11:54 - 22/10/2019
رۆژنامه‌نوسێك له قامیشلۆوه باسی پێشێلكارییه‌كانی سوپای توركیا له رۆژئاوا ده‌كات
ده‌لال سلێمان، فۆتۆگرافه‌ری سه‌ربه‌خۆ له قامیشلۆ، كه كار بۆ ئاژانسه به‌ناوبانگه‌كانی جیهان له‌وانه رۆیته‌رز و ئه‌ی ئێف پی ده‌كات، باس له پێشێلكارییه‌كانی سوپای توركیا له رۆژئاوای كوردستان ده‌كات.
ده‌لال له‌م وتاره‌یدا ده‌ڵێ: به‌ڕاشكاویی، وا بیرم نه‌ده‌كرده‌وه جیهان چاوی له‌ئاست ئه‌وه دابخات كه به‌سه‌ر كوردانی سوریادا دێن، قورسه وێنه‌ی كه‌سانێك بچركێنیت كه ده‌مرن، دڵیانده‌شكێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌مرن و ده‌زانن وڵاته‌كه‌یان داگیرده‌كرێت و كیلی گۆڕه‌كانیشان وێرانده‌كرێت، وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌گۆڕستانه كوردییه‌كانی عه‌فرین ڕوویدا، ئه‌و ناوچه‌یه ده‌كه‌وێته ڕۆژئاوای سوریا و زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی كوردن و ساڵی ڕابردوو توركیا داگیریكرد، له‌وێ كێلی گۆڕی شه‌هیده كوردییه‌كان له‌سه‌ر زه‌ویی نه‌ماوه.
ده‌قی نوسینه‌كه‌ی ده‌لال سلێمان:
كاتێك كوڕه‌كه‌م له‌دایكبوو ناومان لێنا (ئاڤان)، ناوه‌كه به‌مانای سه‌ركه‌وتوو دێت، هیوادار بووم ناوه‌كه‌ی ڕه‌نگدانه‌وه‌ی به‌سه‌ر ڕه‌وتی ژیانی و ئه‌و ئازارانه‌وه هه‌بێت كه تووشی دێن، ئێستا دوای تێپه‌ڕبوونی ساڵێك به‌سه‌ر بیركردنه‌وه‌كه‌مدا، چۆن ده‌كرێ ناوێكی له‌وشێوه‌یه‌ی بده‌یتێ، چۆن ده‌كرێت بۆ كه‌سێك هیوای هه‌بێت له‌نێو قڕكردن و وێرانكردن وڵاته خه‌مگینه‌كه‌م!
من كوردێكی باكووری سوریام و بۆ ساڵانێك وێنه‌ی جه‌نگی ئه‌و وڵاته‌م گرت، مردن، قڕكردن و بێهیوایی و كۆژانم بینی، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی ده‌گه‌ڕامه‌وه بۆ ماڵه‌كه‌م، ئێمه حوكمی زاتی (خۆسه‌ری) خۆمان هه‌بوو. كاتێك ئێمه له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی ئه‌مریكا خه‌لافه‌ته‌كه‌ی داعشمان له‌ناوچه‌كه تێكشكاند، به‌ره‌نگاری ئه‌و خه‌ونه بوین كه زه‌وییه‌كه‌مان سه‌لامه‌ت ده‌مێنێته‌وه، ئه‌وه شتێكی ئاسان نییه بۆ ئه‌وانه‌ی بێ وڵاتن و كه‌وتوونه‌ته نێو جه‌نگ له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات كه له‌نێو زلهێزه‌كانی ناوچه‌كه چه‌ندین سه‌ده‌یه به‌رده‌وامه.
هه‌ندێك كات كه هه‌ستمكردووه هیچ نه‌بێت بڕێكی كه‌م له دادپه‌روه‌ری له‌جیهاندا هه‌یه، له‌كاتێكدا وایه. كاتێك وێنه‌ی ئه‌و شه‌ڕڤانه ئافره‌تانه‌م گرتووه كه دژی داعش جه‌نگاون، هه‌ندێك له‌و ژنانه پێشتر لای داعش دیل بوون و ئێستا دژی ئه‌وان و بۆ شكستپێهێنانیان له‌گۆڕه‌پانه‌كه ده‌جه‌نگن، هه‌ستمكردووه هه‌ڵه‌بووم و په‌له‌مكردووه له بڕیاردان. هه‌فته‌كانی ڕابردوو جیهانه‌كه‌مان به‌سه‌رماندا هه‌ڵگه‌ڕایه‌وه، هه‌ست به بونی دادپه‌روه‌ری له هیچ شتێكدا ناكه‌م، هه‌موو شتێك پووچه و بێ مانایه، ئه‌م ڕۆژانه‌ی ڕابردوو حه‌قیقه‌تی ئه‌م گه‌ردوونه‌م بۆ ئاشكرابوو، گه‌ردوون به‌ده‌وری دۆزه‌خی بێباكیدا ده‌سوڕێته‌وه.
ئێمه‌ی كورد به بڕیاره‌كه‌ی دۆناڵد تره‌مپ، سه‌رۆكی ئه‌مریكا بۆ كشانه‌وه‌ی سوپاكه‌ی له‌ناوچه‌كه تووشی شۆك بووین، هێزه‌كانی ئه‌مریكا ته‌نیا له شكستپێهێنان به داعش هاوپه‌یمانی كورد نه‌بوون، به‌ڵكو به‌ربه‌ستێك بوون له‌به‌رده‌م توركیا كه ساڵانێكه كورده‌كان ده‌كوژێت و ده‌یه‌وێت هێز بۆ باكووری سوریا بنێرێت بۆ داماڵینی ناوچه‌كه له چه‌كداره‌كانمان.
دوای بڕیاره‌كه‌ی تره‌مپ، توركیا هێزی نارد و له‌وكاته‌شدا، كورد كاتێكی ئه‌وتۆی بۆ بیركردنه‌وه له هیچ شتێك نه‌بوو ته‌نیا به‌رگریكردن له ناوچه‌كانیان نه‌بێت بۆئه‌وه‌ی به‌ئاسانی شاره‌كان نه‌كه‌ون، بینیمان ئه‌مریكا پابه‌ندی به‌ڵێنه‌كانی نه‌بوو، كشایه‌وه و ته‌نانه‌ت ئه‌و شوێنانه‌ی بۆ به‌رگریكردن دروستیكردبوون وێرانیكردن، وه‌ك ئه‌وه‌ی ئه‌مریكا هاوكارمان بێت بۆ لاوازكردنمان بۆئه‌وه‌ی به‌بێ شه‌ڕ خۆبه‌ده‌ستی توركیاوه بده‌ین. به‌ڵام كورده‌كان هه‌ستیانكرد پێویسته تا كۆتاییه‌كی تاڵ بجه‌نگن، چیتر نه‌ژیان بۆ بینینی ئه‌و چاره‌نوسه‌ی كه به شكستهێنانیان به‌رامبه‌ر توركیا چاوه‌ڕوانیانه، ئه‌وان چیتر متمانه‌یان به كه‌س نه‌ما، جگه له خۆیان.
هه‌زاران ڕۆڵه‌ی خۆمان بۆ كۆتایهێنان به‌داعش به‌شه‌هیدكردن دا، هاوپه‌یمانه‌كانمان، ئه‌مریكا به‌ته‌نیا جێیانهێشتین بۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ توركیا. كورده‌كان وایده‌بینن سه‌رۆك تره‌مپ، بازرگانێكه و ئه‌وانی له‌چاوتروكانێكدا بۆ بڕێك پاره فرۆشت، ئه‌وان پێیانوایه تره‌مپ پیاوێكی شێت و ڕاڕایه و میزاجی به‌گوێره‌ی ڕۆژه‌كان ده‌گۆڕێت. خاوه‌نی به‌ڵێنه‌كه‌ی نه‌بوو بۆ پاراستنی هاوبه‌شه‌كانی له‌جه‌نگ، خیانه‌تی تره‌مپ له‌گه‌ڵمان، به‌درێژایی مێژوو له‌گه‌ڵماندا ده‌كرێت.
چه‌ندین سه‌ده‌یه ئێمه لێره‌ین، ده‌زانین زلهێزه‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ڕه‌حم به نه‌ته‌وه‌كانی دیكه ناكه‌ن، ئه‌وان نه‌ته‌وه‌كانی غه‌یری خۆیان سه‌رده‌بڕن، یاخود به‌ناچاری ده‌یانكه‌نه عه‌ره‌ب و تورك.
له‌ڕابردوودا، وێنه‌ی زۆرێك له‌و شه‌ڕانه‌م گرتووه كه له‌شوێنانی دیكه ڕوویانداوه، پاشان بۆ پشوودان گه‌ڕاومه‌ته‌وه ماڵه‌وه، به‌ڵام ئێستا گه‌ڕاومه‌ته‌وه بۆ بینینی وێنه‌ی شه‌ڕو بۆردوومانكردنی ماڵه‌كه‌ی خۆم، هه‌مان چاره‌نووسم هه‌یه، نه‌بوونی ئاسایش و سه‌قامگیریی، ترسیش تا سه‌ر جێگه خه‌وه‌كه‌م یاوه‌ریم ده‌كات.
ڕۆژێكی دیكه پاش ڕووماڵكردنی شه‌ڕێكی سه‌خت له سه‌رێكانی گه‌ڕامه‌وه ماڵه‌وه، ده‌رگامكرده‌وه و وبینیم كوڕه‌كه‌م ده‌گری له‌به‌ر ئه‌وه‌ی شاره‌كه‌مان ڕووبه‌ڕوی بۆردومانكردن بوه‌ته‌وه، ئه‌وه‌ی یه‌كه‌مجار بوو گوێبیستی شتێكی له‌وجۆره بێت له‌وكاته‌ی له‌دایكبووه، ئه‌وه تۆقاندبووی، ته‌نیا له‌سه‌ر سنگی من ده‌یتوانی بخه‌وێت، فرمێسكه‌كانی له‌سه‌ر گۆناكانی وشكده‌بوونه‌وه، له‌شه‌ودا ته‌ماشامده‌كرد، به‌ڵام هه‌ڵده‌ستا و ده‌گریا، پاشان ده‌چوه‌وه خه‌وێكی تۆقێنه‌ر.
هیوای ئاسوده‌یی بۆده‌خوازم، ڕه‌نگه چاره‌نووس له‌گه‌ڵ ئه‌ودا به‌به‌زه‌یی بوبێت تا ئێمه، ئه‌و ده‌زانێت ژیان چه‌ند سه‌خت بووه له‌ژێر بۆردوومانی توركیادا، بۆردوومانێك كه خه‌ونی ژیان له‌سه‌ر زه‌ویی خۆمانی له‌نێوبرد، زه‌وییه‌ك كه پڕبوو له گۆرانی میللی خه‌مناك بۆ چاره‌نوسمان.
هه‌رگیز بیرم له‌وه نه‌ده‌كرده‌وه ڕوماڵێكی وه‌ك ئه‌وه‌ی كۆبانێ و ڕه‌ققه بكه‌م، به‌ڵام ئێستا شه‌ڕ گه‌یشتوه‌ته به‌رده‌رگای ماڵه‌كه‌م، شه‌ڕێكه كه له‌ڕۆژانی داهاتوودا به‌هۆی بۆردوومانی فڕۆكه و تۆپخانه‌كانه‌وه وێرانیده‌كات.
به‌ڕاشكاویی، وا بیرم نه‌ده‌كرده‌وه جیهان چاوی له‌ئاست ئه‌وه دابخات كه به‌سه‌ر كوردانی سوریادا دێن، قورسه وێنه‌ی كه‌سانێك بچركێنیت كه ده‌مرن، دڵیانده‌شكێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌مرن و ده‌زانن وڵاته‌كه‌یان داگیرده‌كرێت و كیلی گۆڕه‌كانیشان وێرانده‌كرێت، وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌گۆڕستانه كوردییه‌كانی عه‌فرین ڕوویدا، ئه‌و ناوچه‌یه ده‌كه‌وێته ڕۆژئاوای سوریا و زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی كوردن و ساڵی ڕابردوو توركیا داگیریكرد، له‌وێ كێلی گۆڕی شه‌هیده كوردییه‌كان له‌سه‌ر زه‌ویی نه‌ماوه.
ئێمه له‌بێهیوایدا ده‌ژین و به‌ره‌و چاره‌نووسی خۆمان هه‌نگاوده‌نێن.
مێژوو هه‌رگیز له‌بیری ناكات چی به‌سه‌ر هێناین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌میشه خۆی دووباره ده‌كاته‌وه، مێژوو لێوڕێژه له شكست و بێهیوابوون و له‌و با-یه ده‌چێت كه غوباری له‌گه‌ڵ خۆیادا هه‌ڵگرتووه و هه‌ناسه‌دانی قورسكردووه.
هه‌رجارێك ده‌چمه هه‌ر شوێنێك به هاوسه‌ره‌كه‌م ده‌ڵێم ئاگای له خۆی و منداله‌كانمان بێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ناگه‌ڕێمه‌وه، ئه‌و هه‌میشه ده‌ڵێت "بۆ ده‌رباره‌ی مردن قسه‌ده‌كه‌یت" و ده‌ستده‌كات به‌گریان، ئه‌م یاده‌وه‌رییه ئازاراوییه بۆ هه‌میشه ده‌مێنێته‌وه.
هه‌میشه له كاتی ڕووماڵی جه‌نگه‌كاندا دیمه‌نگه‌لێك هه‌ن له‌یاده‌وریتدا شوێنێكی گرنگ ده‌گرن، ئه‌وه حاڵی ئه‌و ژنه‌یه كه له‌سه‌ر ته‌رمی براكه‌ی سه‌ماده‌كات، سه‌ماده‌كات و فرمێسكه‌كانی به‌گۆنایدا دێنه خواره‌وه، كچێك له‌سه‌ر گۆڕی خۆشه‌ویسته‌كه‌ی ده‌گری، دایك و باوكێك كوڕه‌كه‌یان ده‌نێژن كه به تۆز داپۆشراوه، ئه‌وان ده‌زانن ئه‌وه ماڵئاوایی كۆتاییه.
ڕۆژێكی دیكه، دایكێكم بینی له‌نێو ئه‌و بریندارانه‌ی ده‌هێندرانه نه‌خۆشخانه بۆ لاشه‌ی كوڕه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕا، ئه‌و ته‌ماشای ڕووخساری هه‌موو ئه‌وانه‌ی ده‌كرد كه مردبوون، ته‌نیا به‌هیوای دۆزینه‌وه‌ی كوڕه‌كه‌ی، ئه‌و ڕووخابوو، هه‌ر ناوی كوڕه‌كه‌ی ده‌هێنا، تا له‌كۆتایدا خه‌ڵكی پێیان وت كوڕه‌كه‌ی مردووه و ئه‌و ناتوانێت لاشه‌كه‌ی بدۆزێته‌وه، چونكه به‌هۆی بۆردوومانێكی توركیا له‌سه‌رێكانی به ته‌واوی شێواوه.
له‌گه‌ڵ هه‌موو وێنه‌یه‌ك كه ده‌مچركاند چاوه‌كانم پڕده‌بوون له‌فرمێسك، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی منیش چاره‌نووسی هه‌موو ئه‌وانه‌م هه‌یه كه له‌هاوێنه‌ی كامێراكه‌مدا وێنه‌یان گیراوه.
چه‌ندین خه‌ون و هیوام هه‌بوون كه بێنه دی، به‌ڵام ئێستا شته‌كانی له‌ده‌ورمن هه‌مووی به‌ره‌و كاره‌سات ده‌ڕۆن، خه‌ون و هیواكانم له‌گه‌ڵ شنه‌بای به‌ره‌به‌یاندا له‌ناوچون.
ئه‌م وشانه ده‌نوسم و نه‌سیمێكی سارد به‌نێو په‌نجه‌كانمدا ده‌ڕوات، چاره‌نوسێكی نادیار چاوه‌ڕێمانه، له‌سه‌ر ئه‌و زه‌وییه‌ی ده‌مویست ته‌واوی ژیانم له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌مدا له‌سه‌ری بژیم.
ده‌لال سلێمان، فۆتۆگرافه‌ری سه‌ربه‌خۆ له قامیشلۆ، سوریا