01:15 - 06/03/2021

گورزە كەمەرشكێنەكان؛ بۆچی خەڵك لە دەستكەوتەكانی ڕاپەڕین بێزارن؟‌

پەیسەر

ئەوەی حیزبی بەعس و حكومەتەكەی بەناوی یەكڕیزیی، سۆسیالیزم و ئومەی عەربییەوە بە كوردانی باشوورو نیشتیمانەكەیان كرد، نە هیتلەر بە جووەكانی كرد، نە ئەمەریكا بەڕەش پێستە كۆیلەكانی ئەفەریقا و نە قوڕەیش بە كچەكانی خۆیانیان كرد، ئاخر دەبێت ژمارەی ئەو كچانەی كە بەدەستی باوكەكانی خۆیان كوژران هێندەی كچانی پاكیزەی كوردستان بووبن وا ئایەتی (بأی ذنب قتلت) ی لەسەر هاتە خوارەوە؟ تەنها لە پرۆسەیەكدا بەعس بەناوی –ئەنفال-ەوە زیاتر لە 182 هەزار مرۆڤی كوردی زیندەبەچاڵ كرد، لە هەڵمەتێكدا سەدان گوندی وێرانكرد، دەستی بردە نێو قوڵایی كەلتوورو بیركردنەوەی كورد و تۆوی دووبەرەكی، خیانەت و ڕقبوونەوەی تێداچاند، لەنێو كرۆمۆسۆمەكانی ئەم پارچەیەدا جۆرە ڤایرۆسێك جێی خۆی كردەوە كە بە ئاسانی پەی پێ نەبرێت.

كاتێكیش لە مانگی ئازاری 1991 دا ڕاپەڕین ئەنجام درا، دام و دەزگای بەعسی پێچایەوە، كەچی نەك هەر-مین-ی شوێنە جەنگییەكانی خەڵكی كوردستانیان كەلەپاچە دەكرد، بەڵكو پەروەردە دەشتەكییەكانی ئەو پارتە قەومییە هێندە بە تۆخی چووبووە ناو دەمارەكانی هەندێك كوردەوە كە شانازیی بە خیانەتەوە بكەن، خوێنڕشتنی براكانیان بەشانازییەوە بگێڕنەوە، فرۆشتنی نیشتیمانەكەیان بە ئازایی بناسێنن، ئاخر ئەگەر ئەمە شكستی تەواوەتی نەبێت چییە؟ وا لە دوای 30 ساڵ لە ڕاپەڕین خەڵك ئاواتەخوازبێت هەر ڕاپەڕین نەكرایە، خەڵك كیمیایی باران، ئەنفال، سێدارە، نوگرەسەلمان و ئەبوغرێبی بەلاوە خۆشتربێت تا  دادگا ، ئاسایش و ئابووری سەربەخۆ، خەڵك بە ئاڵای كوردستان بڵێت هیچ نیە لە پەڕۆیەك زیاتر و بە شەهیدانی نەتەوەكەشی بڵێت هەڵەیان كرد، بە خەڵكی ڕانیەی دەروازەی ڕاپەڕینیش بڵێت دەبێت داوای لێبوردن لە كوردستانیان بكەن، پێیان بڵێن چۆنتان تێكدا ئاواش چاكی بكەنەوە.

پێشەكییەكی ناچاریی:
رۆژی 5/3/1991 یەكەم رۆژی ڕاپەرین لە شاری ڕانیەوە دەستی پێكرد، رۆژی 21/3/1991 كەركووك بووە دواوێستگەی ئازادكراو و بەم شێوەیە باشووری كوردستان یەكەم هەناسەی ئازادی هەڵمژیی، بەڵام تەنها 9 رۆژی خایاند و بەعس بەخێرایی گەڕایەوەو لەترسی ئەنفالێكی دیكەو ڕەشەكوژیی كۆڕەوی ملیۆنی ڕوویدا و بەرەو هەردوو وڵاتی ئێران توكیا باشووری كوردستان چۆڵكرا.
گەر وڵاتە عەرەبی و ئیسلامیەكان، هەرێمی و نێو دەوڵەتیەكانیش لەبەر بەرژەوەندی سیاسی و ئابووری چاویان لەو هەموو تاوانانە پۆشیبوو كە دەهەق بە كورد ئەنجام دەدران، ئەوا كۆڕەو بووە ئەو نەشتەرەی كە پەردەی هەموو تاوانەكانی هەڵدڕیی، بەتایبەتی كە لاساریی و لە ڕێدەرچوونەكانی سەدام و ڕژێمەكەی، مەلەكردنی بە پێچەوانەی شەپۆلەكانی رۆژئاواوە بوون، بۆیە ، لە ئەنجامی كۆڕەو چاوی هەموو میدیاكانی جیهان كەوتە سەركوردو نەتەوە یەكگرتووەكان بە هەموو ڕێكخراوەكانیەوە هاتن بە هاوكاریی كوردەوە، ئیدی كوردستان بووە لانكەی هەموو وڵات و هەموو ئەجێندایەك، لە دوورەوەو هەتا نزیك لە ڕاستەوە بۆچەپ، لە ئیسلامیەوە تا عەلمانی ...تا دواجار لە 19/5/1992 یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام درا.

گورزی یەكەم: ففتی ففتی
گەرچی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو حیزبی دەسەڵاتداری (یەكێتی و پارتی) بەردەوام هەڵكشان و داكشانی بەخۆیەوە بینیوە، بەڵام ئەوەی شانازیی پێوەدەكەن ئەو هەموو جەنگە خوێناوییە نیە لە نێوانیاندا، هەرچەندە خۆشیان نایشارنەوە بە بەشێك لە مانەوەی خۆیانی دەزانن و بیرۆكەی –جەلالی و مەلایی- لە شەستەكانەوە تا ئێستا كۆركی مانەوەی هەردولایە و لەسەر هەمان بنەما سیاسەتەكانیان دادەڕێژن، بەڵام لە كاتێكەوە بۆ كاتێكی دیكە بەرزو نزمی تێكەوتووە. هەرچۆنێك بێت لە سەروبەندی ڕاپەریندا بەرەی كوردستانی كە پێشتر پێكهێنرابوو رۆڵی بەڕیوەبردنی كوردستانیان دەگێڕا تا هەڵبژاردنی یەكەم، لەو هەڵبژاردنەدا كە دەرئەنجامی ململانێ پێشینەكان بوو، بەناچاری لە سەر بنەمای (50 بە 50) بۆ هەردوولا ڕێككەوتن و تا ئێستاش جاروبار ئەو برینە دەكولێتەوەو هەریەكەیان بەجۆرێك ئەوی دیكە تاوانبار دەكات. هێشتا خولی یەكەمی پەرلەمان تەواو نەبوو، كە جەولەیەكی تری شەڕی ناوخۆ ڕوویدا، ئەگەر جاران لە ئەجێندای كوردەكاندا یەكخستنەوەی چوارپارچەكەی كوردستان لە ئارادا بووبێت، ئەوا باشووری كوردستانیش كرایەوە دوو بەش، بەشێك (ئێستاشی لەسەربێت) بە زۆرنی زەرد و ئەوی تریان بە زۆنی سەوز نا زەدكراو بۆ ماوەیەكی زۆریش پەرلەمان پەكی كەوت و حكومەتیش بووە دوو ئیدارەو ئەم دیاردەیەش تا ئێستاش درێژەی هەیە، لەنێو هەموو جومگەكانی حكومەت و پەرلەماندا جێگەی خۆی خۆشكردووە، تەنانەت شەهیدەكانی نیشتیمانیش پۆڵێن كراون.
ئەمە یەكەم گورزی كاریگەربوو كە لەكەمەری ڕاپەرین دراویەكەم چاڵ بەدەستی كاربەدەستان و قسەرۆشتووانی باشووری كوردستان هەڵكەندرا.

گورزی دووەم: پەنابردن بۆ شەیتان
دوای ڕاپەرین ولاتانی چواردەور هەریەكەی بەجۆرێك دەستوەردانیان دەكرد، ئێران، توركیا، عێراق،  وڵاتانی كەنداو رۆژئاوایی و ئەوروپیەكان هاتنە نێو هەرێمی بێ خاوەن، هەریەكەو بەجۆرێك ئەجێندای خۆی تێدا جێبەجێكرد، رۆژێك فڕۆكەی بێ ناونیشان، رۆژێكی تر مووشەك، جارێك پەلكێشی سوپای پاسداران، جارێكی تریش پەلكێشی میت و دەبابەی بەعس بۆسەر یەكتریی، ئەمانە بوونە هۆی ئەوەی سەركردەیەكی كورد بە ئاشكرا بڵێت : سەدام دوژمن نیە و یەكێكی تریش بڵێت بۆشكاندنی بەرامبەر پەنا بۆشەیتانیش دەبەم..

ئەمە گورزە كاریگەرەكە بوو لە ستوونی پەیكەری ئایدۆلۆژیای كوردایەتی دراو بووە هۆی ئەوەی ماناو پێناسەكان ئاوەژوو ببنەوە، شتێك نەمێنێـتەوە بۆ دۆستایەتی و دوژمنایەتی، تەنانەت دەست بخرێتە نێو دەستی ئەو دوژمنەی كە خاوەنی كیمیاباران و ئەنفال و بەقەرەبرووتكردنی كوردستان بووە، ئەوەی لە هەمووی خراپتربوو ئەوەیە لە دوای هەریەكێك لەو تاوانانەی حیزبە دەسەڵاتدارانەكانی كوردستان ئەنجامیان دەدا، لەبری ئەوەی لە لایەن خەڵكەوە سزا بدرێن و لێیان دوور بكەونەوە كەچی بەپێچەوانەوە گەشەیان زیاتر كردووە، لە دوای خیانەتە گەورەكانیانەوە لەبری ئەوەی (لانی كەم) پاساوی بۆ بهێننەوەو لە قۆناغی یەكەمدا بە هەڵەی بزانن نەك تاوانیش كەچی بە شانازییەوە باسی دەكەن ، لەبەرامبەر ئەوەشدا متمانەیان لەناو خەڵكدار زیاتر دەكات و پشتیوانی دەكرێن، كەواتە دەبێت باوەڕمان بەوە هەبێت كە پێناسەی تاوان ، خیانەتی نیشتیمانی، دۆست و دوژمن گۆڕاوەو لە پێناوی مانەوەدا پێ لە هەموو شت دەخرێت و شتێك نەماوەتەوە بەناوەكانی (پیرۆزی نیشتیمان و نەتەوە)ەوە ئەوەی كە هەیە (بەرژەوەندییەكانی حیزبە)و هیچی تر، هەربۆیە لەم قۆناغەشدا، باشووری كوردستان لەبری ئەوەی ببێتە مەكۆی كۆكردنەوەی پارچەكانی دیكە لەناو ماڵەكەی خۆیدا و لەناو پایتەختەكەی خۆیدا كەوتنە ئێسكی یەكتری هاڕین و ئێستەشی لەسەر بێت درێژەی هەیە.

گورزی سێیەم: بەرتەسككردنەوەی ئازادییەكان
ئەگەرچی گەورەترین ئامانجی ڕاپەڕین بەرقەراركردنی ئازادیی بوو، ئازادی یەكێك بوو لەو سووژانەی كە هەزاران پێشمەرگە لە پێناویدا خوێنیان ڕژا، هەموو ماڵوێرانیەكانی باشووری كوردستان لەو پیناوەدا بوو، بەڵام هەرزوو چەمكی حیزبی بوون، جێگەی ئازادییەكانی گرتەوە، هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار چییان پێكرا كردیان بۆ ئەوەی ئازادییەكانی خەڵكی كوردستان بەرتەسك بكەنەوە، دەیان كەس لەسەر بیروڕای جیاواز كوژران، زیندانی كران، و وڵاتیان بەجێهێشت، دەستیان بەسەر دادگاكان و دامەزراوەی داواكاریی گشتیدا گرت و بە پێی خواستی (ناوچە و كۆمیتە)كان ئاراستەكران، دەیان كەیس و كێشەی گەورە دیزەبەدەرخۆنە كران، دەیان تاوان داتاشران و خەڵكیان لەسەر سزا دران، هەربۆیە ئەوەش بووە گورزێكی كەمەرشكێنی دی بۆ هەرێمی كوردستان و زۆرینە پێیان وابێت نەك هەر ئازادی بەرقەرار نەكراوە، بەڵكو بەرتەسك كراونەتەوە، میدیاكان قۆرغكران، هەموو میمبەرەكانی ڕادەربرین كۆنترۆڵكران، رۆژنامەنووس و نوسەران تیرۆركران، تەنانەت گەشتە ئەو ڕادەیەی هەركەس ئۆپۆزسیۆنی ئەو دوو حیزبە بێت سزا بدرێت، شاربەدەری كەن و دێگەڵە ببێتە سنورێكی ڕەزاگرانی هەردوولا و دواجاریش ڕێگری لە پەرلەمانتارو سەرۆكی پەرلەمانەكەش بكرێت كە بچێتەوە پایتەختەكەی.

گورزی چوارەم: تاڵانی سەرخان و ژێرخانی ئابووری
هەر لە سەرەتاكانی ڕاپەریندا هەركەس چوار چەكداریی بەشوێنەوە بوو، دەیتوانی ئامێرو كارگەو سەرخانی ئابووری وڵاتەكەی بۆ خۆی بفرۆشێت و بەرۆژی رۆشنا كارگە، ئۆتۆمبێل ، بۆری ئاوی ژێرزەوی دەربهێنێت و ئاودیوی ئێران و توركیای بكات، تەنانەت پێداویستی نەخۆشخانەكان، زانكۆو پەیمانگاكان، قوتابخانەو سەرجەم فەرمانگەكانیش دەربازیان نەبوو، ستوون و تەلی كارەباو محاویلەكانیشی گرتەوە، هەرێمی كوردستان بووە ئەو گاڵتەجاڕەی سەدام حسین لە كۆبوونەوەیەی جەماوەریدا بڵێت: ئەگەر ئێستا شۆفڵ یان گەڵابەیەك بۆ شارەوانی هەولێر، سلێمانی و دهۆك دابین بكەین دوو رۆژ دوای ئەوە دەبرێتە ئێران...

دیاردەكە ئەوەندە بەربڵاو بوو كە هیچ كەس و لایەنێك حاشایان لێنەدەكردو تەنانەت لەو سەردەمانەدا بە هێزی (ئاڕ ئاڕ) واتە ڕاووڕوت ناوبانگیان دەركردبوو، بەجۆرێك بەهێزترین بەرپرسانی ئەو سەردەمە ئەوانە بوون كە زۆرترین تاڵانی بكەن و ژێرخان و سەرخانی كوردستان ئاودیوی توركیا و ئێران بكەن.

ئیدی لەوكاتەوە تا ئەمڕۆش زۆرینەی ئەوانەی توانایان هەبووبێت و هێزییان لەپشتەوەبووبێت درێغییان نەكردووە لە بەتاڵان بردنی سەرخان و ژێرخانی كوردستان، لەبەر ئەوە تادێت ئەوان دەوڵەمەندتر دەبن و خەڵكی ڕەش و ڕووتیش هەژارتر، ئەوەش شتێك نییە حاشای لێبكرێت و وەك مانگ بەدیار چاوی هەموانەوەیە، نەك هەر ئەوە نەوەكانیان بوونەتە سەرمایەداری گەورەو بەو پارەیەش كە لەبەردەستیاندایە كاری نەشیاوی زۆریان پێكردووە، سەرجەم زەوییە بەنرخەكانی شارەكانیان كردە پرۆژە بۆخۆیان و نەوەكانیان و دروستكردنی كۆمپانیا زەبەلاحە جۆراوجۆرەكان لەناوخۆو دەرەوەی وڵات شایەتحاڵی ئەو بارودۆخەن، لەدوای 2003 ش كە بۆ جاری دووەم كەركووك كەوتەوە دەستی كورد بابەتی نەوت و گازیشی هاتەسەرو ئەو دۆسیەش بەشێك لە بەرپرسەكانی دەوڵەمەندتر و هەژارەكانی هەژارتر كرد، دوای ئەوەی كە ئابووری سەربەخۆی كوردستان لە ساڵی 2014 دا ڕاگەیەنرا و هەرێمی كوردستانیش ڕاگەیەنرا، هاوكات بوو لەگەڵ هاتنی داعش و لە هەمان كاتدا قەیرانێكی دارایی زۆر بەهێز، بەجۆرێك كێشەی بۆ مووچەی فەرمانبەرانیش دروستكردو لەنێوان فەوتان، پاشەكەوت و لێبریندا ماوەتەوە، لەوكاتەوەی كە هەرێمی كوردستان جاری ئابووری سەربەخۆی داوە تا ئێستاش درێژەی هەیە. ئەوەی هاوڵاتیانی نیگەران كردووە ئەوەیە كە هەرێمی كوردستان ئابووری سەربەخۆی هەیەو بە بۆری و تەنكەر نەوت دەفرۆشێت، كەچی تادێت قەرزەكانی زیاتر دەبن، لەبری ئەوەی نەوت ببێتە هۆی دابینكردنی خۆشگوزەرانی بۆ هاوڵاتیانی باشووری كوردستان، كەچی بووەتە نەگبەتی و وەك هاوڵاتیان دەڵێن: ئەگەر هەرێمی كوردستان نەوتی بكڕیایە ئەوەندەی ئێستا قەرزار نەدەبوو، هەرئەم دۆسیەیە بووتە مایەی نیگەرانی حیزب ولایەنە عێراقیەكان و خاڵی جەوهەری ڕێكنەكەوتنی نێوان هەرێم و بەغداد، دوای چەندین سەردان و گفت و گۆ نەگەشتوونەتە ئەنجام و وەك هاوڵاتیانیش دەڵێن پێ ناچێت بگەنە ئەنجام.

گورزی پێنجەم: ڕیسكی ریفراندۆم و كارەساتی ئۆكتۆبەر
ساڵی 2017 بۆ باشووری كوردستان بووە ساڵی یەكلایی كەرەوە، لەلایەك دەبوو ڕیفراندۆمێك بكات بۆ پرسێك (كە پێویستی بە پرس نەبوو) ئەویش سەربەخۆیی كوردستان بوو، هیچ كەس و لایەنێك لەگەڵ ئەوەدا نەبوون و نین كە كورد خاوەنی كیانی خۆی نەبێت، بەڵام ناكۆك بوون لەسەر كات و چۆنیەتیەكەی، ڕیفراندۆم لەنێو كایەیەكی ململانێی سەختدا لە رۆژی 25/9/2017 بەڕیوەچوو، زۆرینەی ڕەهای دەنگدەران بە (بەڵێ بۆ سەربەخۆیی كوردستان) دەنگیاندا، بەڵام هێشتا 24 كاتژمێر بەسەر ئەنجامەكەدا تێپەڕی نەكردبوو، كە سەرۆكایەتی هەرێم و حكومەتیش ڕایانگەیاند كە ئامانج سەربەخۆیی و جیابوونەوە نەبووە و داوایان لە سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی عێراق(حەیدەر عەبادی)كرد كە دەرگای گفتوگۆیان لەسەردانەخات، دواتر لە 16 ئۆكتۆبەری هەمان ساڵدا 51%ی خاكی هەرێمی كوردستان ڕادەستی عێراق كرایەوە، هەردوو لایەنی بەرپرس ئێستەشی لەسەر بێت یەكتری بە خیانەت و ڕیسككردن تاوانبار دەكەن، وڵاتانی دونیا و هەرێمیش نیگەرانیان لە ئەنجامدانی ریفراندۆم ڕاگەیاند و بووە هۆی خاوبوونەوەی پەیوەندییەكان. لەو كاتەوە تا ئێستا بۆچارەسەری كێشەكان كورد لە دەرگاكانی عێراق دەدات و هێشتا بەو شێوەیە ناكرێتەوە كە بەدڵی خۆیان بێت.

گورزی شەشەم: نەمانی متمانە و ئینتیما
هەموو ئەوانەی كە لە پێشەوە باسكران، لە بێبایەخكردنی پەرلەمان و حكومەتەوە بیگرە، تا كوشتن وبڕینی رۆژنامەنوسان و سەربەخۆ نەبوونی دادگاكان و نەبوونی دادگەری كۆمەڵایەتی و سزادانی ئۆپۆزسیۆن و دەنگە ناڕازییەكان و تیرۆرو كوشتنی نەیارانی وڵاتانی هەرێمی ، بوونەتە هۆی ئەوەی كە بەشێكی زۆری دانیشتوانی باشووری كوردستان بە بێ متمانەییەوە لە حكومەت و پەرلەمان و هەموو هەنگاوەكانیان دەڕوانێت، نەك هەر ئەوە بەڵكو بەها نیشتیمانی و نەتەوەییەكانیش كەوتوونەتە ژێر پرسیارو بەشێوەیەكی گشتی زیانی گەورەی لە مەسەلەی كورد داوە لە هەرچوارپارچەی كوردستان.

بەڵام:
سەرەڕای هەموو ئەو كارو هەنگاوە نەشیاوانەی كە بەسەر ئەم پارچەیەدا هاتووە لە بەهاری 1991 ەوە تا ئێستا، بەڵام وەك شارەزایان و خەڵكی بە ئەزموون باسی دەكەن هەرێمی كوردستان موڵكی هیچ حیزب و لایەنێك نیە، بەردی بناغەیەك دانراوە كە هەردەبێت رۆژێك لە رۆژان بكەوێتەوە سەر سكەی خۆی و بیری نەتەوایەتی و خۆشەویستی نیشتیمان بگەڕیتەوە سەرڕێچكەكەی و خوێنی هەزاران هاوڵاتی و پێشمەرگەی كوردستان بەهەدەر نەچێت و دڵی ملیۆنەها كورد لە هەموو دونیادا تاسەر نیگەران و ناخۆش نەبێت و شانازیی بكەن ئاڵاكەی ئەوانیش لەنێو سەرجەم ئاڵاكانی جیهاندا دەشەكێتەوە، بەڵام باجی ئەو ڕیگاهەڵەیەی كە پێیدا هاتووین گەڕانەوەیەو بێگومان ئەوەش كاتی دەوێت.