01:30 - 29/11/2020

پەلەپەلی ترەمپ و دانبەخۆدا گرتنی ئێران، ناوچەكە لە لێواری جەنگێكی نوێدا‌

پەیسەر

دوای ئەوەی عەسری رۆژی هەینی گەورە زانایەكی بواری ئەتۆمی ئێران لەناو ئۆتۆمبێلەكەی خۆیدا كوژرا، چەندین كاردانەوەو ئەگەری بەدوای خۆیدا هێنایە ناوچەكەوە، بەدەر لەوەی ئاماژەكان باس لەوەدەكەن ئەنجامدەرانی كارەكە  ئیسرائیلەو هێنانەوەی فرۆكەی بی 52 ی ئەمەریكی و كەشتییە زەبەلاحەكەی بۆ ناوچەكە دەركەوتنی دووكەڵی ئاگری جەنگێكی ناوچەییەو نزیكترین گۆڕەپانی بەریەك كەوتنیش كەنداوی عەرەبی بەگشتی  و وڵاتی عێراق دەبێت بەتایبەتی.

لە ئێستادا كە چەند هەفتەیەك لەبەردەم دۆناڵد ترەمپدا ماوە بۆ ئەوەی كۆشكی سپی چۆل بكات، لە ڕاپۆرتێكی رۆژنامەوانی واشنتۆن پۆستدا هاتووە: لەوانەیە بەر لە ڕادەستكردنی كورسی سەرۆكایەتی كێشەیەك بنێتەوە لەو ناوچەیەدا، شارەزایان باسی ئەوە دەكەن ئەمەریكا و هاوپەیمانەكانی خوازیاری ئەوەن ئێران پەلكێش بكەنە ناو گۆڕەپانی شەڕو ئێرانیش نایەوێت خۆی لەقەرەی شەڕەكە بدات.

دڵەڕاوكێ و نائارامییەكی زۆریش بە هەڵوێستی بەرپرسانی عێراقییەوە بەدی دەكرێت و لە لێدوانێكی خێرای وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتەدا هاتووە كە ئەوان هیچ پەیوەندییەكی ئاشكراونهێنییان لەگەڵ ئیسرائیل نیەو نایانەوێت پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئەو وڵاتەدا ئاسایی بكەنەوە. بەو پێیەی دوای كوژرانی قاسمی سولەیمانی لەسەرەتای ئەمساڵەوە لەناو فرۆكەخانەی بەغداد دا، لە كاتێكدا بووە مە مستەفا كازمی بەرپرسی دەزگای هەواڵگریی عێراق بووەو لە ئەگەر ئاگادار بوون، یان ئاگادار نەبوونی لەو ئۆپەراسیۆنەی دژ بە وڵاتەكەیان بە كەمتەرخەمی دەزانن و لەدوای ئەوەش كە بووەتە سەرۆك وەزیرانی عیراق، هێشتا كارێكی ئەوتۆی لەو بارەیەوە نەكردووەو ڕازیش نەبووە كە سوپای ئەمەریكا وڵاتەكەی بەجێبهێڵن، هەرچەندە ڕێككەوتنێكی كردووە كە لەماوەی 3 ساڵدا ئەو پرۆسەیە بەكۆتا بگەیەنن ، بەڵام لایەنەشیعیەكانی عێراق و لایەنی ئێرانی لەوە نیگەرانن كە هەنگاوەكردەییەكانی مستەفاكازمی دڵخۆشی نەكردوون، لەگەڵ ئەوەشدا هێرشكردنە سەر ناوچەی سەوز و بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا و باڵیۆزخانەكەیان بەردەوامیی هەیەو لە هەموو كۆڕو كۆبوونەوەیەكیش لەگەڵ بەرپرسانی عێراقی تۆڵەی كوژرانی قاسمی سولەیمانی و ئەبوو مەهدی موهەندیس دووپات دەكەنەوەو دەیدەنەوە بەنێوچاوانی بەرپرسانی ئەو وڵاتەدا.

پووشی ناوچەكە گڕ دەگرێت؟
هەموو ئەوانە ئاماژەن بۆئەوەی دەبێت عێراق هەستیارییەكی زیاتری هەبێت بۆ دۆخەكەو هەنگاوێك نەنێت كە گڕ لە پووشی ئامادەی ناوچەكە بەربدات و لەدەستی هەمووان دەربچێت، ئەوە لە كاتێكدا كە ئیسرائیلیش لەدوای ئەو ڕووداوەوە ئامادەباشی خۆی وەرگرتووە.
شارەزایان باس لەوە دەكەن لەدوای كوژرانی موحسینی فەخریزادە، پسپۆڕی بواری ئەتۆمی ئێران، سەرجەم ناوەندە ئێرانیەكان لە ڕیبەری وڵاتەوە بیگرە تا سەرۆك كۆمارو سوپای پاسداران و سوپای قودسیش بەیاننامەی تۆڵەسەندنەوەیان دەركردووەو بە زمانێكی تونی هەڕەشە ئامێز و دەبڕینی جۆراورجۆر باسیان لەو ئۆپەراسیۆنە كردووە. لە لایەكی تریشەوە ترەمپ لە توێتێكدا دەڵێت: هەر ئەمەریكیەك بكوژرێت وەڵامی توندمان دەبێت، ئەوەش بەمانای ئەوەدێت، ئەمەریكاش لەو ئەگەرە بەدەر نییە كە هێرشی بكرێتە سەر.هەفتەی پیشووش ترەمپ لەگەڵ ڕاوێژكارەكانی گفتوگۆی كرد لەبارەی هێرشەكانی بۆ سەر ئێران و دواتر میدیاكان بڵاویان كردەوەو كە هێشتا ڕاوێژكارەكانی ڕەزامەندییان نەداوە، بەڵام ئەوانەی كە شارەزای سروشتی بڕیارەكانی ترەمپن باس لەوە دەكەن زۆرینەی ئەو بڕیارانەی كەداویەتی لە نائامادەگی ڕاوێژكارەكانیدا بووە.

ترسی ناوچەكە:
عومەرنەداوی بەڕیوەبەری ناوەندی چەسپاندنی ئاشتی عێراق لە واشنتۆن لەو بارەیەوە دەڵێت: دۆخەكە زۆر ئاڵۆزە، ترسی عێراق جێگەی خۆی هەیەو ناڕاست نیە، بەڵام دەبێت زیادەڕۆیی تێدا نەكرێت، لەلایەكی دیكەشەوە دەڵێت: ئیدارەی ترەمپ حەزی بەوە هەیە ئاڵۆزییەك دروست بكات لەناوچەكەدا، چوون لەو باوەڕەدایە بایدن ڕیككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران نوێ دەكاتەوە.
نەداوی بە -الحرة-ی راگەیاندووە: بەرژەوەندی ئێران و ئەمەریكاش نییە كە بیر لە چارەسەری سەربازیی بكەنەوە، یان یەكلایەنە دۆخەكە ئاڵۆزبكەن، چوون كەس نازانێت داهاتووەكەی سەری لە چییەوە دەردەچێت و ئاكامەكەی بە كۆێ دەگات.

سیاسەتی دان بەخۆداگرتن:
سیاسەتمەداران پێیان وایە ئێران لەوە تێگەشتوون كە بەهۆی دۆڕانی ترەمپ و بردنەوەی جۆ بایدنەوە پێویستیان بە دان بەخۆداگرتنی زیاتر هەیە، میدیاكانی ئەمەریكاش ئەو بژاردەیان بەدوور نەزانیوە.
وەك باس دەكرێت لەسەردانەكەی ئەم داوییەدا ئیسماعیل قائانی بۆ بەغداد لەبەرامبەر ئەوەدا كە مستەفا كازمی پەلە بكات لە كشانەوەی هیزەكانی ئەمەریكا لە عێراق، گەنتی ئەوەیان دەداتێ كە هێرشی میلشیاكانی ئێران ڕابگرێت، لە هەمان كاتیشدا توێژەران باس لەوەش دەكەن كە ئەگەرەكان نابێت بەهەند وەرنەگیرێت و ڕەچاوی دۆخی مەترسیداری ناوچەكە نەكرێت، نابادا لەڕێگەی جوڵاندنی سۆزەوە لایەنێك هەڵەیەك بكات و دواتر لەدەست دەربچێت و نەتوانرێت كۆنترۆڵ بكرێت.

نەبوونی بەرچاوڕوونی:
شرۆڤەكاران باس لەوە دەكەن مستەفا كازمی لە نێوان دوو بەرداشی ئێران و ئەمەریكادا بەگیر هاتووە، لە لایەك لە ژێرفشاری ئەمەریكیەكاندایە بۆلەقاڵبدانی میلشیا شیعیەكانی سەر بە ئێران و لە لایەكی تریشەوە لەژێرفشاری ئێرانیەكاندایە بۆدەركردنی ئەمەریكا لەعێراق.
یەكێك لەگرفتەكان ئەوەیە هەندێك لە میلشیا دیارەكان پابەندی خۆیان بە ئاگاداركردنەوەكانەوە ڕادەگەیەنن، بەلام لەناكاو گروپێكی دیكە خۆیان ڕادەگەیەنن و بەرپرسیارێتی هەر هێرشێك دەگرنە ئەستۆ، وەك ئەوەی حزبولای عیراقی ڕایدەگەیەنێت كە پابەندە بە ڕێنماییەكانەوە بەڵام رۆژێك دوای ئەوە گروپێكی دی بەناوی ئەسحابولكەهفەوە دێنە مەیدان و بەرپرسیارێتی هێرشێك لە ئەستۆ دەگرن.

دۆخێكی ناهەموار:
 رۆژنامەی واشنتۆن پۆست لە زاری –سجاد جیاد- ی پسپۆڕی كاروباری عێراق لە دامەزراوەی –قەرن- ەوە دەڵێت: ئەگەری ئالۆزییەكان زۆر گەوەرەیە، من پێم وایە حكومەتی عێراق چاوی دەنوقێنێت و سیاسەتی خۆ بێ ئاگاكردن پەیرەو دەكات، ئەوان دەیانەوێت ئەم دوو مانگەی ئاڵوگۆڕی دەسەڵات لە ئەمەریكا بە بێدەنگی و بێ گرفت بەڕی بكەن، بۆ ئەوەی بزانن لە دوای ئەو ماوەیەوە سیاسەتی ئەمەریكا لە ناوچەكەدا گۆڕانكاریی بەسەردا دێت یان نە؟