01:18 - 31/10/2020
ڕوسیا لە ئیدلب لە توركیا دەدات و ئەنكەرەش لە قەرەباغ عەرزی عەزەڵات دەكات
لەژێر ئەو ناونیشانەی
سەرەوەدا رۆژنامەی –ئۆراسیا دەیلی- بابەتێكی بڵاو كردووەتەوە كە باسی هێرشەكانی
فرۆكەی ڕووسی دەكات بۆ سەر سوپای توركیا لە ئیدلب و دواتریش دێتە سەر ئەوەی كە ئەنكەرە
لە بری ئەوەی وەڵامێكی هەبێت كەچی نایخاتە خۆی و لە قەرەباغ هێزو توانای خۆی نمایش
دەكات و وەك عەرەبەكان دەڵێن عەرزی عەزەڵاتی خۆی دەكات.
لەرۆژنامەكەدا هاتووە روسیا و توركیا بەشێك لە
ململانێكانی جیهانیان لەبەر ژەوەندی خۆیان ئەكتیڤ و چالاك كردووەتەوەو لەجیهاندا
سەرقاڵی خۆنمایشكردنن، رۆژنامەكە هەندێك لەو نموونانەی هێناوەتەوە، لەوانەش لیبیا،
سوریاو قەوقاز.
لە بەشێك لەكێشانەكاندا ئەو
دوو وڵاتە بە وەكالەت شەڕیان كردووە، زۆر بەدەگمەن نەبێت ڕاستەوخۆ بەریەك
نەكەوتوون، بەڵام لە رۆژی 26 ئۆكۆتبەری پێشوو كە سوپای ڕووسیا هێرشی كردە سەر ئەو
سەربازانەی كە لەلایەن ئەنكەرەوە سەرپەرشتی دەكران، و بووە هۆی كوژرانی دەیان
چەكدار شتێكی دیكە بوو، دەكرێت وەك یەكێك لەوێستگەكانی ڕووبەڕوو بوونەوە
ئاڵۆزبوونی نێوانیان ئەژماربكرێت.
چاودێران باس لەوە دەكەن كە
هێرشە ئاسمانیەكە لەناوچەی شاخاوی دویلە بووە لە پارێزگای ئیدلب، هێرشكراوەتە سەر
سەربازگەی مەشقی فەیلەقی شام كە بە گەورەترین گروپی شوێنكەوتەو سەر بە ئەنكەرە دێتە ئەژمارو هەروەها بە زەنگی
ئاگاداركردنەوەو پەیامی مۆسكۆ دادەنرێت بۆ ئەنكەرە.
نووسەری ڕاپۆرتە
رۆژنامەوانییەكە –سەمیح ئیدیز-خۆی توركەو لەو رۆژنامەیەشدا گۆشەیەكی هەیە،
نوسیویەتی: هێرشە ئاسمانیەكەی روسیا بەلای ئەنكەرەوە بایەخی خۆی هەیە، لە كاتێكدا
ڕووی داوە كە توركیا لە رۆژهەلاتی ناوەڕاست و قەوقازیش هێزو هەژموونی خۆی نیشان
دەدات و وەك دەگوترێت عەرزی عەزەڵات دەكات.
لەگەل ئەوەی ڕوسیا كارەكانی
لە قەرەباغ ڕاگرتووە بەڵام چالاكییە ئاسمانییەكانی لە باكووری سوریا چركردووتەوە،
لە هەمان كاتیشدا باس لەوە دەكرێت كە چەكدارە سوورییەكانی گوێڕایەڵی توركیا لە
قەرەباغن و شەڕی نێوان ئازەربایجان و ئەرمینیا دەكەن.
لە رۆرژی 20 ئۆكتۆبەریش هێزە
ئاسمانییەكانی هێرشیان كردە سەر باكووری رۆژئاوای سوریاو ناوچەكانی كاروانی
هێزەكانی تەحریر شامیان كردە ئامانج، ئەوە لە كاتێكدا كە ئەو كاروانە سەربازییە
دەیانویست بگەن بەرەكانی شەڕ لە ئیدلیب،
هێرشەكان لە كاتێكدا دابوو، كە زانیارییە سەربازییەكان و راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان
باسیان لەوە دەكرد كە هێزەكانی توركیا لە هەندێك ناوچەی چاودێریی ئیدلب
كشاونەتەوەو ویستوویانە ژمارەی سەربازوو بوونی سەربازییان لەو ناوچەیە كەم
بكەنەوە....
پەیوەندی نێوان روسیا و توركیا:
گەرچی پەیوەندییەكانی نێوان روسیاو توركیا دێرینە و دەگەڕێتەوە بۆ
سەردەمی ئیمبراتۆریەتی عوسمانی ، بەڵام توركیا هەمیشە كاری لەسەر ئەوە كردووە كە
دەستی ڕوسیا نەگاتە رۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست، بەڵام روسیا یەكێك بووە لەو
پنتانەی كە بەردەوام كاری بۆكردوەو وەك شارەزایانیش باسی دەكەن، پێدەچێت یەكێك لە
هۆكارەكانی بێدەنگی روسیا لە هەڵوەشاندنەوەی ئیمبراتۆریەتی عوسمانیدا بۆ هەمان
مەبەست بگەڕێتەوە.
لە میانەی بەریەك كەوتنەكانی توركیای نوێ لەگەڵ ڕوسیادا بەردەوام
دۆسیەی ئەمنی و بەرژەوەندی هاوبەشی سیاسی و ئابووری تەوەری پێكەوەبوون و
جیابوونەوەیان بووە، هەندێكجاریش بەریەك كەوتنی سەربازیی كەوتووەتە نێوانیان و
لەوانەش هەڵوێستی توركیا لە شیشان لە ساڵێ 2004 و خستنەخوارەوەی فڕۆكە ڕووسیەكە
بوو لەسەر خاكی توركیا لە كۆتایی ساڵی 2015 ەوە كە تەنها 17 چركە بوو ڕۆشتبووە سەر
خاكی توركیا، ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت كە بڕیاری پێشوەختە هەبووبێت، یان توانرابێت
بەخێرایی ڕەزامەندی بۆ وەربگیرێت، كە ئەمەیان كەمێك مەحاڵە..
ساڵی 2015 مۆسكۆ خۆی گەیاندە خاكی سوریاو لە ئاسمانیشەوە پردی هەوایی
دروستكرد و لەڕێگەی هاوپەیمانێتی لەگەل بەشار ئەسەد توانی بوونی خۆی لە رۆژهەلاتی
ناویندا بسەلمێنێتەوەو ڕۆڵی هەبێت لە سەندنەوەی بەشێكی زۆر لە دەستی ئۆپۆزسیۆنی
سوریا و لە بەرژەوەندی حكومەتەكەی بەشار ئەسەد، بۆیە توركیا بۆ ئەوەی ئەو كارانەی
لەدەست دەرنەچێت كەوتە ناوو توانی جێی خۆی بكاتەوە.
ڕێككەوتنی نێوان توركیا و ڕووسیا لەدوای هەموو كێشەكانی نێوانیان
هاتووەتە ئاراوەو نموونەی سوتشی و ئاساتانەو چەندین وێستگەی دیكەیە.
گەرچی لە هێرشەكەی سەر ئیدلب دا 7 سەربازی تورك و چەندین لایەنگرو
چەكداری سەر بە گرووپە توركیەكانی نێو سوریا كوژران ، بەڵام چاویش ئۆغڵو دەرەوەی
توركیا ڕایگەیاندووە دەیانەوێت بە هاوپەیمانی لەگەڵ توركیا بمێننەوەو ئەو كارانە
ناكاتە ئەوەی كە ڕێككەوتنی ئاستانە و سوتشی هەڵبوەشێنێتەوە، دواتریش پەیوەندی
نێوان پۆتین و ئەردۆگانیشی بەداوی خۆیدا هێناوە.
ئۆغڵۆئاماژەی بەوەش داوە كە بەم نزیكانە شاندێكی ڕووسی سەردانی توركیا
دەكەن و لە نزیكەوە گفتوگۆ لەبارەی پەیوەندییەكانیانەوە دەكەن. و پەیوەندییەكانی
نێوان هەردوو ولاتیشی بە ستراتیژیی ناوبردووە.
توێژەرانی هەردوو لاش پێیان وایە پەیوەندییە فراوانەكانی هەردوو وڵاتە
چەندین لق و پۆپی لێبووەتەوە دەكرێت لە هەندێكیاندا كۆك بن و لە هەندێكی
دیكەشیاندا ناكۆك بن، بەڵام ئەو ناكۆكییانە ناكاتە ئەوەی هیچ لایەكیان لە بنی
ڕێككەوتنەكانیان بدەن و كۆتایی بە هەموو شت بهێنن، بۆیە كوشتنی چەند كەسێكی تورك
لە لایەن ڕووسیاو و بوونی چەند چەكدارێكی سەربە توركیاش لە قەرەباغ نابێتە هۆی
بچڕانی پەیوەندیی نێوان ئەو دوو وڵاتە و بەرژەوەندییە هاوبەشەكانیان زۆر لەوانە گەورەترە.