ڕاپۆرتی کوردستانی

02:33 - 29/04/2019

له‌ هه‌رێمى كوردستان كڕین و فرۆشتن به‌ كرێكارانه‌وه‌ ده‌كرێت‌

پەیسەر

به‌پێى ئامارێكى ڕێكخراوى داكۆكیكردن له‌ كرێكارانى بیانى، له‌ ئێستادا له‌ هه‌رێمى كوردستان ٢٢ هه‌زار كرێكاریی بیانى بوونیان هه‌یه‌، زۆربه‌ى ئه‌و كرێكارانه‌ له‌ وڵاتانى ئاسیاوه‌ هاتوون و زۆربه‌یان نیپاڵى و به‌نگلادیشى و فلیپینین، كرێكارى ئه‌مریكاى لاتینیشى تێدایه‌.

هه‌ر به‌پێى ئاماره‌كه‌ی ئه‌م ڕێكخراوه‌ له‌ ساڵى ٢٠١٨ دا، ٢٨حاڵه‌تى كڕین و فرۆشتن به‌و كرێكارانه‌وە تۆماركراوه‌، سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ش ٢٠٠ دۆسیەی ترى پێشێلكاریی جۆراوجۆر گه‌یشتووەته‌ ده‌ستى ڕێكخراوه‌كه‌.

حه‌مه‌ هه‌ژار مه‌حمود، سه‌رۆكى ڕێكخراوى داكۆكیكردن له‌ كرێكارانى بیانى به‌ په‌یسه‌رپرێسى راگه‌یاند، كرێكارانى بیانى له‌ هه‌رێمى كوردستان رووبه‌ڕووى چه‌ندین پێشێلكاریی ده‌بنه‌وه‌ له‌لایه‌ن خاوه‌نكار و ئه‌و ماڵانه‌ى كه‌ كارى تێدا ده‌كه‌ن، له‌وانه‌ سوكایه‌تى پێكردن و ئه‌شكه‌نجه‌دان و پاره‌خواردن، تا ده‌گات به‌وه‌ى كه‌ ده‌ستدرێژى سێكسییان ده‌كرێته‌ سه‌ر.

كارى ئه‌و كرێكارانه‌ كه‌ كڕین و فرۆشتنیان پێوه‌كراوه‌، زیاتر كرێكارى بینا و كارى خزمه‌تگوزاریی و پاككردنه‌وه‌ى ماڵان له‌خۆ ده‌گرێت، حه‌مه‌ هه‌ژار پێشیوایه‌ ئه‌و كرێیه‌ى ده‌درێت به‌ كرێكارانى بیانى زۆر كه‌مه‌، كه‌ له‌ ٣٥٠ دۆلارى ئه‌مریكى تێپه‌ڕ ناكات.

نه‌بوونى یاساى كار تایبه‌ت به‌ كرێكاران له‌ هه‌رێمى كوردستان بووه‌ته‌ گرفتێكى گه‌وره‌ له‌به‌رده‌م مافى  كرێكارانى بیانى، ئه‌گه‌رچى یاسایه‌ك له‌ ساڵى 2015 له‌ ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران تایبه‌ت به‌ كرێكاران ده‌رچووه‌ به‌ڵام له‌ هه‌رێم كارى پێناكرێت.

سه‌رۆكى ڕێكخراوى به‌رگریكردن له‌ كرێكارانى بیانى ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات، زۆرێك له‌و كرێكارانه‌ كه‌ ده‌هێندرێن بۆ هه‌رێم فریوده‌درێن له‌لایه‌ن قاچاغچییه‌كانه‌وه‌، كه‌ موژده‌ى به‌هه‌شتیان پێده‌ده‌ن كه‌ دێن بۆ ئێره‌ش دۆخه‌كه‌ شتێكى تره‌.

عارف حیتۆ به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى كار و ده‌سته‌به‌رى كۆمه‌ڵایه‌تى ده‌ڵێت، كرێكاریی بیانى له‌سه‌ر ڕه‌زامه‌ندى خاوه‌ن كار و كۆمپانیاكان دێنن بۆ هه‌رێم و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش لیژنه‌یه‌كیان هه‌یه‌.

به‌وته‌ى عارف ئه‌وله‌ویه‌ت لاى ئه‌وان بۆ كرێكارى ناوخۆیه‌ بۆ كاركردن، هه‌ر كرێكارێكى بیانیش بێته‌ هه‌رێم گه‌ر بۆ  كارى بینا و خزمه‌تگوزاریی بوو گرێبه‌ستى یه‌ك ساڵى له‌گه‌ڵ ده‌كرێت و دواتر ده‌توانن نوێى بكه‌نه‌وه‌، بۆ ئه‌و كرێكارانه‌شى له‌ناو ماڵاندا كار ده‌كه‌ن مۆڵه‌تى  دوو ساڵ مانه‌وه‌یان هه‌یه‌.

حیتۆ باسى له‌وه‌ش كرد، ئه‌و كرێكارانه‌ى له‌ ڕێگه‌ى وه‌زاره‌تى كار و كاروبارى كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ دێنه‌ هه‌رێم، كه‌متر رووبه‌ڕووى پیشێلكارى ده‌بنه‌وه‌ تا ئه‌وانه‌ى له‌ ڕێگه‌ى قاچاغه‌وه‌ ده‌هێنرێن.

به‌ گوته‌ى ئه‌و به‌رپرسه‌ى وه‌زاره‌تى كار بۆ ئه‌و كرێكارانه‌ى كه‌ گیرو گرفتیان هه‌یه‌، بۆ مه‌به‌ستى به‌دواداچوون و ئه‌وانه‌ى ڕووبه‌ڕووى پێشێلكاریی ده‌بنه‌وه‌، ده‌توانن له‌ ڕێگه‌ى هێڵه‌گه‌رمه‌كانه‌وه‌ په‌یوه‌ندى بكه‌ن و سكاڵاكانیان لێوه‌رده‌گیرێت، تا ئێستاش چه‌ندین كه‌سیان ڕاپێچى دادگاكان كردوه‌ و كاركردنیان له‌ چه‌ندین كۆمپانیاشدا ڕاگرتوه‌.

زۆرترین جۆرى پێشێلكاریی كه‌ تۆماركراوه‌ به‌رامبه‌ر كرێكارانن پێنه‌دانى مووچه‌كانیان بووه‌ له‌لایه‌ن خاوه‌ن كاره‌كانه‌وه‌. محه‌مه‌د گۆمه‌شینى گوته‌بێژى ده‌سته‌ى مافى مرۆڤ ڕایده‌گه‌یه‌نێت، به‌ر له‌ قه‌یرانى دارایی نزیكه‌ى ٣٠ بۆ ٤٠ هه‌زار كرێكارى بیانى له‌ هه‌رێمدا بوونى هه‌بوو، به‌ڵام له‌ ئێستادا ئه‌م ڕێژه‌یه‌ كه‌مى كردووه‌.

گۆمه‌شینى ده‌شڵێت، به‌شێك له‌و كرێكارانه‌ له‌لایه‌ن ئه‌و ماڵانه‌وه‌ى كارى تێدا ده‌كه‌ن ده‌چه‌وسێندرێنه‌وه‌ و كارى زیاده‌یان پێده‌كه‌ن و ماوه‌ى كاركردنیشیان زۆره‌، له‌گه‌ڵ لێپرسینه‌وه‌ له‌و كه‌س و لایانه‌نه‌ پێشێلكارییه‌كان كه‌مى كردوه‌ به‌ڵام هه‌ر به‌رده‌وامن.

ئه‌و گوته‌بێژه‌  پێیوایه‌ له‌ ئێستادا دوو گرفتى گه‌وره‌ رووبه‌ڕووى كرێكارانى بیانى بووه‌ته‌وه‌، یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م كرێكارانه‌ به‌ناوى وڵاتانى خلیجه‌وه‌ ده‌هێنرێن بۆ كوردستان و دواتریش كه‌ ده‌هێنرێن بۆ ئێره‌ كڕین و فرۆشیان پێوه‌ده‌كرێت و ده‌برێن بۆ خواروو ناوه‌ڕاستى عێراق، كه‌ به‌وته‌ى ئه‌و ئه‌مه‌ش"شێوازێكى كارى مافیایی و ڕێكخراوه‌".

گرفتیی دیکەش ئەوەیە، كه‌ به‌هۆى نه‌شاره‌زایی و نه‌بوونى هۆشیارییان به‌ دام و ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كان، كارى تۆماركردنى سكاڵایان له‌سه‌ر ئه‌و پێشێلكارییانه‌ى رووبه‌ڕوویان ده‌بێته‌وه‌ ئه‌سته‌مه‌، به‌وه‌ش روون ده‌بێته‌وه‌ كه‌ یاسا و دامه‌زراوه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان مافى كرێكاران ناپارێزن، ئه‌وان له‌به‌ر ره‌حمى و وێژدانى خاوه‌ن كارن و به‌ ئاسانى خاوه‌ن كار ده‌توانێت مافه‌كانیان زه‌وت بكات.