11:05 - 07/03/2020
داهاتوویەکی خراپ لە بەردەم ئەردۆغاندایە لە ئیدلیب
لە توێژینەوەیەکی زەناشناڵ ئینترێستی ئەمریکیدا سەبارەت بە کۆنترۆڵکردنەوەی
ئیدلیبی سوریا و داهاتووی ئەردۆغان، ئاماژە بەوە دراوە کە سەرۆک کۆماری تورکیا لە
گۆڕەپانەکەدا تەنیا ماوەتەوەو پێشبینی دەکرێ، بەهۆی ئیدلیبەوە شكست بهێنێ و بەشێكی
گەورە لە دەسەڵاتەکەی و سەروەری تورکیاش لە دەست بدات.
چوار
نەیاری گەورە
زەناشناڵ ئینترێست دەڵێ: ئێستا ئەردۆغان تەنیا لەگەڵ كوردەكانی
سوریادا كێشەو گرفتی نییە، بەڵكو ئەو هەر لەمێژە لەگەڵ كوردەكانی وڵاتەكەی خۆیشیدا
لە تەنگەژەیەکی گەورەدایە. لەپاڵ ئەمانەشدا ئێستا ئەردۆغان توشی گرژی و لێكترازانی راستەقینە بووەتەوە لەگەڵ ئەمریكا و
روسیا و بەشار ئەسەددا.
هەموو ئەو ئاڵنگارییانەی کە لە دەرەوە هاتوونەتە بەردەم ئەردۆغان،
لەناوخۆی وڵاتەكەشیدا لەگەڵ هەریەكە لە ئەندامانی حزبەكەی (ئەکەپە)و هاوڕێ و
دۆستەكانیشیدا توشی گرفتی گەورە بووە. ئەمە وایکردووە بەرەو تەنیاییەكی هەمیشەیی بڕوات.
سەرباری ئەوەی دەیان سەربازی توركیا لە ئیدلیب لەلایەن روسیا و سوپای
سوریاوە كوژراون، کەچی ئەردۆغان بەردەوام فشار لە سەرۆك ئەركانی سوپای تورکیا
دەكات بۆ ئەوەی هێزی زۆرتر بنێرێت بۆ ئیدلیب تا دۆخی ئەو شارە بە قازانجی خۆی
یەكلایی بكاتەوە.
ئەردۆغان ئەمانەش بە ئامانجی ئەوە دەکات کە لە سوریا پێگەیەكی
بەهێز بۆ خۆی بنیات بنێ، بەڵام بەدیهێنانی ئەو خەونە لە ئیدلیب نایەتەدی. لەبەر
ئەوەی ئیدلیب ئێستا تەنیا شارێكی سوریا نییە، بەڵكو بەهێزترین ناوچەیە كە ڤلادیمێر
پوتین و دۆناڵد ترەمپ چاویان تێبڕیوە و دەیانەوێ بەدەستی بهێنن.
ئەردۆغان تەنیا لەگەڵ كوردەكانی وڵاتەکەی و سوریادا كێشەی نییە، بەڵكو توشی گرژی و
لێكترازانی راستەقینە بووەتەوە لەگەڵ ئەمریكا و روسیا و بەشار ئەسەددا
بەپێی لێکدانەوەی شیکەرەوەکانی ئەو توێژینەوەیە، ئەردۆغان دەیەوێ بەهەر
نرخێك بووە پوتین ڕازی بكات تا لە سوریا جێپێی خۆی قایمتر بكات. ئەگەر هەموویشی
نەبێ هەرچۆن بوو بەشێكی بچووكیش لە ئیدلیب بۆخۆی بپچڕێ بۆ ئەمەش چەندینجار داوای
لە پوتین كردووە كە رێگەی بدات ئەو كارە بكات.
بەڵام پوتین بەتەواوەتی ئەردۆغانی بێهیوا كردووە و پێی گوتووە "بۆت
نییە لەو شارەدا بمێنیتەوە و پێویستە نەك سوپای وڵاتەكەت بەڵكو تەواوی ئەو
چەكدارانەش كە کرێگرتەی تۆن لەو ناوچەیە دروبخەیتەوە و بەهیچ شێوەیەك هاوكاریان
نەكەی".
كرملن ئەردۆغانی ئاگادار كردووەتەوە ئەگەر هێرش بكاتە سەر ئیدلیب و لەشکری
زیاتر بۆ ئەو شارە بنێرێ یان هاوكاری سەربازیی گروپە چەكدارەكانی سەر بە خۆی بكات،
ئەوا پارچەكانی دیكەی سیستمی بەرگری S400 ی پێنادەن. هەروەها لەڕووی ئابووریشەوە دەیخەنە ژێر پاڵەپەستۆیەکی
گەورەترەوە.
پەنابردن بۆ ترەمپ
لە توێژینەوەکەی زە ناشناڵ ئینترێسدا ئاشکراکراوە، توركیا ویستویەتی لەڕێی
(جێمس جێفری)ـەوە، رەزامەندی دۆناڵد ترەمپ بەدەست بهێنێ بۆ ئەوەی لە ئیدلیب
بمێنێتەوە و هەژموونی خۆی لەو شارەدا بسەپێنێ و بۆ ئەمەش ئەمریكا چاو پۆشی لێبكات.
بەڵام لە یەک کاتدا ترەمپ و پنتاگۆن و وەزارەتی دەرەوە، بەتوندی بەرپەرچی
ئەو پێشنیاز و بیرۆکەی ئەردۆغانیان داوەتەوەو گوتوویانە: ئەمریكا بەهیچ شێوەیەك
رێگە بە تورکیا نادات لە ئیدلیب بمێنێتەوە.
کۆشکی سپی هەروەها راشکاوانە گوتوویەتی، ناشیانەوێ ئیدلیب لەژێر رکێفی
ئەسەد و رژێمەکەیدابێ. ئەمە لە کاتێکدایە ئەسەد توانیویەتی ئەو شارە بخاتەوە ژێر كۆنترۆڵی
خۆی و هەژموونی بەسەردا بسەپێنێتەوە.
هەڕەشەکانی مۆسکۆ وواشنتۆن
روسەکان بەوە چاوترسێنی
ئەردۆغان دەکەن، ئەگەر دەستهەڵنەگرێ لە هێرشکردنە سەر ئیدلیب، ئەوا ئەو پارچە و
یەدەگانەی S400 ی پێنادەن کە هێشتا
نەگەیەنراونەتە تورکیا.
ئەمریكییەکانیش وەك روسەکان،
هەڕەشەیان لە ئەردۆغان کردووە ئەگەر بەو شێوەیە بەردەوامبێ لەچاوبڕینە ئیدلیب،
ئەوا پرۆسەی فێركاری فڕۆکەی F35 رادەگرێ و هیچ فێرکارێک بۆ ڕاهێنانی فڕۆکەوانان
نانێردرێتە تورکیا.
لەپاڵ ئەمانەشدا ئابووری
تورکیا دەخەنە ژێر پاڵەپەستۆی زیاترەوە و سزای گەورەتر دەسەپێنن بەسەر ئەو
وڵاتەدا.
هەمووان چاویان بڕیوەتە ئیدلیب
ئیدلیب بەهۆی پێگەكەی و
ستراتیژی شارەكەوە، بۆ ئەمریكا و روسیا هێڵێكی گرنگە و هیچكامیان ئامادە نین بەئاسانی
دەستبەرداری ببن. لەلایەك ڤلادیمێر پوتین
بەڵێنی بەئەسەد داوە كە چارەنووسی ئیدلیب بە قازانجی ئەو كۆتایی پێدێت و لەلایەكی
تریشەوە ئەمریكا نایەوێ ئەو شارە لە دەست ئەسەددابێ.
لەولاشەوە ئەردۆغان مڕی
لێخۆشکردووە، بەڵام هەردوو زلهێزەكەی جیهان لە هەموو شتێکدا ناتەبا و دژبن، ئەوا لەسەر
ئەوە كۆكن لە ئیدلیب شكست بە ئەردۆغان بهێنن.
پوتین بەتەواوەتی
ئەردۆغانی بێهیوا كردووە و پێیگوتووە بۆت نییە لەو شارەدا بمێنیتەوە و پێویستە تەواوی ئەو چەكدارانەش كە کرێگرتەی تۆن لەو ناوچەیە
دروبخەیتەوە
روسەکان بەوە چاوترسێنی ئەردۆغان دەکەن ئەگەر دەستهەڵنەگرێ لە هێرشکردنە سەر ئیدلیب، ئەوا پارچە و یەدەگی S400 ی پێنادەن
گڵۆڵە لە لێژیدا
ئەردۆغان تەنیا لە ئیدلیب توشی شكست نەبووە،
بەڵكو لە ناوچەكانی دیكەی سوریاش رۆژ نییە نەكەوێتە بەر نەفرەتی گەلی كورد و
هێزەكوردییەكانی سوریا كە زیاتر لە 9 ساڵە دەیانەوێ دەسەڵاتی خۆیان بۆ هەتا هەتایە
لە سوریا بچەسپێنن. بەڵام ئەردۆغان بە توندی دژایەتیان دەكات.
لەگەڵ ئەوەشدا ئەردۆغان لە ناوخۆی
وڵاتەكەشیدا گرفتارە بە دەست کێشەی كوردەوەو
پێدەچێ لە هەڵبژاردنەكانی داهاتوودا، بەهۆی هاوپەیمانێتییە نوێكانەوە یان هەماهەنگی
هێزە نوێكانی توركیاوە، ئەكەپە توشی شكستی گەورە ببێتەوە و ئەردۆغان بکەوێتە شكستێكی
گەورەوە.
ئێستا ئەردۆغان لەناو خۆی پارتەكەشیدا
بەشێوەیەك بێزراوە كە بەشێک لە هاوڕێکانی نایانەوێ گفتوگۆی لەگەڵدا بكەن. چاوەڕێ
دەکرێ لە داهاتوویەكی نزیکدا بەشێكی زۆر لە لایەنگران و كەسە بەهێزەكانی ئەکەپە، لە
پارتەكە بچنە دەرەوە و جیاببنەوە.
بێزاری سوپا لە ئەردۆغان
توێژینەوەکەی زەناشناڵ ئینتراست تیشکی خستووەتە سەر ئەوەش کە: بەهۆی تاكڕەوی ئەردۆغانەوە
تەنیا دۆستە سیاسییەكانی لە دەستنەداوە و
نەكەوتووەتە بەر رەخنە، بەڵكو لەلایەن جەنڕاڵە باڵاكانی سوپاشەوە رەخنەی لێدەگیرێ.
جەنراڵەکان دەڵێن: ئەو شەڕەی ئەردۆغان لە سوریا
بە سوپای تورکیای دەکات، شەڕی ئەوان نییە و نایانەوێ چیتر خوێنی سەربازەكانیان لە
خاكێكی تردا لەپێناو قسەكانی ئەردۆغاندا بڕێژێت چونكە ئەردۆغان تاكە پیاوی
توركیایە كە بەقازانجی وڵاتەكەی كار ناكات.
ئێستا رەجەب تەیب ئەردۆغان لە بەردەم چەند ئاڵنگارییەكی
جدی دایە، ئایا كێشەی كورد و دەستدرێژییەكانی لە سوریا كۆتایی پێدەهێنێ؟ لەناوخۆدا
دووبارە كێشەی كورد چارەسەر دەكات دەست دەكات بە چاكسازیی لەناو ئەکەپەدا؟
ئایا پلانی هەیە ئابووری وڵاتەكەی پێشبخات و رووی
شێواوی توركیا بەڕووی جیهانی دەرەوەدا ئارایش دەكات؟ یان بەپێچەوانەوە ئەم كارانە دەكات و بەردەوام دەبێ
لەسەر سیاسەتە تاكڕەوانەکەی؟ خۆ ئەگەر بەمشێوەیەی ئێستا بەردەوامبێ، شكستێكی گەورە
چاوەڕێی دەکات.
ئەم راپۆرتە پوختەی توێژینەوەیەکی گۆڤاری (زە
ناشناڵ ئینترێست)ی ئەمریکییە کە سەبارەت بە ئیدلیب و داهاتووی تورکیا و ئەردۆغان، لە ژمارە ٩ی گۆڤاری پەیسەردا بڵاوکراوەتەوە