05:42 - 24/01/2019

بەناوی خواو ئاین و مەزهەبەوە ملیۆنەها كەس كوژران‌

پەیسەر

جەنگی عێراق و ئێران لە دوای جەنگی (ڤێتنام)ی دژ بە ئەمەریكا بە درێژترین جەنگەكانی سەدەی بیستەم دێتە ئەژمارو ماوەی هەشت ساڵی خایاند، فراوانی و رەهەندەكانی ئەو جەنگە ئەوەندە زۆر و بەرفراوانن كەدەكرێت لە زۆر لایەنی جیاوازەوە قسەی لەسەر بكرێت، ورد بوونەوە لە هۆكارەكانی سەرهەڵدان و خۆشكردنی جەنگەكەو دەرئەنجامەكانی، ئەوەندە جێگەی پرسیارە كە دەكرێت بگوترێت ئەو جەنگە جگە لە ماڵ وێرانی بۆ هەردوو وڵات هیچی تری لێ نەچنرایەوە.

 
بۆ ئەوەی خوێنەر شتێكی سەرەتای لەو جەنگە وەبیر بێتەوەدەبێـت بە خێرایی گوزەرێك بكەین و بەنێو سەرەتاكانی ئەو جەنگەدا.
یەكەم رۆژی ئەو جەنگە بەپێی گوتەی بەرپرسە عێراقیەكان، دەگەڕێتەوە بۆ تۆپباران كردنی هەندێك شارو گوندی سەر سنووری (ئێران-عێراق) لە رۆژی 4 سێبتەمەبەری 1980 بەڵام لە رۆژی 22 سێبتەمبەری 1980 كە تەنها ساڵ و نیوێك تێپەڕی كردبوو بەسەر ئاڵوگۆڕی رژێمی شاهەنشایی لەئێران و هاتنە سەركاری رژێمێكی نوێ بەناوی (كۆماری ئیسلامی ئێران-1979) دەستی پێكردووە.
لەو رۆژەدا لەلایەن عێراقەوە دە فڕۆكەخانەی سەربازی و مەدەنی بۆمباران كران، لەچەندین شوێنەوە هێرشی جۆراوجۆر ئەنجام درا، هەر بۆیە ئەو رۆژە وەك دەستپێكی فەرمی ئەو جەنگە دێتە ئەژمار، لەورۆژەوە ئاگری جەنگ پەرەی سەندو بووە هۆی ماڵوێرانیەكی زۆر و كوژرانی سەربازی هەردوولاو لەناوچوونی خەڵكی سڤیل و هاوڵاتیانی هەردوولا، كەمئەندامی یەكی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا.
سەرەڕای كێشە ئابووری و سنووری یەكان و دەست لە پشت دانی وڵاتانی زلهێز بۆ هەڵگیرساندنی ئەو جەنگە، ساغكردنەوەی چەك و چۆڵ و دروستكردنی بازاڕێك بۆ فرۆشتنی چەك، بەڵام رووانگەی ئایدۆلۆژی و رەهەندی مێژوویی لەنێوان هەڵگرانی دوو ئاینزای (سونە-و-شێعە)دا رۆڵی سەرەكی هەبووە..

پێكهاتەی عێراق لە رووی ئاینییەوە دابەش دەبێت بۆ چەند بەشێكی سەرەكی، رێژەی زۆرینە لەچاو ئاینزای سونەو بوونی مەسیحی و كلدان و ئاشووری و ئاینەجۆراو جۆرەكانی تر دا بەر شێعە دەكەوێت كە زیاترە لە 40%ی دانیشتوانی عێراقن و هەموویان سەربە شێعەی دوانزە ئیمامین و لە رووی نەتەوەییشەوە عەرەبن و بەداوی ئەوانیشدا توركمانەكان و پاشان كەمینەیەك لەكوردەكان پێكی دێنن. ئەوەی جێگەی سەرنجە لە مێژووی عێراقدا شێعەكان هەمیشە چەوساوە بوون و دوور خراوە بوون لە دەسەڵات و سونەكان بەردەوام لە ترۆپكی دەسەڵاتدا بوون. هەرچی وڵاتی ئێرانیشە شێعەكان دەستە  باڵابوون، شایانی باسە كە مەزهەب و ئاینزا تا هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی ئێران رۆڵی ئەو تۆی نەبووە و تەنها وەك شتێكی رۆتین و سەرزارەكی لێی روانراوە.
بەڵام بە وردبوونەوە لەناوی جەنگ و سەربازگەو ساروخەكانی هەردوولا لەوە تێدەگەین كە رەهەندی ئاینی لەو جەنگەدا زۆر قووڵەو جێگەی سەرنجە، لەم راپۆرتەدا هەندێك لەو ناوانە دەخەینە ڕوو لەگەڵ شیكارییەكی كورت بۆ هەریەكێك لەو ناوانە:

ناوی جەنگەكە لە میدیاكانی جیهاندا ناونرا(جەنگی یەكەمی كەنداو) بەڵام لەلایەن عێراقەوە ناونرا(جەنگی قادسیەی دووەم)، لێرەدا دەبێت بپرسین ئەی جەنگی قادسیەی یەكەم چی بوو؟ جەنگی قادسیەی یەكەم لە ساڵی 656 ی زانینیدا لەنێوان سەربازانی موسڵمانی ئەو سەردەمەدا (كە زۆرینەیان عەرەب بوون) بەمەبەستی فەتح كردنی وڵاتی فارس(ئێران) ئەنجام دراوە، سەركردەی سوپای موسڵمانەكان (سەعدی كوڕی ئەبی وەقاص)و سەركردەی ئیمبراتۆریەتی فارسەكان (رۆستەم فەرەخزاد)بوو، جەنگەكە بە سەركەوتنی سوپای موسڵمانەكان و كوژرانی رۆستەم تەواو بووە.
لێرەوە ئەگەر سەرنج لە رەهەندو پشتخانی ناوی (قادسیەی دووەم)بدەین لەوە تێدەگەین كە رژێمێكی وەكو (بەعسی عەرەبی ئیشتراكی) بەسەرۆكایەتی (سەدام حسین) و دامەزرێنەری ئەو حیزبە (مێشێل عەفلەق) دەیانەوێت لەرێگەی ئەو ناوەوە چ پیرۆزییەك بدەنە ئەو جەنگە، چ ورەیەك ببەخشنە سەربازەكانیان بۆ ئەوەی جەنگەكە ببەنەوە.

هەرچی وڵاتی ئێرانیشە ناوی جەنگەكەیان ناوە (دفاع مقدس- بەرگری پیرۆز)، ماناكانی پشتی ئەو ناوە ئەوەمان پێدەڵێت كەئێران وڵاتێكی ستەملێكراوەو هێرشی كراوەتەسەر، بەپێی یاساو رێنماییەكانی ئیسلام ستەملێكراو مافی زیاتر هەیەو دەبێت و هەرچی رێگەیەكی بەرگریكردن ئەنجام بدات جێگەی لۆمەو سەرزەنشت نیە، بۆیە ناویان لێناوە بەرگری.
ئەوناوانەی كە بوونەتە ناونیشانی ئەو جەنگەو وردەكاریەكانی لە رووی مێژووییەوە بایەخی گەورەی هەیەو كاریگەری گەورە لەسەر نەوەكانی داهاتوو دادەنێت، بەتایبەتی لە بوارەكانی پەروەردە و ئەدەب و هونەردا، ئەگەر سەرنجی پرۆگرامی خوێندنی ئەو سەردەمانە و بگرە تا ئێستەش بدرێت بە جۆرێك لە جۆرەكان سێبەری ئەو دوو ئایدۆلۆژیایەیان بەسەرەوە ماوە.

موشەكی بالیستی كە لە بەردەستی عێراقدا هەبووە لە نێوان 1987 تا 1991 هەڵگری سەری ئەتۆمی و بایۆلۆژی و كیمیاوی بووە، عێراق ناوی لێنابوو (صاروخ الحسین)، موشەكەكە توانای ئەوەی هەبوو لەناو خاكی عێراقەوە(400 میل – 650 كیلۆمەتر)ی هەوایی ببڕێت، عێراق دەیتواتی بەو موشەكانە بدات لە(تاران)ی پایتەخت و گەورەشاری مێژوویی ئەو وڵاتە (ئەسفەهان). بۆیە ناوی ئەو مووشكە بالیستیەی گۆڕی بۆ (حسین) لەبەر ئەوەی كە لەمێژووی ئیسلامیدا ئیمامی حوسەین كوڕی عەلی سەركردایەتی بەرەیەكی ئۆپۆزسیۆنی دەكردو لەبەرەی دژە دەسەڵاتی بنەماڵەیی (مەعاویەی كوڕی ئەبوسفیان)بوو، كە لەرێگەی پشتاوپشتەوە دەیانویست حوكمداری بكەن، ساڵی (680 ز لەكوفە سەری بڕاوە) شێعەكانی دونیا خۆیان بەشوێنكەوتەو نەوەی ئەو دەزانن و دروشمی سەرەكی ئەوان (یاحسین)ە. هەرچەندە بۆچوونێكی لاوازییش هەیە لەبارەی ناوی موشەكی (حسین)ەوە گوایە بەناوی باوكی سەدام حسین ەوە ناو نرابێت بەڵام هیچ سەرچاوەیەك ئەوەی پشت ڕاست نەكردۆتەوەو هیچ هاوشێوەیە یان نزیكیەك لەنێوان ئەو ناوەو ناوەكانی تردا نیە.

لەبەرامبەر ئەوەدا ئێران مووشەكی بالیستی گەورە و دوورمەودای هەبوو ناوی لێنابوو( موشەكی قەدر) و بۆ هەر جۆرێك بە پێی جیاوازیەكانیان ژمارەكان گۆڕانكاری بەسەرداهاتووە وەك (قەدری 1) و (قەدری 2) و بەو شێویە، هەرچی ناوی (قەدر)ە لە رەهەندێكی ئاینی قووڵەوە سەرچاوەی گرتوە كە بریتیە لە ناونانی شەوێك لە مانگی رەمەزانی هەموو ساڵێكدا دووبارە دەبێتەوە، بەپێی سەرچاوە ئاینیەكانی ئیسلام ئەو(شەو)ە قورئان لە حەوتەمین ئاسمانەوە بە(یەك پارچە)یی هاتۆتە ئاسمانی یەكەم، هەر لەو شەوەدا هەركەس پەرستشێك ئەنجام بدات خێری 83 ساڵی هەیە بەسەر یەكەوە كە دەكاتە عیبادەتی 1000 مانگ، ئەگەر عیبادەت و خودا پەرستی لەشەوانی قەدردا ئەوەندە خێری هەبووبێت، پرسیار ئەوەیە: تەقاندنی موشەك چی پەیوەندیەكی هەیە بە (قەدر)ەوە ئەگەر بۆ كوشتن و وێران كردنی بەرامبەر نەبێت بۆچییە؟ تۆبڵێی بۆ ئەوە نەبێت یەك مووشەك واتە كوشتنی 1000 كەس؟ ئەگەر ئەوەش نەبێت ئەوا ناونانی مەزهەبی و ئایدۆلۆژیانەی (حسین) و (قەدر) مانای قوڵی ئاینیان هەیەو لەو رێگەیەوە ئامانجی هەردوو رژێمیان هێناوەتە دی.

هەروەها یەكێكی تر لەموشەكەكانی ئێران ناوی لێنرابوو(زولفەقار)، كە ئاماژەیە بۆ شمشێرە دووسەرەكەی ئیمامی عەلی كوڕی ئەبوتالب، لەمێژووی ئیسلامیدا عەلی چەند سیفاتێكی هەیە، تاكە گەنجێكە كە پێش لە باڵغ بوون موسڵمان بوەو هیچ تاوانێكی سەردەمی پێش ئیسلامی نیە، زاوای پێغەمبەری ئیسلامە(د.خ) شێعەكان پێیان وایە دەبوو لەجێنشینی ئەودا لەبری ئەبوبەكری صدیق، عەلی ببوایەتە جێنشین، بەڵام لەبەر هەندێك هۆكار نەكراوە، هەڵگری شمشمێرێكی دوو سەرە بووە،  شمشێرەكە ئاماژەیە بۆ بەهێزی و بڕین و بەرگەگرتنی، دەگوترێت ئەو شمشێری زولفەقارە بەر هەركەسێك كەوتبێت دوو كەرتی كردووە. 

ناونای ئەم مووشەكەش ئاماژەیەكی دیكەیە بۆ ڕەوایەتی پێدان و بەمێژوویی كردنی ئەو جەنگەو دۆزینەوەی ریشەی ئاینی. ئەمە جگە لەوەی چەندین مووشەكی تریان بەناوی (محمد رسول الله)ەوە هاویشتووەو تاقیكردوەتەوە، ئەمە هیچ مانایەكی تر هەڵناگرێت جگە لەبوونی ریشەیەكی گەورەی ئاینی و بێباوەڕكردنی بەرامبەرو رەوایی خوێن رشتنی.

ناوی چالاكی و هێرشە سەربازیەكانی ئێران هەڵگری رەهەندی گەورەی ئاینزای شێعی بوون و لێرەدا بەكورتی باسیان لێوە دەكەین:
ئیمامی هەشتەم: واتە ئیمام رەزا، ناوی تەواوی عەلی كوڕی موسا رەزایەو بە ئەبوحەسەن بەناوبانگە، لە مەدینە لەدایك بووەو لە شاری تووس كۆچی دوایی كردووەو لە مەشهەد بەخاك سپێراوە، شێعەكان زۆر بە تامەزرۆوە دەچنە سەر گۆڕەكەی و تەنانەت هەندێك لە توندڕەوەكانی شێعە دەیانویست وەك كەعبە بچنە زیارەتی و هەركەسێكیش بچێتە ئەوێ‌ پێی دەڵێن: مەشهەدی، بیست ساڵ ئیمامەتی شێعەكانی كردووە و دواتر لە لایەن مەئموونی خەلیفەی عەباسیەكانەوە دەرمانخوارد كراوە.

رێگەی قودس: شەڕی بەرەنگاری لەناوچەی سۆسەنگرد رۆژئاوای ئێران:
قودس یەكەم قیبلەی خوداپەرستانە پێش لە كەعبە، پیرۆزی تایبەتی خۆی هەیە، لەبەر ئەوەی لەلایەن ئیسرائیلەوەدەستی بەسەردا گیراوە، جۆرێك لە مەزڵومیەتی لەنێو جیهانی ئیسلامیدا هەیە، كۆماری ئیسلامی ئێران لە یەكێك لە دروشمە سەرەكیەكانی بریتی بوو لەوەی كە (دەبێت ئیسرائیل لەسەر لاپەڕەی رۆژگار بسڕێتەوە). هەر بۆیە هەڵبژاردنی ئەو ناوە واتە جوڵاندنی هەست و هۆشی شەقامی ئیسلامی لە دژی عێراق.

رەمەزان: بە پێنج قۆناغ لە رۆژهەڵاتی شاری بەسرە شەڕەكان روویان داوە:

رەمەزان واتە مانگێك كە تیایدا سەرجەم پەرستس و عیبادەتەكان خێری زۆر گەورەی هەیە، بە ئەندازەی 1000 بەرامبەرە، واتە بەشداری كردن لەو شەڕەدا خێرو گەورەی هەیە، جگە لەوەش لە بیروباوەڕی ئیسلامیدا رەمەزان بەیەكێك لەو چەند مانگە دادەنرێت كە شەڕو كوشتار تیایدا لە ریزی حەرامكراوەمانە، بەڵام دانانی ئەو ناوە بۆ رەوایەتی پێدان و هەڵگرتنی ئەو سانسۆرەیە كە بگوترێت شەڕیش لەومانگەدا قەدەغەو حەرامە.

والفجر: ئەوم شەڕە لە ناوچەی عەمارەی باكووری رۆژهەڵاتی شاری بەغداد رویداوە
بەرەبەیان بایەخێكی مەعنەوی هەیە، بەوپێیەی كە خودا سورەتێكی قورئانی پیرۆزی بەوناوەوە ناردوە، لەبەر بایەخ و گرنگی بەرەبەیان خودا سوێندی پێخواردووە(والفجر...)، هێنانی ئەم ناوەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە هەست و هۆشی سەربازەكانی بۆ ئەوە رابكێشێت كە بایەخی گەورە بە بەها ئاینیەكان دەدرێت.

خەیبەر: شەڕگەكانی دەكەوتە ناوچەكانی حەوێزە لەباكووری شاری بەسرە.
دوای ئەوەی محمد –د.خ- رێكەوتنی حودەیبیە ئەنجام دەدات لەگەڵ سێ لایەنی (قوڕەیش-یەهوود- نەجدیەكان)، سوپای ئیسلام هەستی بە مەترسی دەكرد كە لە نێو شاری –خەیبەر- جولەكەكان خەریكی پلان داڕشتنن، هەر بۆیە پەلاماریان دان و سەركەوتنیان بەدەست هێناو چەندین دەستكەوتی مادیی گەورەیان دەست كەوت، دانانی ناوی خەیبەر بۆ ئەو جەنگە واتە بەجولەكە دانانی بەرامبەرو دەستكەوتنی سامانەكانیشیان بە دەستكەوت و غەنیمەت و حەڵاڵ دادەنرێت. 

كەربەلا: شەڕەكانی كەربەلا بە پێنج قۆناغ ئەنجام دراوە، كەربەلای یەك تا پێنج، لەناوچەكانی مەهران و مەنصور ئاباد و فەیروزئاباد و فەرەح ئاباد رویانداوە
كەربەلا شوێنی پیرۆزی شێعەكان، مەزارگەی ئیمامەگەورەكانی ئەوانە، ساڵانە ملیۆنەها كەس لەمانگی موحەڕەمدا سەردانی دەكەن، ئێستەش كە لە شارە شێعەنشینەكانی ناوەڕاستی ئێرانەوە بەرەو رۆژئاواو سنوورەكانی عێراق دێیت، لەناوەندی رێگەدا تابلۆی (راه كربلا- ریگەی كەربەلا) هەڵواسراوە، دانانی ناوی كەرەبەلا بۆ ئەو جەنگە ئەو پەڕی بەپیرۆزدانانیەتی. 

مسلم بن عقیل: عەمەلیاتێك بوو لەناوچەكانی سۆمار رویانداوە
 موسلیم لەلایەك هاشمییە واتە لە پشتەوە دەچێتەوە سەر بنەماڵەی پێغەمبەری ئیسلام –د.خ- و لە لایەكی تریشەوە قوڕەیشیە، نوێنەری ئیمامی حوسەین بووە بۆ لای خەڵكی كووفە بۆ ئەوەی پەیمانی كاركردن-بەیعەتیان لێوەربگرێت و لە دژی دەسەڵاتی پشتاوپشتی مەعاویەی كوڕی ئەبوسوفیان و یەزیدی كوڕی بن، بەڵام كەشف دەبێت و لەلایەن عوبەیدوڵای كوڕی ئیبن ئەبیهی دەكوژرێت، موسلیم لای مەزهەبی شێعە رەمزو سومبولی مەزڵومیەت و پاكییە، مانایە بۆ وەفاداری لایەنگرانیان، ئەوان دەیانەوێت لە رێگەی ناوی موسلیمی كوڕی عەقیلەوە بە سەربازو چەكدارەكانی خۆیان بڵێن كە بەڵێ‌ ریشەی ئەو ناكۆكیانەی ئێستە دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاكانی مێژووی پەیدابوونی مەزهەب.

عاشورا ، محمد رسول الله، نەصر، ئیمام مەهدی، عاشورا ، امیر المومنین، فەتح، توكلنا علی الله ... ئەمانەو دەیان ناوی تری مەزهەبی و ئاینزایی كە بەرجەستەی لایەنی مێژوویی دەكات بۆ خۆشكردنی ئاگری ئەو شەڕەی كە لەرۆژی 8/8/1988 بە شێوەیەكی فەرمی كۆتایی پێهات، بەڵام تا ئێستەش شوێنەوارەكانی ئەو شەڕە لەسەر هەردوو گەلی ئێرانی و عێراقی ماوەتەوە، تا ئێستەش ئەوانەی كە كوژران ، كەمئەندام بوون، ماڵ و حاڵ و رەزو بێستان و باخەكانیان سووتا، بوونە دیلی جەنگی و جۆرەها شێوەی ئازاردانی جەستەیی و دەروونیان لەسەر تاقیكرایەوە، قوربانیانی ئەو ناچاری و گیرۆدەی دەستی دوو رژێم بوون بۆ مەرامی خۆیان ناوەپیرۆزەكانی خوداو پێغەمبەر و سومبولە دیارەكانی ئاین و خەڵكی خوداشیان بەكارهێنا.