05:52 - 13/06/2019
كێ لەپشت سووتاندنی گەنمی رۆژئاوای كوردستانه‌وه‌یه؟
لە چەند رۆژێكدا زیاتر لە (100 هه‌زار دۆنم) زه‌وی داچێنراو به گەنم لە رۆژئاوای كوردستان و باكووری رۆژهەڵاتی سوریا سووتێندراوە. هەرچەندە داعش سووتاندنی كێڵگەكانی لە ئەستۆگرتووە، بەڵام چاودێران و پسپۆڕان پێیانوایە جگە لە داعش توركیا و سوریا لەم كردەوانە سوودمەندن. جووتیارێكیش دەڵێت: "ئەگەر ئاگرەكە بیرە نەوتییەكان و كێڵگەكانی غازی سروشتی بگرێتەوە، كارەسات دەقەومێ".
سەرەتا لە 20ی مانگی ئایاری رابردوودا چەند كێڵگەیه‌كی دانه‌وێڵه‌ی هەردوو ناوچەی عەرەبنشین لە پارێزگاكانی (رەقا) و (دێرەزوو) سووتێندران. لە 28ی ئایار بەدواوە سووتاندنی كێڵگەكان ناوچە كوردنشینەكانی رۆژئاوای كوردستانی گرتەوە.
رۆژی 1ی حوزەیران تیمەكانی ئاگركوژێنەوە بە هەماهەنگی هێزەكانی ئاسایش و یه‌كینه‌كانی پاراستنی گه‌ل "یەپەگە" لە ناوچەی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی دیموكراتی لە رۆژئاوای كوردستان، ئاگرێكیان له گوندی (خربەبستان)ی سەر بە شارەدێی عامودا كۆنتڕۆڵكرد كە (600 دۆنم) زەوی به‌گەنم داچێنراوی گرتبووه‌وه. هەروەها لە گوندی (شەلهومیە)ی سەر بە تربەسپی، كە دەكەوێتە رۆژهەڵاتی قامیشلۆ، (40 دۆنم) زەوی سووتێندرا.
29ی ئایاری رابردوو، بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی دیموكراتی لە رۆژئاوای كوردستان لەسەر پێگەی ئەلیتكرۆنی تایبەتی خۆی داوای لە جووتیاران كرد ئاگاداربن و رێوشوێنی پێویست بۆ پاراستنی بەروبوومەكانیان بگرنەبەر. له بەیاننامەكه‌دا هاتووه: "تیمەكانی باری نائاسایی و شارەوانی سەر بە ئەنجومەنەكانی خۆسەریی دیموكراتی بەهەموو توانا و كەلوپەلی بەردەستیانه‌وه بۆ كۆنتڕۆڵكردنی هەر بارودۆخێكی نەخوازراو له ئاماده‌باشیدان، بەڵام ئەمە بەشناكات و پێویستە هەماهەنگی لە نێوان بەڕێوەبەرایەتی و هاوڵاتیاندا هەبێت".
سه‌لمان بارودۆ، هاوسەرۆكی دەستەی ئابووریی و كشتوكاڵ لە بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی دیموكراتی لە رۆژئاوای كوردستان پێیوایە، زۆربەی ئەو ئاگرانەی بەرووبوومە كشتوكاڵییەكانی ناوچەكانی باكووری رۆژهەڵاتی سوریا دەگرێتەوە، دەستێكی له‌پشته و ئامانجی لێدانە لە بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی كە ئەم ناوچانە بەڕێوەدەبات. بارودۆ لە قسەكانیدا بۆ (پەیسەر) دەڵێت: "ناخوازن ئاسایش و سەقامگیری لەم ناوچانەدا بەرقەرار بێت، لەم پەیامە تێدەگەین. بەهۆی سەركەوتنی هێزە سەربازییەكانمان بەسەر دڕندەترین هێزی تیرۆریست لە جیهاندا، ده‌یانه‌وێت پرۆسەكەمان تێكبدەن. بەڵام یەكدەستی و هۆشیاری گەلەكەمان و سووربوونی لەسەر پێكەوەژیان رێگا نادات ئەم لایەنانە بگەنە ئامانجەكانیان و ناوچەكەمان ئەم تەنگاسییە تێدەپەڕێنێت. بینیمان هەندێك لایەنی وەكو داعش و ئەوانەی ناویان لەخۆیان ناوە بەرگریی میللی، ئەنجامدانی ئەم كردەوە تیرۆریستانەیان لە ئەستۆ گرت".
بەگوێرەی وته‌كانی سه‌لمان بارودۆ، تا ئێستا (225 هەزار دۆنم) زەوی لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریا سووتێندراوە، زیانەكانیش بە 12 ملیار لیرەی سوری دەخەمڵێنێت.
رێكخراوی تیرۆریستی داعش لەرێی هەفتەنامەی (النبأ)، كە یەكێكە لە ئۆرگانەكانی رێكخراوەكه، سووتاندنی بەروبوومە كشتوكاڵییەكانی ناوچەكانی ژێردەستی هێزەكانی سوریای دیموكراتیی لە ئەستۆگرت. 31ی ئایاریش له ڕاپۆرتیكدا ناوی ئه‌و ناوچانه‌ی بڵاوكردەوە كە تیایدا بەروبوومەكانی سووتاندووە.
لە بڵاوكراوەكەی داعشدا هاتووە: "لە ناوچەكانی رەقا، ئەلحەسكێ و گوندەواری حەلەب، چەندین كێڵگەمان سووتاندووە. ئەوانەی زەوییەكانیان سووتێندراوە، فەرماندە و شەڕڤانی سەر بە "قەسەدە"ن، كه مه‌به‌ست لێی هێزه‌كانی سوریای دیموكراته".
1ی حوزەیران، بەرپرسێكی هێزەكانی سوریای دیموكراتی (بێ ئەوەی ناوی ئاشكرا بكات) لە لێدوانێكدا بۆ (ئەلمۆنیتۆر)ی توركیا، شانە خەوتووەكانی داعش و رژێمی سوریا و توركیا بە سووتاندنی بەروبوومە كشتوكاڵیەكانی ناوچە كوردیەكان تاوانبار دەكات و دەڵێت: "ئەو ئاگرەی هەزاران دۆنم لە گەنم، جۆ و نیسك دەگرێتەوە، كارێكی ڕێكخراوه و هەواڵگریی توركیا و سوریا و شانە نوستووه‌كانی داعش جێبەجێی دەكەن، بۆ ئەوەی خەڵك لەدژی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی هانبدەن و ئاژاوەی ئەتنیكی لە نێوان كورد و عەرەب دروست بكەن، بە تایبەتی لەناوچەكانی رەقا، دێرەزوور و منبج".
گڕگرتنی كێڵگەكانی گەنم و جۆ لەم ساڵەدا لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا و هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە
هەروەها دەڵێت: " دوای ئەوەی هێزەكانی باری نائاسایی زانیاریان به ده‌ستگه‌یشتووه كە چه‌ند كه‌سێك لە شارەكانی رەقا و دێرەزوو لەپشت سووتاندنی كێڵگەكانه‌وه‌‌ن، دەستگیریانكردوون، لە ئەنجامی لێكۆڵینه‌وه‌دا دەركەوتووە كه لەسەر رێنمایی هەواڵگریی رژێمی سوریا و توركیا ئەم كارەیان كردووە".
لە 28ی ئایاری رابردوودا هێزەكانی سوریای دیموكرات بە هەماهەنگی هێزه‌كانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە ئۆپه‌راسیۆنێكدا شانەیەكی 15 كه‌سیی داعشیان لە باشووری حەسەكە دەستگیركرد.
چەلەنگ عومەر، مامۆستای زانكۆ و ئابووریناس، پێیوایە گڕگرتنی كێڵگەكانی گەنم و جۆ لەم ساڵەدا لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا و هەرێمی كوردستان بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە. عومەر یەكێكە لەو كەسانەی پێیوایە به‌ده‌ر لە هۆكارە سروشتیەكان دەستێك لەپشت سووتاندنی كێڵگەكانه‌وه‌یه. لە وەڵامی پرسیارەكانی (پەیسەر) دا دەڵێت: "گڕگرتنی كێڵگەكان لە توركیا و ئوردن، كە دراوسێی سوریا و عێراقن، لە ئاستی ئاسایی خۆیدایە. بەڵام لە سوریا و عێراق سووتانی گەنم زیادیكردووە، بەتایبەت له ناوچه ئازادكراوه‌كانی ژێردەستی داعش".
بەگوته‌ی ئەم ئابووریناسە، ئەو لایەنانەی سوود لە سووتاندنی كێڵگەكانی باكووری رۆژهەڵاتی سوریا دەبینن زۆرن و پاشخانیشیان جیاوازە. لەمبارەیەوە دەڵێت: "یەكەم: داعش، كە لەسەر دەستی هێزەكانی سوریای دیموكراتی تووشی گەورەترین شكست بوو، لەوانەیە شانە نووستووەكانی ئەم رێكخراوە بە مەبەست ئاگر بەربدەنە كێڵگه‌كان بۆ ئەوەی گەورەترین زیان و ئازار بە جووتیاران و بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی بگەیه‌نن. هەوڵدەدەن بەم شێوەیە تۆڵەی شكسته‌كه‌یان بكەنەوە.
دووه‌م: لایەنێكی دیكە كە بەرژەوەندیی لە سووتاندنی كێڵگه‌كاندا هه‌یه توركیایە. توركیا كە پلانی داناوە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریا داگیربكات، بەهۆی رێنەدانی ئەمریكاوه نەیتوانی پلانەكەی جێبەجێ بكات. دوای ئەوەی نەیتوانی پرۆسەی داگیركاریی جێبەجێ بكات، دوورنییە هەوڵیدابێت ئاگر بەربداتە گەنمی جووتیاران، بۆ ئەوەی پێكهاتەكانی ئەم ناوچەیە بەربداتە گیانی یەكتر. سەرەتا ئاگره‌كه ناوچە عەرەبنشینه‌كانی گرتەوە. بەم دواییە ناوچە كوردییه‌كانی گرته‌وه. بەر لە چەند رۆژێك گرته‌یه‌كی ڤیدیۆیی پاسەوانێكی سنووری سەر بە سوپای توركیا بڵاوبووه‌وه كە ئاگر بەردەداتە ناوچەیەكی سنووری نزیك درباسیە. ئاگرەكە په‌ره‌یسه‌ند و گەورە بوو. له‌به‌رئه‌وه ئەگەری هەبوونی دەستی توركیا لەم كردەوانەدا بەدوور نازانین.
سێیه‌م: جگە لە داعش و توركیا، رژێمی سوریاش سوودمەندە. لەوانەیە رژێمی سوریا بخوازێت گێرەشێوێنی و ناسەقامگیری دروست بكات. ئەم ناوچانە كۆگای خواردەمەنی و دانەوێڵەن، زیاتر لە نیوەی بەرهەمی ساڵانەی گه‌نمی سوریا لەم ناوچەیەدا دەچێندرێت، كە ئێستا لەژێردەستی هێزەكانی سوریای دیموكراتی و بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریدایە. ئەم شتە بەدڵی رژێمی سوریا نییە. لەوانەیە هەوڵبدات بە ئاگركەوتنەوە كەشێكی ناسەقامگیر و گێرەشێوێنی دروست بكات".
پێویستە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، هاوشێوەی ناوچەكانی دیكەی سوریا پشتگیری لەم ناوچەیەش بكات بۆ ئەوەی رێژەی زیانەكان كەمبكرێنه‌وه
ناوبراو لە درێژەی لێدوانەكەشیدا دەڵێت: "هەرسێ لایەنی توركیا، سوریا و داعش لە رووی ئاسایش و سەربازییه‌وه بەهۆی رێنەدانی ئەمریكاوه نەیانتوانی زیان بە ناوچەكە بگه‌یه‌نن. له‌به‌رئه‌وه ئەمجارە هەرسێ لایەنه‌كه ئاسایشی خۆراك دەكەنە ئامانجیان. جگە لەمە دەخوازن ناسەقامگیری دروستبكەن و متمانەی هاوڵاتیان بە بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی لاواز بكەن. سووتاندنی گەنمی ناوچه‌كه‌ش لە كاتێكدا ئەنجام دەدرێت كە ئەمریكا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دوای كۆتاییهێنان بە داعش رایانگەیاند، لە ئێستادا ئامانجیان سەقامگیریی ناوچەكە و دەستپێكردنەوەی پرۆسەی ئاوەدانكردنەوەیە".
چەلەنگ عومەر، لە كۆتایی قسەكانیدا داوا لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەكات بۆ هاوكاریكردنی جووتیاران و بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی لەڕێی پێشكەشكردنی ئۆتۆمبێل و كەره‌ستەی ئاگركوژاندنەوە و بەكارهێنانی فڕۆكە لە كوژاندنەوەی ئاگرەكاندا رۆڵكی هەبێت: "پێویستە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، هاوشێوەی ناوچەكانی دیكەی سوریا پشتگیری لەم ناوچەیەش بكات بۆ ئەوەی رێژەی زیانەكان كەمبكرێنه‌وه".
بەبیانووی ئه‌وه‌ی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی دیموكراتی له رووداوی سووتاندنی كێڵگەكان یان ئاگركەوتنەوەكاندا رێوشوێنی پێویستی نەگرتووه‌تەبەر، رووبەڕووی رەخنە و گلەیی هاوڵاتیه‌كانی بووه‌تەوە. لەبارەی ئەم رەخنانەنەوه سولەیمان بارودۆ، هاوسەرۆكی دەستەی ئابووریی و كشتوكاڵ دەڵێت: "پێشوەخت جووتیارانمان ئاگاداركردبووەوه كە دەبێت سووتەمەنی و كەره‌ستەی مەترسیدار له نزیك كێڵگە داچێنراوه‌كان دانەنێن، تا وەرزی دروێنە تەواو دەبێت بە نۆرە ئێشكگری لە بەرووبوومەكانیان بكەن، دوای دروێنە بەرووبوومەكەیان لەسەر زه‌وی جێنه‌هێڵن، پووش و پاوانی دەوروبەری كێڵگەكان بدروونەوە و بۆ رووبەڕوبوونەوەی هەر رووداوێكی نەخوازراو تانكەری ئاو له نزیك كێڵگەكانیان دابنێن". هەروەها دەڵێت: "هەموو خاوەن كێڵگەكانمان ناچاركرد كە دوو ئاگركوژێنەرەوە بكڕن، ئاگر كوژێنەرەوەمان بەسەر هەموو ناوچەكاندا دابەشكرد و كۆمیتەی باری نائاساییمان لە هێزی ئاسایش و هێزی سەربازی و جەماوەر پێكهێنا".
لە رۆژی 10 ئایاردا گەورەترین و مەترسیدارترین ئاگر گوندەكانی شارەدێی تربەسپی گرتەوە، زیاتر لە (100 هەزار دۆنم) زه‌وی داچێنراو به‌گەنمی سووتاند. شیار یوسف تەمەن (28) ساڵ، یەكێكە لە جووتیارە زیانپێگه‌یشتووه‌كانی ناوچه‌كه، لەبارەی چۆنیەتی رووداوەكە و زیانەكانیه‌وه به (پەیسەر)ی گوت: "شەوێك پێش كه‌وتنه‌وه‌ی ئاگره گه‌وره‌كه دیسان ئاگر بەربووە كێڵگەكان، بەڵام بە هەوڵی تیمەكانی ئاگركوژێنه‌وه و هێزی سەربازی و خەڵكی ناوچەكە ئاگرەكەمان كۆنتڕۆڵكرد".
شیار كە 6 هێكتار (24 دۆنم) زەوی سووتاوە، لە درێژەی قسەكانیدا گوتی: " بە گشتی خەڵكەكە پێیانوایه ئاگرەكە به هۆكاری سروشتی نەبووە و به پلان بووه. تربەسپی لە مێژوودا زۆر رووداوی ناخۆشی بەسەردا هاتووە، ساڵی 1980 بەفر زیانێكی هێجگار گەورەی به ناوچه‌كه گەیاند، ئاگرەكەی شەوی 10ی ئەم مانگە هەمان رووداوی بەبیرهێناینەوە، بێهیوایی و غەمگینی باڵی بەسەر ناوچەكەدا كێشاوه، لەبەرچاوی ئێمە گەنم بووە خۆڵەمێش و ئێمەش دەستەوەستان بووین هیچمان پێنەكرا، خەڵكی ناوچەكە ساڵێكە چاوەڕوانی داهاتەكەیان ده‌كه‌ن، بۆ ئەوەی خەیاڵی منداڵەكانیان به‌دیبهێنن، هەبوو دەیویست هاوسەرگیری بكات، هەبوو دەیویست خانوویەك دروست بكات، هەشبوو دەیویست منداڵەكانی بنێرێتە زانكۆ، هەموو ئەمانە لە چوار پێنج كاتژمێردا لەبارچوون".
هەروەها دەڵێت: "15 ئۆتۆمبێلی ئاگركوژێنەوە گەیشتنە شوێنی رووداوەكە، زیاتر لە 2 هەزار هاوڵاتی و هەموو یەكەكانی "یەپەگە" به‌ده‌مه‌وه‌هاتن بەڵام ئاگره‌كه كۆنتڕۆڵ نەكرا. ئاگرەكە سەرەتا دەغڵی 8 گوندی گرتەوە، دواتر ته‌شه‌نه‌ی سه‌ند و گەنمی 29 گوندی سووتاند".
لەكۆتایی قسەكانیدا شیار یوسف دەڵێت: "لە ئێستادا لە قەرەبووكردنەوە و چۆن قەرەبوو دەكرێینەوە، زیاتر خەمی تەشەنەسه‌ندنی ئاگرەكانمانە. لەناوچەكەماندا چەندین بیری نەوت و كێڵگەی غازی سروشتی هەن. ئەگەر ئاگرەكە ئەم سەرچاوانە بگرێتەوە كارەساتەكە زۆر گەورەتر دەبێت".