05:30 - 15/02/2020

عیماد موغنیە پاڵەوان بوو یان جادووگەر؟‌

پەیسەر

عیماد موغنیە بە ئوسامەبن لادنی شیعەكان دادەنرێت، ئەمەریكیەكان گوتویانە هیچ كەسێك لەناوچەكەدا بە ئەندازەی ئەو زیانی لێنەداون، گەرچی بە كەسێكی زۆر بەتوانا ناسرابوو، بەڵام بەشێك لەسەركردایەتی حزبوڵاش نەیاندەناسی، موغنیە ئەوەندە كایگەریی هەبوو كە ئەمەریكا بڕی 25 ملیۆن دۆلار تەرخان بكات بۆ هەركەس و لایەنێك بە زیندوویی یان بە مردوویی ڕادەستیان یكات، یاخود خۆی بیكوژێت.. ئەو لەناو حزبوڵادا بە جادوگەری بەرگریی ئیسرائیل و موجاهید لە ڕێگەی خودا بەناوبانگ بوو، ئیسرائیلیەكانیش ناویان لێنابوو ڕێوییەكەی حزبوڵا.

رۆژی 12/2/2008 جێگری ئەمینداریی گشتی حزبوڵای لوبنانیبۆ كاروباری هەواڵگریی و جیهاددەگاتە كەفرسوسەی دیمەشق وچەند مەترێك لە ئۆتۆمبێلەكەی دوور دەكەوێتەوە و دەنگی تەقینەوەیەكی گەورە ئەو ناوە دەهەژێنێت. پاش چەند چركەیەك كاتێك خەڵكی دەگەنە شوێنی روداوەكە كەسێك دەبینن بە مردوویی لەسەر زەویەكە كەوتووەو لەچەند شوێنێكیەوە كە یەكێكیان چاویەتی خوێنی لێدەڕوات. هێندە نابات پاسەوان و هاوكارەكانی دەگەنە شوێنی ڕوداوەكەو بە بێ ئەوەی چاوەڕوانی هیچ شتێك بكەن خێرا دەیخەنە ناو ئۆتۆمبێلەكانیانه‌وه‌ و لەو ناوە دووری دەخەوە، ئەوەندە نابات هەواڵێكی چاوەڕواننەكراو بڵاودەبێتەوە كە جێگرەكەی حەسەن نەسروڵا ئەمینداریی گشتی حزبوڵای لوبنان –عیماد موغنیە- تیرۆر كراوە.

لەگەڵ خاتوو وەفا ناوێك هاوسەرگیریی كردووە كە خەڵكی شاری قومی ئیرانە

عیماد فائیز موغنیە 2/12/1962لە لوبنان لەدایكبووە، دووبرای لەبەره‌نگاریی ئیسرائیلیەكاندا كوژراون، بە هۆی بارودۆخی شەڕی ناوخۆی لوبنانەوە لە بەیروتەوە بەرەو باشووری لوبنان كۆچیان كردووە و لەوێ چووەته‌ به‌ر خوێندن. لەتەمەنی 13 ساڵیدا لەگەڵ ڕێكخستنەكانی رێكخراوی ڕزگاریخوازی فەڵەستین تێكەڵدەبێت و یەكەم وێستگەی چەكداریی لەوێوە فێردەبێت و لە یەكێك لە سەربازگەكانی ئەو ڕێكخراوەدا فێری چۆنیەتی بەكارهێنانی چەكی سووك ده‌بێت.
لەگەڵ خاتوو وەفا ناوێك هاوسەرگیریی كردووە كە خەڵكی شاری قومی ئیرانە، ئەو شارەزاییەكی باشی هەیە لە بواری بازرگانی و كاری بەڵێندەرایەتیدا، سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن رۆڵی گەورەی هەبووە لە بواری بازرگانی لە ساحل العاج و كاروباریی جل و بەرگ لەگەڵ توركیا.

لەسەرەتای 1980دا دەچێتە هێزەكانی 17ی رێكخراوی ڕزگاریخوازی فەڵەستینه‌وه‌ كە یاسر عەرەفات سەرپەرشتی دەكرد، وەك پارێزەری (ئەبوعەمارو ئەبوجیهاد)كاری كردووە، كاتێك ئیسرائیل له‌1982دا هێرشی كرده‌ سه‌ر به‌یروت، دوای گەمارۆ 3 مانگیەكەو دەرچوونی چەكدارە بەرهەڵستكارەكان لە بەیروت، بەڵام موغنیە لە بەیروت مایەوەو لەگەڵ ژمارەیەك لە هاوبیرەكانی -رێكخراوی جیهادی ئیسلامی لوبنان-یان دامه‌زراند، كە بەنهێنی و بەشێوەی پارتیزانی كاریان دژی هێزە رۆژئاواییەكان بە گشتی و ئیسرائیل بەتایبەتی دەكرد. بەپێی سەرچاوە هەواڵیەكان موغنیه‌ ساڵی 1982 چووەتە دیداری ئیمام خومەینی، بەڵام هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر لوبنان ناچاری كردووە بگەڕێتەوەو تەنها چاوی بە -مستەفاچەمران- كه‌وتووه‌. وەك نزیكەكانی موغنیە باسی دەكەن تا بەر لە كوژرانەكەی هەموو جارێك دەیگوت، خۆی بە سەربازو قوتابی چەمران دەزانێت. مستەفا چەمران ساوەیی ناسراو بە دكتۆر چەمران هەڵگری بڕوانامەی دكتۆرا بوو لە زانستی فیزیادا، لە كابینەی مەهدی بازرگاندا وەزیری بەرگریی ئێران بوو، لەگەڵ موسا سەدر بزووتنەوەی ئەمەلی لوبنانییان دروست كردووە، لەجەنگی هەشت ساڵەی(1980-1988) عێراق-ئێران دا بە داهێنەری شەڕی پارتیزانی دادەنرێت. لە 21/6/1981 لەناوچەی دەهلاویەی پارێزگای خوزستانی باشووری رۆژئاوای ئێران بە پارچەی موشەكێك گیانی لەدەستدا و لە ئەدەبیاتی ئێراندا ناوی شەهید چەمران زۆر دووبارە دەبێتەوە.

موغنییە بوونی نیەو تەنها وەهمێكەو حزبوڵای لوبنان دروستیان كردووە

لەبەر چالاكییە زۆرەكانی لە دژی هێزە ڕۆژئاواییەكان لەلایەن ئەمەریكاو ئیسرائیل و وڵاتانی ئەوروپاوه‌ وەك تیرۆریست و داواكراو ناوی هاتووە، بە تایبەت لە 1983دا كاتێك هێرش كرایە سەر بارەگای هێزە دەریاییەكانی ئەمەریكاو هێزه‌ ئاشتی پارێزەكانی فەرەنسا لە لوبنان و بووە هۆی كوژرانی 350 كەس، له‌لایه‌كی دیكه‌وه‌ هەموو ئەو دیپلۆماتكار و كەسایەتیانەی لە دەیەی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوودا لە لوبنان بە بارمتە دەگیران و سەرنگوم ده‌كران پەنجەی تۆمەت بۆ موغنییە ڕادەكێشرا، هەروەها ڕفاندنی فڕۆكەی TWA))ی ئەمەریكی كەلە فڕۆكەخانەی لوبناندا ئەنجام درا، بەهەمان شێوەی بۆمبڕێژكردنی ناوەندێكی جووەكانی ئەرجەنتین لە ساڵی 1992، هەموو ئەوانە خرانە ئەستۆی موغنیە له‌به‌رئه‌وه‌ هەمووان بە تیرۆریست ناویان دەهێنا.

بە پێی ڕاپۆرتێكی رۆژنامەوانی، لە دۆسیەی هەواڵگریی ئەمەریكادا لەبارەی موغنیەوە هاتووە: بیست ساڵە موغنیە سەری ڕمی شیعەیە لەناوچەكەدا دژی رۆژئاواییەكان، چالاكیەكانی سنوورەكانی تێپەڕاندووە، تا ئێستا هیچ كەس بەئەندازەی ئەو چالاكی دژی هێزەرۆژئاواییەكان نه‌كردووه‌. بە پێی توێژینەوە فیدراڵیەكان لەڕێی هەڵگرتنی شوێن پەنجەی موغنیە لەسەر فڕۆكە ڕفێندراوەكە، ئەمەریكا دڵنیابوو لەوەی كە ئەو لەپشت ئەو كارەوەیە، بۆ كوشتن یان بەدەستەوەدانی موغنیە لە ساڵی 1985دا ئەمەریكا بڕی 5 ملیۆن دۆلاری وەك بەخشش دیاریكرد، بەڵام كاتێك چالاكیەكانی زیادیانكرد بڕی پارەی تەرخانكراویش بەرزبووەوە  بۆ 25 ملیۆن دۆلار. بە پێی هەندێك لەسەرچاوەكانی پۆلیسی فیدراڵی (ئێف بی ئای) نابراو وێنەیەكی بەرجەستەی لەبەردەستدا نیەو پێدەچێت بەماسكەوە دەربكەوێت بۆیە وەك كەسایەتی نەناسراو ماوەتەوە. كاتێكیش وەزیرێك داوای لەوەزیری ناوخۆی لوبنان كردووە كە موغنیەی پێ بناسێنێت: ئەویش زۆر بە دڵنیاییەوە وەڵامی داوەتەوە كە موغنییە بوونی نیەو تەنها وەهمێكەو حزبوڵای لوبنان دروستیان كردووە.

بە پێی ڕاپۆرتە رۆژنامەوانیەكان ساڵی 1983 موغنییە دووجار دەربازی بووەو ئەمەریكیەكان نەیانتوانیوە دەستگیری بكەن، جاری یەكەم لە كوەیت و جاری دووەمیش لە هۆتێلێكی فەرەنسا.

بە وتەی شارەزایان، ئەگەر ئوسامە بن لادن كەسێكی دژە رۆژئاوایی سونە مه‌زهه‌ب بووبێت و ناوی لە ڕیزبەندی تیرۆرستاندا یەكەم بووبێت، ئەوا موغنیەش لە ناو ڕیزبەندی شیعەكاندا پله‌ی یەكەمی گرتبوو. هەرچەندە باس لەوە دەكرێت كە موغنیە لە بنەڕەتدا سونەبووەو دواتر بووەتە شیعە، بەڵامبەڵگەیەكی ئەوتۆ لەو باره‌یه‌وه‌له‌ئارادا نیە ئەو بۆچوونە پشتڕاست بكاتەوە، ئەوەی گومانی تێدا نیە نزیكی پەیوەندییەكانیەتی لەگەڵ ئێران، هەربۆیە لەكاتی جەنگی ئێران و عێراق دا كاتێك رۆژئاوا بە هەموو توانایەكیەوە لە پشتی عێراقەوە وەستابوو، ئێران لە ڕێی دۆستەكانیەوە لە بەرژەوەندیەكانی رۆژئاوای دەدا، موغنیە بە یەكێك لەوانە دادەنرا بەتوندیی دژی بەرژەوەندیەكانی رۆژئاوا دەوەستایەوە، بۆ ئەو مەبەستەش خامنەیی خەڵاتی كردووەو وەك موجاهیدێك لە پێناوی خودا باسیكردووە.
موغنیە ساڵی 1993 بە فەرمی پەیوەندی بە حزبوڵای لوبنانەوە كردووە بە ڕێبەرایەتی حەسەن نەسروڵا، ئەو لە سەرەتای كارەكەیەوە وەك بەرپرسی دەستەی پارێزەریی حەسەن نەسروڵا و پاشان وەك بەرپرسی چالاكیە تایبەتەكان و جێگری حەسەن نەسروڵا بۆ  هەواڵگریی و جیهادیی درێژەی بەكارەكەی داوە، وەك شارەزایان باسی دەكەن جەنگی 33 رۆژەی ئیسرائیل لە دژی لوبنان هۆكاره‌كه‌ی ئەوەبوو كە موغنیە لە ساڵی 2006 دا2 بەرپرسی سەربازیی ڕفاندووە.

دوای تیرۆركردنی، یەكێك لە هاوڕێ نزیكەكانی بەناوی (ئەنیس نیقاش) باس لەوردەكارییەكانی ژیانی دەكات و پەردە لەسەر لایەنە شاراوەكانی ئەو سەركردە بەناوبانگ و نادیارەی حزبوڵا ئاشكرا دەكات، ئەو دەڵێت لە حەفتاكانی سەدەی ڕابردووەوە هاوڕێی نزیكی یه‌كتربوون، بەردەوام حەزی لە تۆپی پێ بووە.
بە وتەی ئەو هاوڕێیەی دوای هەوڵی كوشتنی شاپوور بەختیار سەرۆك وەزیرانی ئێران پەنجەی تاوانی بۆ درێژكراوەو 10 ساڵ لە فەرەنسا زیندانی كراوە، لە 1990 دوای تەواوكردنی ماوەی زیندانیەكەی ئازاد كراوە. نیقاش كە قسەی بۆ (العربیة نت)كردووە باس لەوە دەكات، موغنیە گرنگی و بایەخی بۆ هیچ شتێك نەبوو، تەنانەت بۆ ماڵ و منداڵ و هاوسەرەكەشی، بە ئەندازەی خولیای بەرەنگاریی و بەگژداچوونەوەی ئیسرائیل گرنگی پێنەدەدان. ئەو هاوڕێیەی باس لەوەش دەكات، تەنانەت ژمارەیەك لە بەرپرسانی مامناوەندی حزبوڵاش نەیاندەزانی موغنیە كێیەو هەندێك جار تەنها وەكو ناو بیستبوویان، لەبەرئەوەی كۆمەڵێك ناوی دیكەی هەبوو لەوانەش حاجی رەزوان، مورتەزا، مستەفا و عیماد وچەندین ناوی دیكە.

موغنیه‌ تا 2006 هیچ وێنەیەكی بڵاونەبووەتەوەو تەنها لە ئەرشیفی زۆرتایبەتی حزبوڵادا هەبووە

ئەو هاوڕێ نزیكەی هەموو ئەو هەواڵانە ڕه‌تدەكاتەوە كە بەمەبەستی خۆشاردنەوەنەشتەرگەریی بۆ دەموچاوی كردبێت، موغنیه‌ تا 2006 هیچ وێنەیەكی بڵاونەبووەتەوەو تەنها لە ئەرشیفی زۆرتایبەتی حزبوڵادا هەبووە و بەجلوبەرگە سەربازییەكەیەوە دەركەوتووە. لە ڕووی  مەزهەبیشەوە ئەو هاوڕێیەی موغنیە هەموو ئەو قسانە ڕەتدەكاتەوە كە لە بنەڕەتدا خەڵكی فەلەستین بێت و لەبنەماڵەیەكی سوننی بووبێت، بەڵكو ئەو جەخت لەوە دەكاتەوه‌ كە لە بنەماڵەیەكی شیعەی بەناوبانگەو تەنانەت محمد جەواد موغنیە كە تەفسیری قورئانی كردووە لە خزمە نزیكەكانی ئەوە،  ئه‌وه‌ش ڕه‌تده‌كاته‌وه‌ كەلەگەڵ یاسر عەرەفات بووبێت و چووبێتە كەتیبەی سەربازیی 17وە. سەبارەت بە پلەو پێگەی موغنیە ئەو هاوڕێیەی باس لەوە دەكات كە خەریكی كاروباری ئه‌منی و هەواڵگریی بووەو هیچ كاتێك نە باسی كارەكانی كردووەو نە چواردەورەكەشی زانیویانە بیر لە چی دەكاتەوە، ئەو بەردەوام هاوڕێی بێدەنگی بووە، ئەو جەخت لەوە دەكاتەوە كە موغنیە بە شێوەیەكی كلاسیكی و لەڕێی ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراوه‌وه‌ لەسەرە ڕێگەكەیدا تیرۆر كراوە.

ڕاپۆرتە هەواڵگرییەكانی ئەمەریكا و ئیسرائیل كاتێك باس لە چالاكەكانی حزبوڵا دەكەن، بڕیاریان دێتە سەر ئەوەی نینۆكی سەركردەكانیان بكەن، هەربۆیە یەكێك لەو كەسایەتیانەی ڕۆڵی سەرەكی هەبووە دەستنیشان دەكەن و بۆ زیاتر لە شەش مانگ دەیخەنە ژێر چاودێری وردەوە، ئەو بەردەوام چووه‌تە لای سەرتاشێك و قژی چاككردووە، هەركاتێكیش چووبێـتە سوریا سەردانی شوێنێكی دیاریكراوی كردووه‌ كە بەرپرسە ئێرانیەكان لەوێ كۆدەبوونەوە، ئەو كاتێك نزیكی ئەو شوێنە دەبووەوە بەتەنهایی دەڕۆیشت و ڕێی بە پاسەوانە تایبه‌ته‌كانیشی نەدەدا لەگەڵی بڕۆن، چونكه‌ باوەڕی وابوو ئیسرائیل نایناسێت و ناتوانێت دەستنیشانی بكات، بەڵام كاتێك بە كارێكی گرنگ لە لوبنانەوە لە رۆژی 12/2/2008 دەچێتە سوریا و لە ناوچەی كەفرسوسوی دیمەشق لە ئۆتۆمبێلەكەی دادەبەزێت و تەنها 25 مەتر دوور دەكەوێـتەوەو دەیەوێت بەرەو بارەگای ئێرانیەكان بڕوات ئۆتۆمبێلێكی -باجیرۆ- دەتەقێتەوەو دەست بەجێ گیان لەدەست دەدات.

بە پێی توێژینەوەكانی دوای ڕووداوەكە سێ تیم بەشداریی كارەكەیان كردووە و پلانەكەشیان شەش مانگی پێچووە، تیمی یەكەم بەرامبەر بارەگا نهێنیەكەی ئێران شوقەیەكیان بەكرێگرتووەو چاودێرییان كردووە، تیمی دووەم لەڕێی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە چاودێریی هاتوچۆیان كردووە، وەك شارەزایان باسی دەكەن، ئەو فڕۆكەیە تایبەت بووەو لە توانای رادارەكانی سوریادا نەبووە بیدۆزێتەوە، تیمی سێیەم لە ڕێی ئامێری پێشكەوتوەوە چاودێریی دوو تیمەكەی تریان كردووە تا هیچ هەڵەیەك ڕوونەدات، بەپێی راپۆرتە رۆژنامەوانیەكان ئەو رۆژەی موغنیه‌ی تێدا كوژراوه‌ سوپای ئیسرائیل مانۆڕی سەربازیی لە كەنارەكانی لوبنان كردووه‌، بۆ ئەوەی سەریان لێبشێوێنێت و حزبوڵا بیری بۆ لای ئەوە نەچێت كردەوەیەكی لەوشێوەیەی به‌رامبه‌ر ده‌كرێت، لەوانەیە بەلای هەموانەوە سەیربێت كە هیچ كەسێك له‌ به‌شداربووانی كرده‌وه‌كه‌ لەكاتی جێبەجێكردنیدا دەستگیرنەكران، چونكە كۆمپتەری تایبەتی ئیسرائیل  هەموو ئەوانەی كە پەیوەندییان بەو كردەوەیەوە هەبوو هەڵیگرتون و بردونی بۆ شوێنی تایبەتی دیاریكراو لە نێوان سوریا وئوردن. بەڵام لە رۆژی 17/9/2011 تەلەفزیۆنی ئوردن دانپێدانانی كەسێكی بڵاوكردەوە بەناوی (ئەیاد یوسف) كە ڕەگەزنامەی(فەلەستینی و ئوردنی )هەبووە، دانی بەوەدا ناوە كە هاوكاری دەزگای هەواڵگریی موساد بووە لە كوشتنی عیماد موغنیەدا.