10:00 - 03/11/2020
هەرێمی سونە لە عێراق، چارەسەرە یان كێشە؟
ماوەیەكە كار بۆ ئەوە دەكرێت كە هەرێمی سونەكان لە عێراق لەدایك ببێت و بۆ ئەو مەبەستەش لە هەموو ڕووەكانەوە كاری بۆ دەكرێت، وەك شارەزایان باسی دەكەن لە نەخشەی بیناسازییەوە ئامادەكاری بۆكراوە تا دەگاتە پشتیوانی نێو دەوڵەتی و ئەوەی ماوەتەوە ڕاگەیاندنەكەی و هەندێك وردەكاریی دیكەیە، بەشێك لە ڕاپۆرتەكان باس لەوە دەكەن چاوەڕوانی هەڵبژاردنەكانی ئەمەریكا دەكرێت و ئەویش لە ماوەی چەند رۆژێكدا یەكلایی دەبێتەوە.
بەشێك لە چاودێران پێیان وایە دابەشكردنی عێراق بۆسێ هەرێم بیرۆكەی جۆبایدنی بەربژێری دیموكراتەكانە و كاتی خۆی گوتوویەتی باشترین چارەسەرە بۆ كێشە بەردەوامەكانی عێراق، لە لایەك هێزی شیعەكانی سەر بە ئێران كەم دەكاتەوەو لە لایەكی دیكەشەوە هیلالی شیعی كەرت دەكات. ئەوە جگە لەوەی خواستی سونەكانی عێراق دێتە دی و بەوەش بەشێك لە توندوتیژییەكانی عیراق كەم دەبێتەوەو سونەكانیش دەبنە بەشێكی سەرەكی لە عێراقێكی فیدراڵیدا.
لە لایەكی دیكەشەوە نەیارانی ئەو بیرۆكەیە بە دابەشكردنی عێراق لێكی دەدەنەوەو بە پرۆژەیەكی رۆژئاوایی ناوی دەهێنن و هەرچی كوردەكانیشە ئەو پرۆژەیان بەدڵە لەبەر ئەوەی هەبوونی هەرێمێكی دیكە واتە پەیدابوونی پشتیوانیەكی دیكە بۆ كورد، بەو پێیەی هەرێمەكان بەو ئاڕاستەیە دەڕۆن كەلە چاوەڕوانی ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانیدایە، بوونی گەورەترین سەربازگەی ئەمەریكی لەو هەرێمە نوێیە و وتاری بەرپرسانی شیعی لە عێراق و جووڵەی ئێرانیەكان بەو ئاراستەیە دەڕۆن كە هێنانە پێشەوەی هەرێمی سوونە نزیك بووەتەوە لە واقیع.
جێگرى سه‌رۆك وه‌زیرانى پێشووى عێراق ئاشكرایكردووه: كه‌سوپرایزێك له‌چاوه‌ڕوانى عێراق دایه، كه‌پێده‌چێت، ده‌وڵه‌تى ئه‌نبار رابگه‌یه‌ندرێت، كە مەبەست لێی هەرێمی سونەیە لە ناوچەكانی باكوورو رۆژئاوای عێراق و پارێزگاكانی بەغدادو كەركووك و ئەنبارو موسڵ و سەڵاحەدین و دیالەش دەگرێتەوە. گەرچی هەریەك لە ئەنبارو موسڵ و سەڵاحەدین بێ كێشەن و یەكلایی بوونەتەوە بەڵام كێشە لەسەر بەغدادو كەركووك و دیالە هەیە، بەو پێیەی بەغداد و دیالە لە نێوان شیعەو سونەدا كێشەی هەیەو كەركووك و دیالەش لە نێوان هەرێمی كوردستان و سونەدا هەمان كێشەیان هەیە، بەڵام وەك شارەزایان باسی دەكەن، بگاتە ئەو وردەكارییانەی جیابوونەوەی هەرێمەكە ئەوانەش بە ڕێككەوتن و گفت و گۆ چارەسەر دەكرێن .
به‌ها ئه‌عره‌جى جێگرى سه‌رۆك وه‌زیرانى پێشووى عێراق، ئاشكرایكردوه: كه‌پرۆژه‌یه‌كى نێوده‌وڵه‌تى مه‌ترسیدار له‌چاوه‌ڕوانى عێراق دایه، بۆ گواستنه‌وه‌ى ئه‌نبار له‌پارێزگایه‌وه بۆ ده‌وڵه‌ت، وئاماژه‌ى به‌وه‌شكرد: ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ش مه‌به‌ستى لێى پارچه پارچه‌كردنى عێراقه.
ئه‌عره‌جى گوتیشى: پرۆژه‌یه‌كى نێوده‌وڵه‌تى هه‌یه وكارى له‌سه‌ر ده‌كرێت، وله‌هیچ كه‌سێكیش شاراوه نیه، وئه‌ویش دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى ئه‌نباره، تاوه‌كو عێراق له‌و رێگه‌یه‌وه پارچه پارچه بكرێت، ئەوە دیدگای زۆرینەی ئەو سیاسیانەیە كە لە ئێرانەوە نزیكن و پێیان وایە پەیدابوونی هەرێمێكی دیكە با لە دەستووریش دا ڕێگەی پێدرابێت و كێشەی یاسایی بوونی نەبێت بەڵام بە مەترسی بۆ سەر یەكپارچەیی عێراقی ناو دەهێنن.
بەمەبەستی جوڵاندنی هەستی هەندێك وڵات و لایەن و شەقامی گشتی زۆر جار باسی دەوڵەتی ئیسرائیل دەهێننە پێشەوەو پێیان وایە ئەو پرۆژەیە فیتی ئیسرائیل و جولەكەیەو وەك خۆیان دەڵێن دەڵەتی زایۆنی لە پشتەوەیە، و ئەعرەجی لەو بارەیەوە دەڵێت: یه‌هودییه‌كان ته‌ماحیان كردووه‌ته ئه‌و شوێنه مێژووییانه‌ى پارێزگاى ئه‌نبار .
گوتیشى: قه‌یرانى دارایى له‌عێراق، به‌مه‌به‌ست بووه، ئه‌ویش بۆ ئه‌وه‌ى عێراق ئه‌م شته‌ى پێ قه‌بوڵ بێت، كه‌هه‌ندێك پرۆژه‌ى ده‌ره‌كى له‌عێراق جێبه‌جێ بكرێن، وگوتی: عێراق داهاتى زۆرى هه‌یه، وده‌توانێت موچه‌كان بدات وخۆى له‌قه‌یرانه‌كان رزگار بكات.
له‌لایه‌كى دیكه‌وه ئه‌عره‌جى، پێشبینى ئه‌وه‌شیكردوه: كه‌عێراق له‌دواى هه‌ڵبژاردنه‌كانى سه‌رۆكایه‌تى ئه‌مریكا توشى ئه‌م سوپرازه ده‌بێت، وئاماژه‌ى به‌وه‌كرد: كه‌جۆ بایدن ئه‌گه‌ر سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بێنێت، پرۆژه‌ى دابه‌شكردنى عێراق جێبه‌جێ ده‌كات.
بەها ئەعرەجی.ساڵی 1967 لەناوچەی كازمیەی بەغداد لە
بنەماڵەیەكی شیعی لەدایك بووە ، بەكالۆریۆسی هەیە لە یاسادا، ساڵی 1988 بووەتە
ئەندامی یەكێتی یاسا ناسانی عێراق، ئەندامی سەندیكای پارێزەرانی بێسنوور بووەو پاشان بووەتە ئەندامی پەرلەمان و
ئەندامی لیژنەی نوسینەوەی دەستووری هەمیشەیی بووە و پاشان بووەتە بڕیاردەری لیژنەكە، دواتریش
بووەتە ئەندامی لیژنەی یاسایی ئەنجوومەنی نوێنەران لەسەر لیستی ڕەوتی سەدری سەر بە
موقتەدا سەدر، لە ساڵی 2010 -2014 بووەتە جێگری حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی
پێشووی عێراق بەڵام دواتر دەستی لەكار كێشاوەتەوە. ئێستاش بە یەكێك لە كەسایەتیە دیارەكانی ڕەوتی سەدر دێتە ئەژمار.