواردووە، خێرەکەی بۆ خەڵکی دیکەیە و شەڕ و دووکەڵەکەی بۆ کوردە.

بەڵام هێشتا دیار نییە ئەو نەوتەی لە رۆژئاوا هەیە دەبێتە نیعمەت یان لەعنەت، هەموو یاریکەرانی سوریا چاویان بڕیوەتە نەوت و گازی رۆژئاوای کوردستان.
دۆناڵد ترەمپ پەیتا پەیتا دەڵێت: نەوتی رۆژئاوای کوردستان لە کۆنتڕۆڵی خۆماندایە، ئەو هێزە ئەمریکییەکەش کە لە سوریا دەمێننەوە بۆ پاراستنی کێڵگە نەوتییەکانی رۆژئاوای کوردستانە.

نەوتەكەی سوریا لەژێر كۆنترۆڵدایە

پوتینیش بە بەردەوامی دەڵێت:دەبێت نەوت و گازی رۆژئاو بکەوێتە دەستی حکومەتی ئەسەد، حکومەتی ئەسەدیش داوای دەکات،یەکێک لە ئامانجەکانی هێرشی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوا دەستگرتن بوو بەسەر نەوت و گازی رۆژئاوادا، ئێرانیش بە نیازە ئەو خەرجییەی لە حەوت ساڵی رابردوودا لە سوریا کردوویەتی، لە فرۆشتنی نەوت و گازی رۆژئاواوە دەستی بکەوێتەوە.

روسیا و ئێران دەیانەوێت پشیكی گەورەیان لە نەوتی روسیا هەبێت

کوردیش هیوای لەسەر ئەوە هەڵچنیوە بە داهاتی نەوت و گازەکە لە چەند ساڵی داهاتوو رۆژئاوای کوردستان ئاوەدان بکاتەوە، دەوترێت ئەمریکا بەڵێنی پێداون نەوت و گازەکە لە کۆنتڕۆڵی کورد دا بێت و داهاتەکەی بۆ کورد بێت نەک سوریا.

كورد دەیەوێت بەنەوت وڵات ئاوەدان بكاتەوە

رۆژئاوای كوردستان شادەماریی ئابوری سوریا
رۆژئاوای كوردستان، گرنگترین ناوچەی ستراتیژی خاكی سوریایە رووبەرەكەی زیاتر لە 554 هەزار كیلۆمەتر چوار گۆشەیە.
کە دەکاتە زیاتر لە  %17ی هەموو خاكی  سوریا، ئەو رووبەرەش گەورەترە لە خاكی وڵاتێکی وەك ئوردن، هەروەها گەورە ترە لە رووبەریی 145 وڵاتی ئەندامی نەتەوەیەکگرتووەکان.

رۆژئاوای كوردستان سەرچاوەی داهاتێكی گەورەیە بۆ هەموو سوریا

 لە رابردوشدا حكومەتەكەی ئەسەد، پشتی بەنەوت و گاز و ئاو و كشتوكاڵی شارە كوردییەكان بەستبوو، باس لەوە دەکرێت داهاتی رۆژئاوای کوردستان لەسەدا 75ی کۆی داهاتی سوریایە.
لە ئێستاشدا حکومەتی سوریا چاوی لەو داهاتەیە، بۆ ئەوەی دوای جەنگ وڵاتەکەی پێ ئاوەدان بکاتەوە، ئەو نەوتەی ئێستا بە دەست کوردەوەیە، لە%75ی تەواوی نەوتی سوریایە.

كێڵگە نەوتییەکانی رۆژئاوای کوردستان
لەسەرەتای شۆڕشی رۆژئاواوە لە ساڵی ٢٠١٢دا، كورد بەئاسانی توانی بەشێک لە کێڵگە نەوتییەکان کۆنتڕۆڵ بکات وەک کێڵگە نەوتییەکانی رەمەیلان، كە نزیکە لە سنورەكانی رۆژئاوای كوردستان و باکوری کوردستان.
کێڵگە نەوتییەکانی دیکە هەر جارەی دەکەوتە دەست گروپێکەوە، ئەو گروپانەش بە ئارەزوی خۆیان مامەڵەیان پێوە دەكرد و بەقاچاخ دەیانفرۆشت.
داعش نەوتی بە قاچاخ بە توركیا دەفرۆشت
لە ساڵانی ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٦ زۆربەی کێڵگە نەوتییەکان بە دەستی داعشەوە بوون، لەو قۆناغەشدا داعش نەوتەکەی بە قاچاخ و بە نرخی هەرزان بە تورکیا دەفرۆشت، بەڵام لە دوای ٢٠١٥وە کورد بە یارمەتی ئەمریکا توانی هەموو کێڵگە نەوتییەکان لە داعش وەربگرێتەوە.
كێڵگە نەوتیەكان بریتین لە
 كێڵگە نەوتیەكانی پارێزگاکانی حەسەكە و دێرەزوور وەک کێڵگەکانی عەمر، تەنەک، جفرە، كۆنیكۆ، ئەلتیم- خەراتە، سویدییە، شەداد و یوسفییە.
نەوتی رۆژئاوای كوردستان نەوتی كوالێتی بەرزە
لە ئێستادا رۆژانە توانای بەرهەمهێنانی ٢٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە هەیە لە ناوچەی رەمەیلان جگە لە نەوت،  دەوڵەمەندە بەگازی سروشتی ، كە دەکرێت رۆژانە ملیۆنێك و 500 هەزار ،مەتر سێجا گازی سروشتی تێدا بەرهەم بهێنرێت، ئەگەر لە کۆنتڕۆڵی ئەمریکا و کورددا بمێنێتەوە،لەوانەیە لە داهاتوودا وەک جێگرەوەیەک بۆ گازی سروشتی روسیا و ئێران سەیری بکرێت.
كێشەی دەرهێنانی نەوت لە رۆژئاوای كوردستان 
هەرچەندە رۆژانە ٢٠٠ هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دەهێنرێت، بەڵام زۆربەی ئامێرەكانی دەرهێنانی نەوت خراپ بوون هەندێكیان كەڵكی كاركردنیان نەماوە، بەشێكیش لە كێڵگە نەوتییەكان، بەهۆی شەڕەوە توشی تێكچوون و بودجەیەکی زۆری دەوێت بۆ ئەوەی جارێکی دیکە لەو کێڵگانە نەوت بەرهەم بهێنرێتەوە، بەهۆی شەڕ و ناسەقامگیرییەوە هیج کۆمپانیایەک ئامادە نییە لە کەرتی نەوت و گازی رۆئاوای کوردستان وەبەرهێنان بکات
ئاو لە رۆژئاوای کوردستان
بەشێكی زۆر لە ئاوی سوریا بەخاكی رۆژئاوادا تێدەپەرێت، ئەوەش وایكردووە كە رۆژئاوا لە رووی ئاوەوە، وەك ناوەندێكی گرنگی ستراتیژی لە سوریا سەیر بكرێت، رۆژئاوا خاوەنی چوار بەنداوی گرنگی ستراتیژییە، کە بۆ کشتوکاڵ، سامانی ماسی، بەرهەمێنانی کارەبا گرنگییەکی تایبەتیان هەیە. 
ئەو چوار بەنداوەش بریتین لە:
بەنداوی بەعس
ئەم بەنداوە کە  27 كیلۆمەتر لە شاری رەقەوە دورە، بەرزیەكەی 14 مەترە و پانیەكەشی 63 مەترە.
بەنداوی تەبقە
 ئەم بەنداوە لەسەروی شاری رەقەوەیە، بەرزیەكەی 60 مەترە و وەك دەریاچەیەك دەردەكەوێت، لە هەندێک شوێن پانییەکەی زیاتر لە 8 كیلۆمەترە، ستراتژیترین بەنداوی سوریایە، گەورەترین پرۆژەی كارۆئاویی لەسەر دروستكراوە،بەشێكی زۆری كارەبایی سوریا، لە رێگەی ئەم بەنداوەوە دابین دەكرێت.
بەنداوی تشرین
لە نزیک شاری منبج هەڵکەوتووە، پڕۆژەی کارۆئاوی لەسەرە ، سەرچاوەیەکی گرنگی دابینکردنی ئاوە،بۆ پڕۆژە کشتوکاڵییەکان

كشتوكاڵی رۆژئاوای کوردستان
رۆژئاوای کوردستان ناوچەیەکی دەشتاییە، زەوی بە پیت و بەرەکەتی هەیە، بە هۆی روباری فورات و چەند روبارێکی بچوکی دیکەوە دەوڵەمەندە بە ئاو، ئەمەش وایکردووە رۆژئاوای کوردستان وەک سەبەتەی خۆراکی سوریا سەیری بکرێت.
دەروازە سنورییەكانی رۆژئاوای کوردستان
شەس دەروازەی سنوری گرنگی لەگەڵ عێراق و تورکیا و هەرێمی، کوردستاندا هەیە،کە بریتین لە: 
 دەروازەی تل كۆچەر
 دەروازەی  عەیندیوار 
 دەروازەی سەرێ كانی  
دەروازەی گرێ سپی 
 دەروازەی كۆبانێ و
دەروازەی سێملکا
بەپێی ئەم تایبەتمەندییانە رۆژئاوای کوردستان زۆربەی مەرجەکانی تێدایە، کە لە ئەگەری سەقامگیری، ببێتە وڵاتێکی دەوڵەمەند و خۆشگوزەران،لە ماوەی چەند ساڵێکدا ئاسەوارەکانی جەنگ بسڕنەوە، بەڵام بەو مەرجەی کورد بتوانێت،  نمونەیەکی باشی حکومڕانی پێشکەش بکات، ئەزمونی حەوت ساڵی رابردووی رۆژئاوا، دەریخستووە کە پێچەوانەی هەرێمی کوردستان، ئیدارەی خۆسەری رۆژئاوا هەر لە سەرەتاوە، نمونەیەکی تۆکمەی پێشکەش کردووە.

ڕۆژئاوا بەتوندی دژی گەندەڵێ وەستاوەتەوە

هەرچەندە رۆژێک بێ شەڕ نەبووە، بەردەوام هەوڵیداوە، خزمەتگوزاری پێشکەش بکات، بە توندی دژی گەندەڵی وەستاوەتەوە،هەربۆیە لە ئێستاوە زۆر کەس، گەشبینن بە ئەزمونی رۆژئاوا،نمونەیەکی پێشکەوتوو لە،حکومڕانی کوردی پێشکەش بکات.