11:43 - 08/08/2020
عێراق.. ناپاكی هاوسەرێتیی ڕێژه‌ی كوشتنی زیاتركردووە
یاسای سزادانی عێراق، سزای هەر تاوانێكی بەجیا دیاریكردووە، بە درێژی باسی بڕگەكان و هۆكارەكان و جۆری تاوانەكەی كردووە، لە یاسای سزادانی عێراقی پرسی كوشتن بەهۆی ناپاكی هاوسەریەتی لەبیرنەكراوە، بەهۆی ئەوەی بەیەكێك لەو تاوانانە ئەژمار دەكرێت كە لەگەڵ گەشەكردنی كۆمەڵگە دەركەوتووە، بەپێی بڕگەكانی یاسای سزادان مادەی سزادانی هەر حاڵەتێك دیاریكراوە.
دادوەر خوزەیر سلمان دادوەر لەكۆمەڵگەی دادوەری مەحمودیە دەڵێت " یاسادانەرانی عێراق چارەسەریان بۆ كێشەی كوشتن بەبیانوی شەرەفیان دیاریكردووە، لەناو ئەوانەشدا ناپاكی وەك كوشتنی ژن یان پیاو یان یەكێك لە كەسە مەحرەمەكان، بەوەش یاسا بیانویەكی یاسای پێداون و سزای سەریانی كەمكردۆتەوە، وەك ئەوەی لە مادەی 409 لە یاسای سزادانی عێراق ژمارە 111 ی ساڵی 1969ی هەمواركراودا هاتووە، كە دیاریكردووە كە ئەگەر پیاوێك هاوسەرەكەی یان یەكێك لە كەسە مەحرەمەكانی بینی لەكاتی زینادا یان لەسەر یەك پێخەف بوون لەگەڵ هاوبەشەكەی"
ئەو دادوەر دەڵێت " سزای ئەو كەسە لە پێنج ساڵ زیاتر نابێت، و لە یاسای عێراقیدا ئەوە دیاری نەكراوە كە مەحرەم كێیە، ئایە ئەوانەن كە لەرێگەی خوێنەوەن یان ئەوانەی لەرێگەی هاوسەرگیریەوە دەبن بەمەحرەم یان ئەوانەی لەرێگەی شیری خواردنەوە، بەلای ئەو دادوەرەوە ئەوە خاڵێكی لاوازی یاساییە.
ئەو دادوەرە دەڵێت لەم دوایانەدا حاڵەتەكانی كوشتن بەتایبەتیش ئەوەی پەیوەندی بە ناپاكیەوە هەیە زیادیكردووە، ئەوەش دەبەستێتەوە بەم دۆخە ئابوریە سەختە كە كاریگەری لەسەر پەیوەندی خێزانی دروستكردووە، وایكردووە هەندێك لە ئافرەتان پەنا بەرنە بەر ناپاكی هاوسەرێتی.
هەروەها دۆخی كۆمەڵایەتی و ئەوەی لە تۆڕەكۆمەڵایەتیەكان بڵاودەبێتەوە دەبێتە هۆی ئەوەی ئەو ئافرەتانەی دەرونێكی لاوازیان هەیە كاری رێگەپێنەدراو بكەن.
ئەو دادوەرە دەڵێت ئەوەی سود وەردەگرێت لەو بڕگەیەكی كە تایبەتە بە كەمكردنەوەی سزای كوشتنی ئافرەت لەسەر شەرەف، هاوسەری ئافرەتەكە و مەحرەمەكانیەتی، جگە لەوان كەسی تری وەك كوڕی مام و كوڕی خاڵ و كوڕی پور سودمەند نابن.
ئەو دادوەرە باس لەوە دەكات كە لەبواری جێبەجێكردن و لەدادگاكانی سزادان مەحرەم تەنها لە كەسانی نزیك لەرێگەی خوێن كورت كراوەتەوە وەك " باوك و كوڕ و باپیر" و ئەو كەسانە ناگرێتەوە كە لەرێگەی ژن و ژنخوازیەوە بوونە خزم.
ئاماژە بەوەش دەكات كە لەمادەی 130 ی هەمان یاسادا ئەگەر سزاكە سێدارە بێت ئەوە كەمدەكرێتەوە بۆ زیندانی هەتاهەتایی یان زیندانیكردنی كاتی یان زیندانیكردن بۆماوەیەك كە لەیەك ساڵ زیاتر نەبێت.
ئەگەر سزاكە زیندانی هەتاهەتایی یان زیندانی كاتی بێت ئەوە سزاكەی بۆ دەستبەسەركردن بۆماوەیەك كە لەشەش مانگ كەمتر نەبێت كەم دەكرێتەوە، بەوپێیەی یاسا پێچەوانەی ئەوەی باس نەكردووە.
هەروەها دادوەر ئەحمەد سەفار دەڵێت " ناپاكی هاوسەرگیری دوای سەلماندنی بەپێی مادەی چل لە یاسای باری شارستانی ژمارە 188ی ساڵی 1959 لەبڕگەی دوو وەك هۆكارێك لەهۆكارەكانی جیابونەوە دیاریكراوە، هەروەها ناپاكی هاوسەریەتی لەلایەن ئافرەتەوە دەبێتە هۆی ئەوەی رێگەی پێنەدرێت كە منداڵەكانی لەخۆ بگرێت لەبەرئەوەی ناپاكی لەشتێكی گرنگتر كردووە، ئەگەر بەهۆی ناپاكی هاوسەریەوە تاوانێك كرا ئەوە یاسای سزادانی عێراقی سزاكەی دیاریكردووە.
سەفار دەڵێت ئەگەر پیاوێك هاوسەرەكەی بەهۆی ناپاكی لەهاوسەریەتی كوشت ئەوە سزاكەی بۆكەمدەكرێتەوە، بەڵام ئەگەر بەپێچەوانەوە ئافرەتێك پیاوەكەی كوشت ئەوە لەژێر دوو سزای یاسای و كۆمەڵایەتیدا دەبێت و وەك تاوانێكی ئاسایی بەپێی مادەی 405 لە یاسای سزادانی عێراقی مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت.
ئەو دادوەرە دەڵێت یاسا جیاكاری و تایبەتمەندی داوەتە رەگەزی نێر بۆ كوشتن، و ئەو تاوانەش نوێ نیە و لەهەموو قۆناغ و سەردەمەكان هەبووە، و سزاكەشی بەپێی كات و شوێن و كۆمەڵگەكان دیاری كراوە، لەوانەش كوشتن یان پاككردنەوەی شەرەف كە سزایەكی كۆمەڵایەتیە و سزایەكی یاسایی نیە.
سەفار پێی وایە زیادبوونی تاوانەكان بەهۆی ناپاكی هاوسەریەتی و خراپی دۆخی ئابوریە كە بنەما كۆمەڵایەتیەكانی خراپ كردووە، هەروەها بڵاوبونەوەی تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان و بەكارهێنانی بەشێوەی خراپ لە پەیوەندیە خێزانیەكاندا كاریگەری هەیە.