ئایا ئەمەریكا عێراق ڕادەستی ئێران دەكات؟‌

پەیسەر

لە دوای 2003 ەوە ئەمەریكا نزیكەی پێنج هەزار سەربازیی لە عێراقدا لە دەستداوە، بە پێی سەرچاوە رۆژنامەوانیەكان ترلیۆنێك دۆلاری لەو كاتەوە تا ئێستا خەرج كردووە، لە دوای گۆڕانكارییەكانی دوای داعش و هێوربوونەوەی ڕێژەیی ناوچەكەئایا دەچێتە عەقڵەوە بەو ئاسانییە ڕادەستی نەیارە سەرەكییەكەی لەناوچەكەدا –ئێران- بكات؟

ئەمە پرسیارێكی پڕ ماناو جەوهەرییە بەتایبەتی لەدوای ئەوەی كێشەی نێوان ئەمەریكاو ئێران لە شەڕیی بەوەكالەتەوە گۆڕاوە بۆ شەڕی ڕاستەوخۆو یەكەم گەڕی ئەو جەنگەش بە هێرشی سەر باڵێۆزحانەی ئەمەریكا لەبەغداد لە لایەن نزیكەكانی ئێرانەوە دەستیپێكرو دواجاریش لە نیوەشەوانێكی درەنگدا كوشتنی قاسمی سولەیمانی و ئەبوو مەهدی موهەندیس و چەند كەسێكی دیكەی لێكەوتەوە، دەستپێكی ئەو جەنگە بێ دوودڵی بوو، بێ ئەوەی ئینكاری كوشتنەكە بكرێـت ڕاستەوخۆ ئەمەریكیەكان ڕایانگەیاند ئەوان كوشتویانن، بە پێی بۆچوونی شرۆڤەكاران ئەوە زەنگێكی مەترسیداربوو بۆ ئێرانیەكان كە ئەمەریكا خوازیاری شەڕیی ڕووبەڕووبوەنەوەیەو بۆ ئەو مەبەستەش گەورەترین بەرپرسی دۆسیەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی كردوەتە ئامانج كە هەندێك بە سەرۆكی پێنج وڵات ناویان دەهێنا، بەڵام دوای چەند رۆژ نیگەرانی جیهان لە چاوەڕوانی هەڵگیرسانی شەڕێكی خۆیناوی لەنێوان ئەمەریكا و ئێراندا، بە تەقاندنی چەند مووشەكێك بە ئاڕاستەی هێزە ئەمەریكیەكان لە هەرێمی كوردستان و ناوەڕاستی عێراق كەمێك ئاڵۆزیی و بارگرژییەكە خاو بوویەوە.

دوای ئەو ڕوداوە خێرایانە هێشتا ئەو پرسیارەی كە ئایا پرۆسەی كشانەوە یان دەركردنی سوپای ئەمەریكا لە عێراق كەی دەبێـت و چۆن دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە؟ یان ئەوە پرۆسەیەكی دوور مەودایەو كاتێك دەكشێتەوە (یان دەكرێتە دەرەوە) كە زیانەكانی كەمتربن، بەڵام لە ئێستادا و لەگەرمەی ناكۆكی و ململانێكاندا گریمانەیەكی دوورە، ئەوە جگە لەوەی كەزۆرێك لە هێزە عێراقیەكان كۆك نین لەسەر ئەو داوایەو ئامادەنەبوونی زۆرینەی ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ گفتو گۆكردن و بڕیار لەسەردانی هێزە بیانیەكان لە عێراق بەڵگەیەكی حاشا هەڵنەگرە.

لە سەرەتای دروستبوونی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە 1979 تا ئێستا دروشمی بەردەوام و هەمیشەیی ئێرانیەكان (مردن بۆ ئەمەریكا) و ناوهێنانی بە(شەیتانی گەورە)بەردەوامی هەیە، ترامپیش لە وتارەكەی دوای هێرشە موشەكیەكانی ئێران گوتی لە ئێراندا بەردەوام دەڵێن مردن بۆ ئەمەریكاو ئەوەشی بە دوژمانیەتی بەردەوامی ئێرانیەكان لێكدایەوە، بەبڕوای شارەزایان ئەوەش هیچ بوارێكی بۆ ئەوەنەهێشتوەتەوە كەگومان بكرێت رۆژێك لە رۆژان ڕێكبەكەون و ترامپ ئۆباڵەكەی خستە ئەستۆی ئێران.

تەنانەت كۆنسوڵخانەكانی ئێرانیان لە پیرۆزترین شاری شێعەكاندا – نەجەف و كەربەلا- سوتاند

یەكێك لەو ڕێگا نەرمانەی كە ئەمەریكا گرتویەتیە بەر بۆ كەمكردنەوەی هەژموونی ئێران لە عێراق، لەتكردنی ماڵی شێعەی عێراقییەو لێكردنەوەی پارچەیەكە لە لایەنگرانی ئێران لە عێراق، بە شێك لەهێزە عێراقییە شێعەیەكان لە ئێستادا لە دژی بەرژەوەندییەكانی ئێران وەستاونەتەوەو تەنانەت كۆنسوڵخانەكانی ئێرانیان لە پیرۆزترین شاری شێعەكاندا – نەجەف و كەربەلا- سوتاند، ئێرانیەكانیش ئەو كارەیان خستە پاڵ كەمتەرخەمی هێزە عێراقیەكان و پلانی شەیتانی گەورە.
هەندێكی دیكە باس لەوە دەكەن كە سیاسەتی خراپی پڕلەبەرزونزمی ئەمەریكیەكان وایكردووە پەلكێشی هێزە هەرێمیەكانی وەك ئێران و توركیا بكاتە ناو عێراق، كە بەردەوام پێشێلكاریی سەروەرییەكانی عێراق دەكەن.

شرۆڤەكارانی سیاسی باس لەوەش دەكەن سوپای پاسداران هەر لە سەردەمی جەنگی هەشت ساڵەوە بەرنامەو پلانیان هەبووە بۆ عێراق و لەڕێگەی گروپ و حیزبە شێعەكانی عێراقەوە دەستیان لە داهاتووی عێراق گیركردووە، بەڵام هەلیان بۆ ڕێنەكەوتووە پلانەكانیان جێبەجێ بكەن، لەبەر ئەوەی رژێمی پێشووی عێراق زۆر بە توندی لەبەرامبەر هەژموونی ئێرانیەكاندا دەوەستایەوە، بەڵام دواتر بەهۆی ئەو بۆشاییە ئەمنی و سیاسییانەی كە ئەمەریكیەكان لە دوای 2003وە دروستیانكردووە هەلێكی گەورەی لەبەردەم ئێرانیەكاندا كردووەتەوە كە دەستێوەردان لە عێراق و هەندێك شوێنی تری ناوچەكەدا بكەن. دیارترینیان هەڵوەشاندنەوەی سوپای چەندین ساڵەی عێراق بوو، لەبری ئەوەی ڕێكیان بخاتەوە لە بنەڕەتەوە هەڵی وەشاندنەوەو هەموو ئەو ئەفسەرو پلەدارانەی ناو سوپا لە ترسی گیانی خۆشیان بووبێت پەنایان بردووەتە بەر گروپە چەكدارەكان و میلشیا حیزبیەكان، پاشان دژایەتی كردنی سونەكانی عێراق و پشتكردنە سەرجەم كاروچالاكیەكانی سونەكانی عێراق و تەنات  كاتێكیش داعش پەیدابوون، ڕوویان لەو شارانە كرد كە سونەمەزهەب بوون و لە بنەوە هەڵیان تەكاندو گەڕاندنیانەوە  بۆ سەدان ساڵ بەر لە ئێستا.

دروستبوونی میلشیای مەزهەبی و عەشایەریی بەیەكێكی دیكە لەو كەلێنانە دادەنرێت كە ئێران سوودی لێوەرگرت و بەكاری هێنان بۆ ئەوەی دەستی بەعێراقەوە بمێنێتەوە، هەموو ئەو كەلێنانە لە لایەن ئەمەریكیەكانەوە بە بۆشایی سیاسی و ئیداریی دادەنرا، بەمەبەستی پڕكردنەوەی ئێران خێراتر دەست بەكار بوو، هەر بۆیە هەندێكجار دەبوو بەناچاریی مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت، بەشێك لە شرۆڤەكارانی سیاسی باس لەوە دەكەن كە ئەمەریكا گەشتبووە كۆتایی لەگەڵ سوپای پاسداراندا بۆیە ئەو بڕیارە چارەنووس سازەی داو لە ناكاو و بێ ئاگاداركردنەوەی پێشوەختە سەركردەی دیاری سوپای قودس (سولەیمانی)ی كوشت و شەڕەكەی گواستەوە قۆناغێكی دیكە. هەر ئەو شرۆڤەكارانە باس لەوەش دەكەن بەردەوامی خۆپیشاندانەكان لە عێراق خواست و ئەجێندای ئەمەریكایەو لەكاتێكدا كەهێزەكانی لە سوریاوە پاشەكشە پێكردووە بەرەو عێراق مانای ئەوەیە كە بەو ئاسانییە دەستبەرداریی عێراق نابێت، دەیەوێت لەڕێگەی خواستە جەماوەرییەكانی خەڵكی عێراقەوە دەستی لەهەندێك لە بەرنامەكانی گیر ببێت.

وەك شارەزایان باسی دەكەن، كەلێن وبۆشاییە ئەمنی و كارگێڕییەكانی ئەمەركیا لە عێراق پێشینەی هەیە، ئۆباما (سەرۆكی پێشووی ئەمەریكا) هەڵەیەكی گەورەی كرد، كاتێك هاوكاریی (نوری مالیكی- سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق)ی كرد ئەویش بەو هاوكارییانە لە پرۆژەی سونەكانی عێراقی داوەو لە ئەنجامدا بووە هۆی هەڵاتنی یەكێك لە جێگرەكانی سەرۆك كۆماریی عێراق (تاریق هاشمی) بەرەو توركیاو لە ئەنجامدا سەرنجی سونەكان بەرەوە تۆڵەكردنەوە ڕاكێشاو هاتنەوەی داعش بۆ ئەو ناوچانە بە پەرچەكردارو كاردانەوەی ئەو دۆخە دادەنرێت.

كەلێن وبۆشاییە ئەمنی و كارگێڕییەكانی ئەمەركیا لە عێراق پێشینەی هەیە

پەیدابوونی لەناكاوی داعش و دەستكەوتنی ئەو هەموو چەك و تەقەمەنییەی كە لەو ناوچانەدا هەبوون –بەتایبەتی لە موسڵ- بووە هۆی ئەوەی هاوپەیمانی گەورەی جیهانییان لەدژ بكرێت، لەكاتێكیشدا كە داعش لە لوتكەی دەسەڵاتدا بوون و بەشێكی زۆری خاكی عێراق و سوریایان بۆ خۆیان بچریی بوو، ئێرانیش بە هەلیزانی بەچڕیی بێتە مەیدانەكەو ئەمەریكیەكانیش لەبەرامبەر شەڕی دژ بە داعش دا بێدەنگی لێبكات، نەك هەر لە عێراق، بەڵكو پەڕینەوەشیان بەرەو سوریاو لوبنانیش بە نادیدە بگرێت و كارە بەردەوام و رۆژانەكانی قاسمی سولەیمانی پێ لێبخات و چاوی لێبنوقێنێت.

بەهۆی گۆڕانكارییەكان لە سەرۆكایەتی ئەمەیكاو هاتنە پێشەوەی ترامپ، دۆخەكە ئاڵوگۆڕیی زۆری بەسەردا هات، بەجۆرێك لە پلانی نوێدا بە پێچەوانەی ئەفغانستان و عێراق (1991 و 2003)ەوە ،ئەوەندەی كاری لەسەر بەكارهێنانی ئاسمان كرد، ئەوەندە كاری لەسەر بەكارهێنانی زەوی نەكرد، ئاخر بەتوانای هێزی ئاسمانی و هێرشی فڕۆكەو مووشەكەكانی ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانی هێزی گەورەی داعش كۆتایی هات  و هەر لەو ڕێگەیەشەوە قاسمی سولەیمانی و ئەبو فەهمی موهەندیس و هاوڕێكانی لەناوبرد، هەرچەندە تێچوونی هێرشە ئاسمانیەكان لە تێچووی هێرشی زەمینی زیاترە، بەڵام ئیدارەكەی ترامپ ئەوەی بەباشتر زانیوەو گرتویەتیە بەرو تا ئێستاش ئەنجامی باشی بەدەستەوە داوە.

بەتوانای هێزی ئاسمانی و هێرشی فڕۆكەو مووشەكەكانی ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانی داعش كۆتایی هات

لە ئێستادا كە كێشەو ناكۆكیەكان گەشتوونەتە ئەستووریی و نزیكەی پێنج هەزار سەربازی ئەمەریكی لە عێراقن، بە پێی سەرچاوە رۆژنامەوانیەكان خەرجی سوپای ئەمەریكا لە عێراق زیاترە لە سێ ملیۆن دۆلار، پرسیار ئەوەیە ئاخۆ ئەمەریكا ڕێگە خۆش دەكات بۆ هەژموونی ئێرانیەكان كە بە ئارەزۆی خۆیان تەراتێن بكەن و لە هەمان كاتیشدا روسیا هاوپەیمانی سەرەكی ئێرانیەكانەو بەو ئاسانییە گۆڕەپانەكەیان بۆ چۆڵ دەكات، ئایا پلانی دوای كوشتنی قاسمی سولەیمانی ئێرانیەكان بۆ قۆناغە نوێیەكە چی دەبێـت و دواجار سەری لە كوێوە دەردەچێت بابەتێكی ئاو كێشەو داهاتوو هەموو شتێك ڕوون دەبێتەوە..