04:46 - 06/08/2019
بۆچی توركیا ناتوانێت له هێرشكردنه سه‌ر رۆژئاوای كوردستان سه‌ركه‌وتوو بێت؟
رۆژهەڵاتی فوڕات، لە رووی سەربازی، جوگرافی و ستراتیژی وەكو عەفرین نیە. بۆیە پێشبینیكردن بە دووبارەبوونەوەی چارەنووسی عەفرین لە رۆژهەڵاتی فوڕاتدا، خوێندنەوەیەكی نا لۆژیكیە.
بەهۆی ئه‌وه‌ی گفتوگۆی نێوان ئەمریكا – توركیا لە بارەی ناوچەی "ئارام" لە رۆژئاوای كوردستان ئه‌نجامێكی نه‌بوو، كە لەسەر قوڵایی ناوچەی ئەمنی و كێ سەرپەرشتی ناوچەی ناوبراو بكات نەگەیشتنە رێككەوتن، جارێكی دیكە هەڕەشەكانی رەجەب تەیب ئەردۆغان، بۆتە باسی گه‌رمی جیهان و شرۆڤەی چاودێرانی سیاسی.
زۆرینه‌ی خوێندنه‌وه‌كان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كه‌ن كه ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی فوڕات پشت لە كورد دەكات، وەكو ئەوەی رووسیا لە عەفرین چرای سەوزی بۆ توركیا هەڵكرد
بە شێوه‌یه‌كی گشتی لێكدانەوەكان زیاتر بەلای دووبارە كردنەوەی ئەزموونی عەفرین و خراپكردنی ئەم قەوارە دیفاكتۆیە دەچن كە چەند ساڵێكە كورد لەم ناوچەیە دروستی كردووە. زۆرینه‌ی خوێندنه‌وه‌كان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كه‌ن كه ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی فوڕات پشت لە كورد دەكات، وەكو ئەوەی رووسیا لە عەفرین چرای سەوزی بۆ توركیا هەڵكرد و جیهانیش بێدەنگی هەڵبژارد.
دەبێت پێشوەخت ئەوە بزانین كە ئەمریكا رووسیا نیە، بۆ ئەوەی خوێندەوەیەكی واقیعی بۆ ئەم بارودۆخە نوێیە بكەین، دەبێت مەسەلەكە لە روانگەی زیان و بەرژەوەندی ئەمریكا بخوێنینەوە. ئەمریكا بۆ پاراستنی كورد نەهاتۆتە ناوچەكە، بەڵكو لەپشت هاتنی ئەمریكا بۆ رۆژئاوای كوردستان چەندین حسابی ورد و ستراتیژی هەیە. لە رووی سیاسیشدا بارودۆخی رۆژهەڵاتی فوڕات وه‌كو بارودۆخی عەفرین نییه. بەڵكو جیاوازیەكی زۆر چ لە رووی سیاسی بێت، یان سەربازی یان جوگرافی و ستراتیژی، لە نێوان كانتۆنی عەفرین و ئەم ناوچەیە هەیە كە بە رۆژهەڵاتی رووباری فوڕات لە قەڵەم دەدرێت.
كە دێینە سەر رۆژهەڵاتی فوڕات، توركیا كارتی بەهێزی لەبەردەستدا نیە، تاوەكو مەرجەكانی بەسەر ئەمریكادا بسەپێنێت. ئەمریكا وەكو رووسیا لە رووی ئابووری و سەربازی پێویستی بە توركیا نیە
لە ساته‌وه‌ختی رێككەوتنی ژێر بەژێری رووسیا لەگەڵ توركیا كرا كه بارەی عەفرینه‌وه كردیان، رووسیا تینووی سەركەوتنێكی سەربازی بوو لەناو سوریادا. توركیا بارودۆخی رووسیای باش خوێندەوە، بۆ ئەمە وەكو چەندین جاری دیكە لەماوەی ساڵانی قەیرانی ناو سوریادا، كارتی گرووپە چەكدارییەكانی بە باشی بەكارهێنا. لە بەرامبەر ناچاركردنی گرووپە چەكدارەكانی (ئۆپۆزسیۆنی سوریا سەر بە توركیا) بە كشانەوە لە دەوروبەری دیمەشقی پایتەخت و ناوچەی ستراتیژی (غوتای رۆژهەڵات) دا، توركیا رووسیای رازیكرد تا چاوی خۆی لە هێڕشكردنە سەر عەفرین بگرێت. جگە لە كشانەوەی گرووپە چەكدارییەكانی سەر بە توركیا لە دیمەشق و دەوروبەری بۆ باكووری رۆژئاوای سوریا (ناوچەی هەژموونی توركیا)، رووسیا چەند گرێبەستێكی ئابووری گەورەی بەسەر توركیادا سەپاند، كە دیارترینیان كڕینی سیستەمی مووشەكی رووسی (ئێس 400 ) بوو لە لایەن توركیا.
كە دێینە سەر رۆژهەڵاتی فوڕات، توركیا كارتی بەهێزی لەبەردەستدا نیە، تاوەكو مەرجەكانی بەسەر ئەمریكادا بسەپێنێت. ئەمریكا وەكو رووسیا لە رووی ئابووری و سەربازی پێویستی بە توركیا نیە. كاتێك پەیوەندی نێوان واشنتن ئەنقەرە تێكدەچێت كە ئەردۆغان خۆی نزیكی رووسیا دەكات و گەماڕۆكانی سەر ئێران دەشكێنێت. هیچ هۆكارێكی سیاسی لە ئارادانیە بۆ ئەوەی ئەمریكا رێگا بدات توركیا رۆژهەڵاتی فوڕات بگرێت، رۆژهەڵاتی فوڕات كە لەژێر دەستی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دایە، وەكو عەفرین نیە لە دەرەوەی هەژموونی رووسیا و سوریادا بێت.
لە رووی سەربازیشەوە رۆژهەڵاتی فوڕات تەواو جیاوازە لەگەڵ عەفرین ئەگەر پێچەوانەش نەبێت. ژمارەی هێزی كوردی و جۆری چەك، لە رۆژهەڵاتی فوڕاتدا زۆر زیاترە لە ژمارە و ئەو جۆری چەكەی لە عەفرین هەبوو. لە رووی توانای جەنگیشدا هێزی كوردی لە رۆژهەڵاتی فوڕاتدا لەسەر دەستی پسپۆرانی ئەمریكی و رۆژئاوایی راهێنانیان پێكراوە. ئەم هێزە چەندین شەڕی دەستەویەخەی لەگەڵ رێكخراوی داعش لە ساڵانی رابردوودا كردووە، كە ئەزموونی جەنگ و لۆژیكی سەربازی بەرەوپێش بردووە. ئەم فاكتەرە لە هونەری جەنگدا كاریگەری دەبێت، بەهۆیەوە ئەم هێزە دەتوانێ بەرەی جەنگی بەرفراوان و شەڕی درێژخایەن ئەنجام بدات. قسەكانی مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكراتی (قەسەدە) كاتێك دەڵێت:" ئەگەر بێت و توركیا هێڕش بكات، بەرەی شەڕ بە درێژایی 600 كم لەسەرتاسەری سنوور دەكەینەوە". لەم راستیەی سەرەوە سەرچاوە دەگرێت. بە پێچەوانەی عەفرین كە هێزە كوردییه‌كان لەناوچەیەكی شاخاوی بەرتەسك گەماڕۆ درابوو، كۆریدۆرێك نەبوو تا هێزی پاڵپشتی و چەك و تەقەمەنیان بگاتێ".
لە رووی جوگرافی و ستراتیژیشدا، ناوچەی قەسەدە لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریادا زۆر بەرفراوانە بە گوێرەی جوگرافیای عەفرین، بەتەنیا ئەمە گەورەترین ئاستەنگە لە بەردەم توركیادا
لە رووی جوگرافی و ستراتیژیشدا، ناوچەی قەسەدە لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریادا زۆر بەرفراوانە بە گوێرەی جوگرافیای عەفرین. سنووری هەژموونی قەسەدە لە باشوور و رۆژهەڵاتی ناوچەی ژێر دەستی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر دەگاتە سنووری عێراق. بەتەنیا ئەمە گەورەترین ئاستەنگە لە بەردەم توركیادا بۆ ئەوەی هەوڵ بدات بە زەبری هێزی سەربازی ناوچەیەكی ئەمنی بە قوڵایی (20 میل) دروست بكات. ئەگەر توركیا بشتوانێت هێزی كوردی و خەڵكەكە لەم ناوچەیە دەرپەڕێنێت، ناتوانێ تا سەر بیارێزێت و بە واتای دەستەواژەكە "ناوچەیەكی ئەمنی" دروست بكات، چونكە لەم بارودۆخەدا هێزە كوردییه‌كان بەرەو پشت هێزەكانی توركیا پاشەكشە دەكەن، رووبەڕێكی بەرفراوانیان دەبێت بۆ ئەوەی لە پشتەوە گورز لە هێزەكانی توركیا بوەشێنن.
هەروەها ئەگەر توركیا بخوازێت ناوچەیەكی ئارام بە زەبری هێزی سەربازی دروست بكات، ناچارە تەواوی رۆژهەڵاتی فوڕات داگیر بكات. كە ئەمەشیان مه‌حاڵه.
رۆژهەڵاتی رووباری فوڕات، ناوچەی هەژموونی ژێر دەستی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیە بۆ لەناوبردنی داعش. بۆ ئەوەی توركیا ئەم ناوچەیە داگیر بكات، دەبێت هیچ هێزێكی دیكە لەم ناوچەیە نەمێنێت. ئایا چەند لۆژیكیە، ئەمریكا دوای ئەو هەموو دەستكەوتانە لەناوچەكەدا بكشێتەوە و رێگا بۆ دەستێوەردانی ئێران و رووسیا خۆش بكات.
هەروەها داگیركردنی رۆژهەڵاتی فوڕات لەلایەن توركیا، زەمینەی زیندووكردنەوەی داعش خۆش دەكات. كە ئەمەش گەورەترین گورز دەبێت، بۆ دۆناڵد ترەمپ كە خۆی بۆ خولی داهاتووی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا ئامادە دەكات. داگیركردنی رۆژهەڵاتی فوڕات لەلایەن توركیا ئەرگومێنتی دۆناڵد ترەمپ :" بەسەر داعش سەركەوتین " دەپووكێنێتەوە. ئایا ترەمپ ئامادەیە داهاتووی سیاسی خۆی بە قوربانی توركیا بكات؟
لە ماوەی رابردوودا ئەمریكا سوپای پاسداران و حزبوڵڵای لوبنانی خستە لیستی تیرۆرەوە. بەهۆی گوشاری میسڕ و عەرەبستانی سعودی بەرنامەی هەیە رێكخراوی ئیخوان موسلیمینیش بە تیرۆریست بناسێنێت. لە ئێستادا بە كردەوە حكوومەتی تەیب ئەردۆغان سەرۆكایەتی بزوتنەوەی ئیخوان دەكات. لەم حاڵەتەدا چۆن دەكرێت ئەمریكا رێگا بدات توركیا رۆژهەڵاتی فوڕات داگیر بكات؟
هەر هێڕشێكی توركی، بۆ سەر رۆژهەڵاتی رووباری فوڕات، ستراتیژی ئەمریكا تێكدەشكێنێت، كە ئەمەش بە واتای هەرەسهێنانی هەوڵەكانی ئەمریكا دێت
هەروەها ئەمریكا هەوڵدەدات رێگای ئاوریشم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كوردستان بخاتە ژێر دەستی خۆی، بۆ ئەوەی بتوانێ ئاستەنگی لەبەردەم وڵاتی (چین) دروست بكات لەناوچەكەدا. لەمەشیاندا لۆژیكی نیە، ئەمریكا بۆ بەرژەوەندی رووسیا، چین و ئێران دەستبەرداری ئەم ناوچەیە بێت.
هەر هێڕشێكی توركی، بۆ سەر رۆژهەڵاتی رووباری فوڕات، ستراتیژی ئەمریكا تێكدەشكێنێت، كە ئەمەش بە واتای هەرەسهێنانی هەوڵەكانی ئەمریكا دێت كە دەخوازێت هەژموونی خۆی بەسەر ناوچەكە و جیهاندا بسەپێنێتەوە، لەو كاتەی دوو لهێزەكەی دیكەی جیهان (رووسیا – چین) خەریكە لە رووی سەربازی و ئابووری هەڵدەكشێن و گەورە دەبن.