12:36 - 21/10/2019

كورد چەند جار كۆمەڵكوژ كراوە؟‌

پەیسەر

كوردەكان لە بەرچاوی هەموو جیهانەوە قەتڵوعام دەكرێن و دەكوژرێن و هیچ هێزێكی دونیاش پشتیوانیان ناكات و یارمەتیان نادات.

بەدرێژای مێژوو كورد لە خاكی خۆیدا دەكوژرێت و لەناودەبرێتو قەتڵو عام دەكرێت و چەكی كۆمەڵكوژی بەرامبەر بەكار دەهێنرێت، بەڵام جیهان لە ئاستی كورد كوژیدا بێدەنگە.

بەپێی هەندێک سەرچاوەی مێژوویی بۆیەكەم جار بەریتانیا دژی كورد چەكی كیمیایی بەكارهێناوە، ئەو کاتەی لەسەرەتای دروستبوونی دەوڵەتی عێراقدا کورد داوای سەربەخۆیی دەکرد

بەریتانیەكان دژی جوڵانەوەی بزاڤی رزگاری خوازی كورد بە سەرۆکایەتی شێخ مەحمود وەستانەوە و،چەكی كیمیاییان دژی كورد بەكار هێنا.

لە هەرچوار پارچەی كوردستان بەچەكی كۆمەڵكوژ و قەدەغەكراو هێرش کراوەتەسەر کورد،جیهانیش بەرامبەر بە هەموویان بێدەنگی هەڵبژاردووە، كوردی باشوری كوردستان گەورەترین قوربانی دەستی چەكی كۆمەڵكوژن.

كیمیابارانی خەڵكی باشوری كوردستان
لە ماوەی حوكمرانی بەعسدا كورد چەندین جار بەچەكی كیمیایی كۆمەڵ كوژ كراوە

١٦ی نیسانی ١٩٨٧  حكومەتی بەعس گوندی شێخ وەسانان و چەند گوندێکی  دۆڵی بالیسانی کیمیاباران کرد، کە تیایدا ٣٠٠ هاوڵاتی شەهیدبوون

١٧ی نیسانی ١٩٨٧ لە ناحیەی سەنگاو و گوندەکانی قزلەر و ملەکەوە دووبارە چەكی كیمیایی بەكار هێنرا

٢٠ی نیسانی ١٩٨٧، جارێکی دیکە گوندەکانی دۆڵی بالیسان کیمیاباران کارانەوە

٢١ی نیسانی ١٩٨٧ ناحیەی قەراغ و چەند گوندێکی دەوروبەری كیمیاباران كرا

٢٣ی ئایاری ١٩٨٧ گوندەکانی کەندۆڵ، بەردۆک، بلێ و نازەنین و هەروەها بۆ جاری سێیەم دۆڵی بالیسان کیمیاباران کرایەوە

١ی تەموزی ١٩٨٧ چەند گوندێکی ناوچەی دهۆک كیمیاباران كرا

٢٦ی شوباتی ١٩٨٨ گوندەکانی سەرگەڵو، هەڵەدن، یاخسەمەر، گوێزەلە، دۆڵی جافایەتی و ناوچەکانی دوکان كیمیاباران كران

٨ی ئازاری ١٩٨٨ گوندەکانی قەڵاسێوکە، ئاغجەلەر

٣ی ئایاری ١٩٨٨ گوندەکانی گۆپتەپە، عەسکەر، قەڵاچۆغە، چەمی ڕێزان كیمیاباران کران

٩ی ئابی ١٩٨٨ گوندەکانی ناوچەی بادینان لە گەلی بازێ كیمیاباران كران

لوتکەیی دڕەندەیی بەعس کیمیابارانی هەڵەبجە بوو
کە پێنج هەزار هاوڵاتی شەهید بوون، هەر سەدام نەبوو لە باشوری کوردستان چەکی کیمیایی بەکارهێنابێت، بەڵکو داعشیش ئەم چەکەی لە دژی کورد بەکارهێنا.

كیمیابارانی رۆژهەڵاتی کوردستان
حكومەتی بەعس تەنها قەتڵوعامی كوردی لە باشوری كوردستان نەكردوە، بەڵكو بەهۆی شەری هەشت ساڵەی عێراق ئێرانەوە چەندین شارو شارۆچكەی رۆژهەڵاتی كوردستانیش لەلایەن بەعسەوە كیمیاباران كران.

بۆ یەکەمجار حکومەتی عێراق لە ناوچەی ئیلام چەكی كیمیایی بەكارهێنا، لە نۆی ئازاری ١٩٨٨ تا 2ی  نیسانی هەمان ساڵ حەوت جار بە چەکی کیمیایی حكومەتی عێراق هێرشی کردوەتە سەر گوندەکانی نژمار، نێ و دزڵی و قەڵاگا لە ناوچەی مەریوان.

 لە ١٩٨شدا هەر لە مەریوان گوندی ساوجێن كیمیاباران كراوە و چەندین جار گوندەكانی كێلە رەش و بێتووش و شیوەڕەش و چەند گوندێكی دیكەی ناوچەی سەردەشت كیماباران كراون.

٢٨ی حوزەیرانی ١٩٨٧ بەهۆی  کیمیابارانی شاری سەردەشت زیاتر لە ١٤٠ هاوڵاتی شەهیدبوون و زیاتر لە هەزار کەسیش برینداربوون.

لە حوزەیرانی ١٩٨٨ ناحیەی زەردەی پاریزگای کرماشان كیمیاباران كرا و ٢٨٠ هاوڵاتی شەهید و سەدان کەسیش برینداربوون،لە  ١٩٨٧ سێ جار شارۆچکەی نۆدشە کیمیاباران کراوە و ١٠٤ هاوڵاتی كوژران .

جگە لەوانەش لەنێوان ساڵەکانی ١٩٨٣ بۆ ١٩٨٨ چەندین جار بە چەکی کیمیایی هێرش کراوەتەسەر هەشت گوندی ناوچەی شنۆ، دوو گوندی ناوچەی بانە، ناحیەی سۆمار و چەند گوندێکی ناحیەی پیرانشار.

بەپێی هەندێک سەرچاوە سوپای ئێرانیش لە دژی حیزبەة کوردییەکان چەکی قەدەغەکراوی بەکارهێناوە، کە دواین نمونەیان بەر لە چەند ساڵ بە چەکی فسفۆڕ ١١ گەریلای پژاک شەهیدبوون

حکومەتی ئێران چەندین جار کوردی کۆمەڵکوژ کردووە، لە شەڕی ٢٤ رۆژەی سنە لە ساڵی ١٩٨٠دا کە نزیکەی ٢٠٠٠ هاوڵاتی مەدەنی شەهید بوون، دانیشتوانی چەندین گوندیش کۆمەڵکوژکران لەوانە گوندەکانی قاڕنێ، قەڵاتان، سەوزی و سەرچنار.

كیمیا بارانی رۆژئاوای كوردستان
لە رۆژئاوای کوردستانیش چەندین جار چەکی قەدەغەکراو لە دژی کورد بەکارهێنراوە، داعش لە چەند ناوچەیەک چەکی کیمیایی بەکارهێنا و،لە کاتی هێرشی تورکیاش بۆسەر عەفرین بە وتەی بەرپرسانی رۆژئاوا چەکی کۆمەڵکوژ بەکار هاتووە و چەندین هاوڵاتی مەدەنیش بەم هۆیەوە شەهید و برینداربوون.

لە هێرشەکەی ئێستاشدا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان، سوپای تورکیا هەر لە رۆژانی یەکەمەوە چەکی فسفۆری لە دژی کورد بەکارهێنا، دواینجار رۆژی ١٩ی ئۆکتۆبەر لە سەرێکانی بوو کە محەمەد یەکێکە لە قوربانییەکان

کۆمەڵکوژی لە باکوری كوردستان
سوپای تورکیا لە شەڕی پەکەکەدا بە دەیان جار چەکیة قەدەغەکراوی کیمیایی و فسفۆڕی بەکار هێناوە.

بۆ نمونە ئەم گەریلا هونەرمەندە لەگەڵ چەندین هەڤاڵی دیکەی ساڵی ٢٠٠٩ بە چەکی فسفۆڕی شەهید کران

لە ساڵی ٢٠١٥ و سەرەتای ٢٠١٦شدا تورکیا لە نسێبین و شرناخ چەکی قەدەغەکراوی فسفۆڕی لە دژی گەنجە شۆڕشگێڕەکان بەکارهێنا.

لە ماوەی سەد ساڵی رابردوودا  تورکیاة بە بەرچاوی چاوی جیهانەوە چەندین جار کوردی کۆمەڵکوژ کردووە

لە ساڵی ١٩٢٥ زیاتر لە ٤ ھەزار كەس شەهیدبوون و شێخ سەعیدی پیران و ٤٧ لە یاوەرانیشی لەسێدارە دران.

لەساڵی ١٩٣٠  لە گەلی زیلان و ئاگری و ئەرجیش کورد کۆمەڵکوژ کران، ١٥ ھەزار كەس بە دڕندانە ترین شێوە شەهیدبوون و ٤٣ گوندیش سوتێنران.

کۆمەڵکوژی دێرسیم لەساڵی ١٩٣٧ كە تیایدا ١٣ ھەزارو ٨٦٢  کەس شەهیدبوون

کۆمەڵکوژی ڕۆبۆسكی لەساڵی ٢٠١١ كە ٣٦ كەس شەهیدبوون

لە نسێبین لە ساڵی 2015  زیاتر لە 500 كەس شەهیدبوون، و جیهان بەتەواوەتی  بێدەنگ بوو.

 لە شەڕەکانی ٢٠١٥ لە ناوچەکانی شرناخ و ئامەد و نسێبین و جولەمێرگ بە سەدان کەس کوژران، شرناخ بە تەواوی وێران بوو

نزیکەی نیو ملیۆن کەس ئاوارەبوون، کەچی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی هیچ هەڵوێستێکی نەبوو.

ئێستاش تورکیا بە بەرچاوی جیهانەوە جارێکی دیکە خەریکە بە چەکی قەدەغە کراوەوە کورد کۆمەڵکوژ دەکات، کەچی دیسانەکە چونکە قوربانییەکە کوردی بێ پشتوپەنایە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی هەروا بێدەنگە.