07:19 - 18/09/2019
بۆ رێككه‌وتنی کورد و کورد تەنیا کۆشکی سپی دەتوانێ موعجیزەکە بخولقێنێ
لە پاڵ هەڕەشە جدییەکانی ئەنقەرە بۆ پەلاماردانی رۆژئاوای کوردستان و داگریکردنی رۆژهەڵاتی فورات، ناسازی و ناکۆکی خودی کوردی رۆژئاوا، یەکێکە لە کۆسپ و ئاستەنگە جدییەکانی بەردەم دووەم ئەزموونی حوکمڕانی کورد لە ناوچەکەدا.
پاریس زۆر هەوڵیدا ئەو یەکڕیزییە دروستب ببێ، بەڵام وادیارە دەستپێشخەری فەڕەنسا بۆ رێككەوتنی كورد – كورد لە رۆژئاوای كوردستان ساردی تێكەوتووە. پەیەدە و ئەنەكەسە بۆ ئەوەی نەگەنە رێککەوتن، هەردوولا لە بیانوو دەگەڕێن. ئەو چاودێرانەی ئاگاداری رەوشێ سیاسی و ئیداریی رۆژئاوای کوردستانن پێیانوایە، بەبێ گوشاری سیاسی ئەمریكا، دەستپێشخەری فەڕەنسا ئەنجامی نابێ.
بەهۆی ئەندامێتی ئەنەكەسە لە ئیئتیلافی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریا كە لەلایەن توركیاوە ئاراستە دەكرێن، پێدەچێ پڕۆسەی رێككەوتنی هەردوولا (تەڤدەم و ئەنەكەسە) زۆر زەحمەتبێ
ماوەی چەند مانگێكە نوێنەرایەتی سەركۆمار و وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا لە سوریادا، لە پێناو كۆدەنگیی ماڵی كورد لە رۆژئاوای كوردستان، دەستپێشخەریەكی رانەگەینراوی پێشكەش بە بزووتنەوەی كۆمەڵگای دیموكراتی -تەڤدەم و ئەنجوومەنی نیشتمانی كورد -ئەنەكەسە كردووە.
دەستپێشخەرییەكە هەر سێ تەوەرەی (پابەندبوونی لایەنە كوردییەكان بە بڕیارە نێودەوڵەتییەكان كە پەیوەستە بە چارەسەری قەیرانی سوریا و بڕیاری 2245 ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، دروستكردنی پردی متمانە لە نێوان تەڤدەم و ئەنەكەسە و بەشداریكردن لە پڕۆسەی سیاسیدا) لەخۆ دەگرێت.
بۆ ئەم مەبەستە، فرانسوا سینیمو بەرپرسی دۆسیەی سوریا لە وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا، لە مانگی نیسانی رابردوو لە پاریس بە ئامادەبوونی نوێنەرانی هەردوولا كۆبوونەوەیەكی رێكخستووە، بەبێ ئەوەی تائێستا ئەو کۆبوونەوەیە هیچ ئەنجامێكی لێكەوتبێتەوە.
بەهۆی ئەندامیەتی ئەنەكەسە لە ئیئتیلافی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریا، كە ناوەندەكەیان لە ئەنقەرەیە و لەلایەن توركیا ئاراستە دەكرێن، پێدەچێ پڕۆسەی رێككەوتنی هەردوولا (تەڤدەم و ئەنەكەسە) زۆر زەحمەتبێ. چونكە رێككەوتنی كورد – كورد لە رۆژئاوای كوردستان لە دژی بەرژەوەندییەكانی توركیایە. پێدەچێ ئەم وڵاتە هەژموونی خۆی بەكاربێنێ بۆ ئەوەی هەر هەوڵێكی رێكخستنی ماڵی كوردی و شكستی پێ بهێنێ.
هەردوولا لە بیانوو دەگەڕێن!
پەیەدە هاتنە دەرەوەی ئەنەكەسە لەناو ریزەكانی ئیئتیلافی ئۆپۆزسیۆنی سوری بە كلیلی رێككەوتنی كورد – كورد دەزانێ. بەڵام ئەنەكەسە پێیوایە دەركەوتن لەناو ئەم دامەزراوەیە دەبێتە هۆی بێبەشبوونی كورد لە دانپێدانانی نێودەوڵەتی بەو پێیەی ئیئتیلافی سوری لە ئاستی نێودەوڵەتیدا دانی پێدانراوە. لەوانەشە هاتنە دەرەوەی ئەنەكەسە لەناو ئیئتیلافی ناوبراودا مەترسی لەسەر ژیانی ئەو سەركردە و كادیرانەی ئەنەكەسە دروست بكات كە لە توركیادا دەژین.
فەوزی شەنگالی، سكرتێری پارتی ویفاقی كورد لە سوریا، كە یەكێكە لە شەش پارتەكەی ناو گردبوونەوەی (هاڤبەندی) پێیوایە هەردوولا بە بیانووی جیاواز خۆیان لە دەستپێشخەرییەكە دەدزنەوە. لەمبارەیەوە بۆ پەیسەر پرێس دەڵێت:" ئاستی نوێنەرایەتی ئەنەكەسە لەناو لیژنەی بەدواداچوون بۆ دەستپێشخەرییەكەی فەڕەنسادا، زۆر لە خوارەوە بووە. بێ گەڕانەوە بۆ سەرووی خۆیان دەسەڵاتی بڕیاردانیان نییە، فەڕەنسا داوای لە هەردوولا كردووە، لە ئاستی باڵادا نوێنەرەكانیان رەوانەی ناو لیژنەكان بكەن".
ئەنەكەسە بانگەشەی ئەوە دەكات كە 13 كادر و ئەندامیان لەلایەن تەڤدەم و پەیەدەوە دەستگیركراون. لەلای خۆیەوە پەیەدە نكوڵی لەم بانگەشەیە دەكات. لەمبارەیەوە شەنگالی دەڵێت:" نوێنەرانی تەڤدەم كە ریاز دەرار سەرۆكی ئەنجومەنی سوریای دیموكراتی- مەسەدە سەرۆكایەتیان دەكات، بە فەڕەنسیەكانیان گوتووە، با لیستی گیراوانی سیاسی بێنن. هیچ گیراوێكی سیاسی لای ئێمە نییە". بەگوێرەی شەنگالی فەڕەنسیەكان تێگەیشتوون كە مەسەلەكە پەیوەندی بە گیراوانی سیاسیەوە نییە، بەڵكو بیانووە ئەگەر تۆ بڵێی لەبەر گیراوێكی سیاسی رێككەوتنی كورد – كورد قەبوڵ ناكەم.
ئەنەكەسە پێیوایە هاتنە دەرەوە لە ئیئتیلافی هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریا، دەبێتە هۆی بێبەشبوونی كورد لەو ئیعترافەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەخشیویەتە ئەو ئیئتیلافە لە سوریا
لەم ماوەیەی دواییدا، گوتار و لێداوانی سەركردەكانی ناو ئەنەكەسە ئەوانەی لە رۆژئاوای كوردستانن، لەگەڵ ئەوانەی لە هەرێمی كوردستانن یان لە توركیان، جیاوازە. پێدەچێ لەناو ئەنەكەسە دوو ئاراستە دروست ببێ سەربارەت بە خوێندنەوەی رووداوەكان.
فەوزی شەنگالی لەمبارەیەوە دەڵێت:" هەندێك سەركردەی ناو ئەنەكەسە لە رۆژئاوای كوردستان بە جیا لەگەڵ فەڕەنسیەكاندا دانیشتوون، پێیان راگەیاندوون كە مەسەلەیەكمان بەناوی گیراوانی سیاسی نییە، هەندێك كەسی دیاری ناو ئەنەكەسە لەژێر هەژموونی توركیادا كاردەكەن و ناخوازن رێككەوتنی كورد – كورد دروست ببێ".
هەر بەگوێرەی شەنگالی:" بەهەمان شێوە گرووپێك لەناو تەڤدەم و مەسەدە هەیە ناخوازن رێككەوتن بكرێت. بۆیە هەردوولا لە بیانوو دەگەڕێن".
پارتیش ساردبووەتەوە
ساڵح گەدۆ، سەرۆكی پارتی چەپی كورد لە سوریا كە پارتێكی ناو گردبوونەوەی هاڤبەندی یە، بۆ پەیسەر پرێس پێیوایە ئاستەنگی سەرەكی لە بەردەم دەستپێشخەرییەكەی فەڕەنسا ئەندامیەتی ئەنەكەسەیە لەناو ئیئتیلافی ئۆپۆزسیۆنی سوریادا.
" پەیەدە داوا دەكات ئەنەكەسە لەناو ئیئتیلاف بێتە دەرەوە. ئیئتیلاف بۆتە ئامرازێك لە دەستی توركیادا. فەڕەنسیەكان هاتنە رۆژئاوا لەگەڵ هەموو لایەنەكان دانیشتن، بەداخەوە تا ئەمڕۆ هیچ ئەنجامێكی نەبووە. دەستپێشخەری فەڕەنسا بەردەوامە بەڵام وەكو بەر لەچەند مانگێك بە گوڕ و تین كار ناكەن و ساردبوونەوەیان پێوە دیارە". ساڵح گەدۆ ئەم بۆچوونەی هەیە.
رەهەندێكی دیكە كە ئەركی فەڕەنسا بۆ دروستكردنی كۆدەنگی كوردی لە رۆژئاوای كوردستان زەحمەتتر دەكات، ئەو دەسەڵات و هەژموونەیە كە تەڤدەم و پێكهاتە سیاسی و سەربازییەكانی رۆژئاوای كوردستان لەم چەند ساڵەی دوایی پەیدایان كردووە. بۆ ئەوەی ئەنەكەسە سەنگەر بگۆڕێت، دەبێ فەڕەنسا تەڤدەم رازی بكات تا بەشێك لە دەسەڵاتەكانی بداتە ئەنەكەسە. ئەحمەد سلێمان ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی پێشڤەڕۆی (ئەلتەقەدومی) كورد لە سوریا ئەم بۆچوونە پشتڕاست دەكاتەوە و بۆ پەیسەر دەڵێت:" توركیا رێگا نادات بڕیاری ئەنەكەسە لەژێر دەستی بێتە دەرەوە، بەم شێوەیە دەتوانێ هەموو هەوڵەكان بۆ رێكخستنەوەی ماڵی كورد لە سوریادا پەكبخات، لە رێگای ئەنەكەسە رێگا نادات بریاری كوردی دروست ببێ. هەروەها لەڕێی هەرێمی كوردستانەوە رێگا نادات ئەنەكەسە بە ئاسانی ببێتە خاوەن هەڵوێستێكی سەربەخۆ. بۆیە دەبێ تەڤدەم و پەیەدە رازی بكرێن تا ئەنەكەسە ئەم هەنگاوە بنێ".
هەندێك سەركردەی ناو ئەنەكەسە و گروپێك لەناو تەڤدەم و مەسەدەدا هەن کە ناخوازن رێككەوتن بكرێت و هەردوولا لە بیانوو دەگەڕێن
هەروەها دەڵێت:" لە پێناو پاراستنی ئەو دەستكەوتانەی بەدەستهاتوون، دەبێ پەیەدە رازی بكرێت بۆ ئەوەی لایەنەكانی دیكە بكاتە شەریك و هاوبەشی خۆی بەلانی كەم بەشێكی كەمی دەسەڵات و هێز بداتە لایەنەكانی دیكە".
سلێمان پێیوایە فەڕەنسا بەتەنیا ناتوانێ یەكێتی و كۆدەنگی كورد لە رۆژئاوای كوردستان دەستەبەر بكات:" ئەو لایەنەی دەتوانێ ببێتە فاكتەری بەدیهێنانی رێككەوتن و لێكتێگەیشتنی كورد – كورد ئەمریكایە. كاتێك ئەمریكا خۆی ناداتە بەر رێككەوتنی كوردی – كوردی، تەنیا بە پشتگیریكردنی فەڕەنسا و چەندین رێكخراوی دیكە سنووردار بوەستێ دەستپێشخەری فەڕەنسا ئەنجام ناگرێت. هێشتا ئەمریكا بۆ بەرژەوەندی ناوچەكە هیچ بڕیارێكی سیاسی بەرچاوی نەداوە".
ئەم سیاسەتمەدارەی كورد، بارودۆخی هەرێمی كوردستان بە نموونە دەهێنێتەوە و دەڵێت:" ئەگەر پڕۆژەی سیاسی ئەمریكا بۆ ناوچەكە هەبێ، بە ئاسانی دەتوانێ گوشار بكات و رێككەوتنی كوردی – كوردی دروست بكات. وەكو چۆن لە كوردستانی عێراقدا توانی هێزە كوردییەكان لەژێر گوشاری دەوڵەتانی ناوچەكە بێنێتە دەرەوە و رێككەوتنیان لە نێواندا دروست بكات".
بەگوێرەی ئەحمەد سلێمان، ئێستا وڵاتانی ناوچەكە هەژموونیان بەسەر رۆژئاوای كوردستانەوە هەیە "ئەمریكا هیچ پڕۆژەیەكی سیاسی بۆ ناوچەكە بەتایبەتی بۆ كورد نییە. هەرچەندە دەڵێت پشتگیری دەستپێشخەری فەڕەنسا دەكەم، بەڵام باش دەزانێ كە فەڕەنسا ناتوانێ ئەنجام بگرێت. تەڤدەم و ئەنەكەسە بە ئامۆژگاریكردن رێكناكەون، دەبێ دەوڵەتێكی گەورەی بەهێزی ئەمریكا هەبێ هەردوولایەن ناچاری رێككەوتن بكات و بتوانێ هەردوو لایەن لە هێزە ناوچەییەكان بپارێزێ. بۆیە هەوڵی فەڕەنسا لە ئامۆژگاری زیاتر تێپەڕ ناكات. ئامۆژگاریش ناتوانێ رێككەوتن دروست بكات. ئەنەكەسە ئەمڕۆ ناتوانێ یەك هەنگاو بۆ رێككەوتنی كوردی – كوردی بێتە پێش، لەهەمان كاتدا پەیەدەش رێككەوتنی قەبوڵ نییە".
ئەمریکا هەنگاوی جدی نەنێ بۆ ناچارکردنی کوردان بە رێککەوتن، مەحاڵە ئەو یەکڕیزییە بێتە دی لە رۆژئاوای کوردستان
دەربارەی پرسیاری ئایا ئەو سەركردانەی ئەنەكەسە كە لە رۆژئاوای كوردستانن ناتوانن كاریگەرییان لەسەر پێشووەچوونی دەستپێشخەری فەڕەنسا هەبێ؟ سلێمان راشکاوانە دەڵێت:" ئەگەر تەنیا یەك سەركردەی ئەنەكەسە لە توركیا بمێنێ، دەتوانێ بە پشتگیری ناوچەیی و كوردستانی لە چوارچێوەی بەرژەوەندییەكاندا رێككەوتنی كوردی ئاستەنگ بكات".
ناوچەی ئارام دەبێتە هۆكاری رێككەوتن!
حەسەن ساڵح، ئەندامی كۆمیتەی سەرۆكایەتی هاوبەشی پارتی یەكێتی كورد لە سوریا پێیوایە، بەبێ سەرپەرشتی نێودەوڵەتی، رێكەوتنی كورد – كورد مەحاڵە و دروست نابێ.
حەسەن لەمبارەیەوە بۆ پەیسەر دەڵێت:" كاتێك فەڕەنسا و ئەمریكا پێكەوە هەوڵ بدەن، ئەوا رێككەوتن و گەرەنتی دروست دەبێ. بەڵام بەبێ ئەو هێزانە گەرەنتی جێبەجێكردنی هیچ رێككەوتنێك نابینین. خەریكە لەناوچەكەدا گۆڕانكاری نوێ روودەدات. ئەگەر ناوچەی ئارام دروست بكرێت و ئەمریكا بەرپرسیارێتی ئەم هەنگاوە لە ئەستۆ بگرێت، رێوشوێنی نوێ بگیرێتەبەر، شتەكانی دیكە سەرە راست دەبنەوە. دوورنییە دوای دروستكردنی ناوچەی ئارام ئەمریكا بێتە پاڵ فەڕەنسا و گوشاری جدی بكات لە پێناو رێككەوتنی كورد-کورددا".
سەبارەت بە هەڵوێستی ئیئتیلاف چی دەبێ ئەگەر ئەمریكا بەو ئاراستەیە گوشار بكات؟ حەسەن ساڵح دەڵێت:"ئێستا دەستپێشخەری فەڕەنسی ساردی تێكەوتووە. كاتێك ئەمریكا و فەڕەنسا بەیەكەوە لە پشت دەستپێشخەریكە بوەستن، هەڵوێستی ئیئتیلافی ئۆپۆزسیۆنی سوریا بۆ ئێمە گرنگ نییە و بەرژەوەندی كورد گرنگە".