02:58 - 10/01/2019
بۆچی ساكینه و هاوڕێكانی تیرۆر كران؟
ساكینه "تفم كرده ناو چاوی جه‌لاده‌كه‌م"
شه‌ش ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له باڵه‌خانه‌یه‌كی پاریس له به‌رواری
10ی كانوونی یه‌كه‌می 2013 ته‌رمی سێ ژنه چالاكوانی كورد، كه سه‌ربه پارتی كرێكارانی
كوردستان (په‌كه‌كه)بوون دۆزرانه‌وه. ئه‌وانیش ساكینه‌جانسز فیدان دۆغان و له‌یلا سۆیلمه‌ز
بوون،ساكینه یه‌كێكه له دامه‌زرێنه‌رانی په‌كه‌كه و فیدان دۆغان، ئه‌ندامی چالاكی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كوردستان بووه و ته‌مه‌نی 38 ساڵ بوو، له‌گه‌ڵ له‌یلا سۆیله‌مه‌ز كه چالاكوانێكی كورد بووه و ته‌مه‌نی 25 ساڵ بوو، له به‌هاری ته‌مه‌نیدا بووه.
دوای ماوه‌یه‌ك له‌و تیرۆركردنه كه‌سێك به‌ناوی عومه‌ر گوینه‌ی ده‌ستگیركرا. هێشتا ڕووداوی پشت تیرۆركردنی ئه‌و سێ چالاكوانه به هه‌ڵپه‌سێردراوی ماوه‌ته‌وه. ئایا ئه‌م كه‌سانه هێنده مه‌ترسی بوون بۆ سه‌ر توركیا و ئه‌وروپا؟ یاخود ئه‌م تیرۆركردانه وه‌كو ئه‌وه‌ی نه‌یارانی پارتی كرێكارانی كوردستان ئاماژه‌ی پێده‌كه‌ن، پاكتاوكردنی حیزبی بووه، بۆ ئه‌وه‌ی له پاشه‌ڕۆژدا جڵه‌وی پارته‌كه‌یان به‌ره‌و ئاقارێكی دیكه نه‌به‌ن. ڕه‌نگه له‌یه‌ك نزیكبوونه‌وه‌ی حكومه‌تی داد و گه‌شه‌پێدانی توركیا خه‌مسارد بووبێت له پرۆسه‌ی چاره‌سه‌ری ئاشتی، تاوه‌كو له‌م ڕێگه‌یه‌وه پرۆسه‌كه په‌كبخرێت. بۆچی ده‌بێت ساكینه تیرۆر بكرێت؟ ئایا به ته‌نیا ساكینه ئامانج بووه؟
ساكینه جانسیز كێ بووه؟
ساكینه جانسز
یەکێکە لە دامەزرێنەرەكانی و پارتی کرێکارانی کوردستان و هاوڕێیه‌كی نزیكی سه‌رۆكی
زیندانیكراوی په‌كه‌كه عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان بووه. ساڵی 1938 كه كۆمه‌ڵكوژی كوردان
له دێرسیم ڕووده‌دات، ساكینه هێشتا بوونی نییه، 20 ساڵ دواتر واته ساڵی 1958
كیژۆڵه‌یه‌كی جوان له خانه‌واده‌یه‌كی عه‌له‌وی دێته دونیاوه.
لە سەرەتای حەفتاکانەوە
خۆی خزاندە ناو چالاکی سیاسیەوە، ساڵی 1978 لە كۆنگره‌ی دامەزراندنی پارتی کریکاراندا
کە لە له‌جێی ئامەد ساكینه بە ناوی نھێنی سارە نوێنەری ھەرێمی خارپێت بوو و لە کۆی 22 ئەندام، یەکەم ئەندامی مێینەی
ناو رێکخراوەکە بوو. ساڵی 1979 لەلایەن دەوڵەتی
تورکیاوە بە تاوانی تیرۆر دەستگیرکراوە و لە پاش شۆڕشی ١٩٨٠ لە زیندانی ناوداری
ئامەددا گیرا، لەوێ ئەشکەنجە کرا بەڵام دوای ڕزگاربوون لە زیندان دیسان دەستی کردەوە
بە چالاکی سیاسی.
دوای ئازادبوونی له زیندان له ساڵی 1991 په‌یوه‌ندی به باڵی سه‌ربازی په‌كه‌كه‌وه ده‌كات
له دۆڵی بیقاعی لوبنان، له‌وێشه‌وه به ئه‌ركی چه‌كداری دێته ناوچه‌ی خواكورك و
برادۆست له هه‌ریمی كوردستان. پاش چه‌ند ساڵێك ژیانكردن له چیاكانی كوردستان وه‌كو
گه‌ریلا دواتر بڕیاری چوونه ده‌ره‌وه ده‌دات و ساڵی 1998 له فه‌ره‌نسا وه‌كو
نوێنه‌ری په‌كه‌كه مافی په‌ناهه‌نده‌ی سیاسی وه‌رده‌گرێت ده‌ست به‌كار ده‌بێت.
ساره له زیندان
ساڵی 1980 كاتێك كوده‌تا ڕووده‌دات، زۆرێك له بزاوته
چه‌پڕه‌وكان خرانه زیندانه‌وه، له‌و چوارچێوه‌شدا ئه‌ندامانی په‌كه‌كه زۆربه‌یان
خرانه زیندانی به‌دناوی ئامه‌ده‌وه، ساكینه جانسزی ناسراو به‌ساره له زیندان
ببووه نمونه‌ی خه‌بات و ئاڵنگاری به‌رپرسانی ئه‌و زیندانه. هه‌روه‌كو چۆن مه‌زڵوم
دۆگان و كه‌ماڵ پیرو خه‌یری دورموش زۆر له‌و زیندانه گیانیان به‌خشی، ساره‌یش
هیچی له‌وان كه‌متر نه‌بوو. ساكینه به قژێكی لوولی سووره‌وه، به‌رهه‌ڵه‌ستی سه‌رجه‌م
ئه‌شكه‌نجه‌كانی ده‌كرد، ساكینه جانسز سه‌باره‌ت به‌و ماوه‌یه له زیندان ده‌ڵێـت"ئه‌سعه‌د
ئۆكتای خوێری سه‌رجه‌م ئه‌شكه‌نجه‌كانی ڕووبه‌ڕوو ده‌كردینه‌وه، به‌ڵام من له‌به‌رامبه‌ری
وه‌ستام، سه‌یری چاوه شۆره‌كانیم ده‌كرد، له پڕ تفێكم كرده ناوچاوی" ساره
نموونه‌ی خه‌باتی سیاسی بووه له زیندان هه‌رگیز له ئه‌شكه‌نجه‌دان نه‌ترسابوو،
بۆیه ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌گه‌ڵی زیندانی بوون. گه‌واهیده‌ری ئه‌و ڕاستیه‌ن كه ساره
نموونه‌ی ئازایه‌تی بووه.
عومه‌ر گوینه‌ی تۆمه‌تباری كوشتنی سه‌ره‌كی
چه‌ند ڕۆژێك دوای كرداری تیرۆركردنه‌كه و خرۆشانی شه‌قامه‌كانی
پاریس و داواكردن بۆ ئاشكرابوونی بكوژی سه‌ره‌كی
ڕووداوه‌كه، پۆلیسی پاریس پاش لێكۆڵینه‌وه‌ی ورد توانیان كه‌سێك به
ناوی عومه‌ر گوینه‌ی ده‌ستگیر بكه‌ن، كه وه‌كو شۆفێری ساكینه جانسز كاری كردووه.
دواتر پۆلیس ئاشكرایكرد
كه ئۆتۆمبیله‌كه‌ی عومه‌ر گوینه‌ی جانتاییه‌ك
دۆزراوه‌ته‌وه پاشماوه‌ی بارووتی ده‌مانچه‌ی پێوه بووه. پۆلیسیش بۆی ده‌ركه‌وتووه كه له‌و تاوانه‌دا
ته‌نها ده‌مانچه‌یه‌ك به‌كار هاتووه و 10 فیشه‌كی پێ ته‌قێنراوه چوار فیشه‌ك به‌ر
ساكینه كه‌وتووه.
ده‌نگۆی كورد
بوونی عومه‌ر و لێدوانی مامی عومه‌ر
سه‌باره‌ت به‌وه‌ی
كه عومه‌ر گوینه‌ی پێشتر ئه‌ندامی پارتی كرێكارانی كوردستان (په‌كه‌كه)بووه.مامی
عومه‌ر گوینه‌ی ڕه‌تیده‌كاته‌وه كه برازاكه‌ی ئه‌ندامی په‌كه‌كه بێت و له
لێدوانێكدا بۆ كه‌ناڵی (سی ئێن ئێنی توركی) ڕایگه‌یاندبوو" به پێی ڕاپۆرتی
پزیشكی برازاكه‌م نه‌خۆشی بیرچوونه‌وه‌ی هه‌یه. عومه‌ری برازام هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی به پارتی
كرێكارانی كوردستانه‌وه نییه. كاتێك ڕوویان له پاریس كردووه، عومه‌ر ته‌مه‌نی
ته‌نیا پێنج ساڵان بووه.پێشتر كرێكاری چێشتخانه‌یه‌كی پاریس بووه و دواتر بۆته
كارمه‌ندی ئاسایشی فڕۆكه‌خانه. پێش ئه‌وه‌ی ده‌ستگیربكرێت، به‌هۆی نه‌خۆشیه‌وه هیچ
كارێكی نه‌كردووه."
لای خۆییه‌وه، سه‌رۆكی فیدراسیۆنی ڕێكخراوه‌كورده‌كانی پاریس
محه‌مه‌د ئۆڵكه‌ر به ده‌نگی ئه‌مریكا(VOA)
ڕاگه‌یاندبوو "عومه‌ر گوینه‌ی شۆفێری سه‌کینه نه‌بووه، كه‌سێكی به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك
توركه و مامی عومه‌ر كه‌سێكه ئه‌ندامی پارتێكی سه‌ركوتكه‌ری كوردان له توركیا.
عومه‌ر تاوه‌كو ڕۆژی ده‌ستگیركردنی هاتووه خۆی كردۆته ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی فیدراسیۆنی
ڕێكخراوه‌كانی كوردان له پاریس. ئه‌م ڕێكخراوه‌ی ئێمه‌ش به ته‌نیا كورد له خۆ
ناگرێت، به‌ڵكو چه‌ندین نه‌ته‌وه‌ی دیكه‌ی تێدایه.
بۆچی ئه‌وكاته؟
تیرۆكردنی ئه‌و سێ چالاكوانه له كاتێكدابوو كه حكومه‌تی
ئه‌نكه‌ره هه‌نگاوی ئه‌وه‌ی دانا كه پرۆسه‌ی چاره‌سه‌ری ئاشتی ده‌ست پێبكاته‌وه
ئه‌وه‌ش له پێناو نه‌هێشتنی شه‌ڕ و خوێنڕشتی به‌رده‌وامی نێوان حكومه‌تی توركیا و
كورده‌كانی باكوری كوردستان. چاودێران پێیان وابوو كه به‌شێك له‌سه‌ركردایه‌تی پارتی
كرێكارانی كوردستان دژی ئه‌وه‌ن ڕێكه‌وتنامه‌ی ئاشتی له‌گه‌ڵ حكومه‌تی توركیا ببه‌سترێت.
ڕاپۆرتی سیاسیه‌كانی توركیش ئه‌وه‌یان ده‌گوت كه
تیرۆركردنی ئه‌و سێ چالاكوانه په‌یوه‌ندی به باڵباڵێنی ناو پارته‌كه‌وه هه‌یه،
ئه‌مانه بۆیه كوژراون باڵی ئۆپۆزسیۆنی پارتی كرێكارانی كوردستانن.
هه‌موو ئه‌و ئه‌گه‌رانه كاتێك دێنه باسكردن كه نموونه‌ی
زیندوو هه‌یه هه‌ندێك لایه‌ن نایانه‌وێت پرۆسه‌ی چاره‌سه‌ری ئاشتی له توركیا سه‌ربگرێت،
وه‌كو ئه‌وه‌ی ساڵی 1993 كاتێك تورگوت ئۆزال سه‌رۆك كۆماری توركیا
بوو، هه‌وڵیدا گفتوگۆی ئاشتی له‌گه‌ڵ ئۆجه‌لان ده‌ستپێبكات، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش
ئۆزال، ئه‌حمه‌د توركی نارد بۆ لای ئۆجه‌لان، مام جه‌لالیش وه‌ك ناوبژیوان ده‌ستبه‌كار
بوو، هه‌ردوولا گه‌یشتنه ئه‌وه‌ی ئاگربه‌ستی دوولایه‌نه رابگه‌یه‌نرێت، به‌ڵام
له رووداوێكی ته‌مومژاویدا ئۆزال گیانی له‌ده‌ستدا و فه‌رمانده‌یه‌كی په‌كه‌كه‌ش
كه دوایی هه‌ڵهات بۆ توركیا، 30 دیلی توركیای گوله‌باران كرد، به‌وه‌ش هه‌وڵی
ئاشتی شكستی هێنا و شه‌ڕ و پێكدادان ده‌ستی پێكرده‌وه.
بۆچی ساكینه
جانسز(ساره) كرایه ئامانج؟
دورسی شمید پسپۆری كاروباری توركیا له په‌یمانگای فه‌ره‌نسی
بۆ په‌یوه‌ندیی نێوده‌وڵه‌تی له پاریس ده‌ڵێت" تیرۆركردنی ئه‌و چالاكوانانه
له‌سه‌ر ده‌ستی توركه نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌كان بووه، چونكه ئه‌وان نایانه‌وێت
پرۆسه‌ی ئاشتی سه‌ربگرێت.
لای خۆییه‌وه رۆشن رودی پارێزه‌ری كوردان له په‌یمانگای
كوردی له پاریس ده‌ڵێت"ئه‌و دوو كه‌سه‌ی دیكه له‌به‌ر ساكینه كوژراون،
چونكه به ته‌نیا ساكینه به ئامانجكراوه، ساكینه هه‌میشه به‌هۆی چالاكی
سیاسیه‌وه له ژێر چاودێری پۆلیسی فه‌ره‌نسا بووه، به‌ڵام له مانگه‌كانی
كۆتایدا به هه‌موو شێوه‌یه‌ك بایكۆتی ڕه‌وه‌ندی كوردی كردبوو.پرسیاره‌كه به هه‌ڵپه‌سێردراوی
ده‌مێنێته‌وه؟
ئه‌ردۆگان دێته ده‌نگ
هه‌ر له‌گه‌ڵ بڵاوبوونه‌وه‌ی كوشتنی ئه‌و سێ چالاكوانه،
بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ردۆگان ڕۆشنایه‌كه له‌سه‌ر خۆی لابه‌رێت، داوایكرد ده‌ستبه‌جێ پۆلیسی
فه‌ره‌نسا بكوژانی ئه‌و سێ چالاكوانه ئاشكرا بكه‌ن.
له لێدوانێكدا بۆ كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندن، سه‌رۆك وه‌زیرانی
ئه‌وكاته‌ی توركیا، ڕه‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان ڕایگه‌یاند" فه‌ره‌نسا ده‌بێت
لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵینه‌وه پێبكبێهێت، بۆ ئاشكرابوونی ڕووداوه‌كه، به‌ڵام ده‌بێت
سه‌رۆكی فه‌ره‌نسا بۆ هاوڵاتیانی فه‌ره‌نسا و توركیا ڕوون بكاته‌وه، بۆچی ئه‌و
تیرۆرستانه له فه‌ره‌نسا نیشته‌جێن؟."
لای خۆشیه‌وه فرانسوا هۆلاند سه‌رۆكی ئه‌وكاته‌ی فه‌ره‌نسا
كرده‌وه‌كه‌ی به "ئابڕووچوون" ناوبرد. وتییشی" كه‌سێك له‌و سێ كه‌سه‌ی
كه تیرۆركراون، به شه‌خسی ده‌مناسین و زۆربه‌ی سیاسیه‌كانیش ده‌یانناسین، چونكه
ده‌هاتن بۆ سه‌ردانمان."
مردنی عومه‌ر گوینه‌ی
له‌به‌رواری 18ی كانوونی یه‌كه‌می 2018ئاژانسه‌كانی هه‌واڵ بڵاویانكرده‌وه،
عومه‌ر گونه‌ی تاكه تۆمه‌تباری كوشتنی سێ ژنه چالاكه‌كه‌ی په‌كه‌كه له‌پاریسی
پایته‌ختی فه‌ڕه‌نسا به‌هۆی نه‌خۆشی كوشنده‌وه گیانی له‌ده‌ستدا.عومه‌ر گیونه‌ی
تۆمه‌تباری سه‌ره‌كیی ڕووداوه‌كه‌ی پاریس بووه, بڕیاربووه له‌ماوه‌ی كه‌متر
له‌دوو هه‌فته‌ی داهاتوودا دادگایی بگرێت،به‌ڵام به‌هۆی نه‌خۆشییه‌كی سه‌خت له‌مێشیكیدا،
له‌یه‌كێك له‌نه‌خۆشخانه‌كانی فه‌ڕه‌نسا گیانی له‌ده‌ستداوه".پارێزانی دۆسیه‌كه ده‌ڵێن خێزانی قوربانییه‌كان چاوه‌ڕوانی
ئه‌وه‌بوون كه بكوژ به سزای خۆی بگات، به‌ڵام ئه‌م مردنه جێگای گومان هه‌مووان
بوو.