11:32 - 30/12/2019
لێدانى كۆتایى ساڵ..ئەمریکا کلکی ئێران بە ئامانج دەگرێت
شه‌وى رابردوو ئه‌مریكا به‌چه‌ند موشه‌كێك بارودۆخى عێراقى زیاتر شڵه‌قاند، نزیك به ٣٠چه‌كدارى حزبوڵاى عێراقى كوشت و حاڵه‌تى ئه‌وپه‌ڕى ئاماده‌باشى راگه‌یاند، واشنتن ده‌ڵێت ئه‌م لێدانه له كاردانه‌وه‌ى هێرشه‌كه‌ى سه‌ر سه‌ربازگه‌ى كه‌ى وه‌ن-ى كه‌ركوكه، كه هاوڵاتییه‌كى ئه‌مریكى تێدا كوژرا. گروپه میلیشیان كه‌وتوونه‌ته خۆیان و ده‌ڵێن چاوه‌ڕوانى فه‌رمانن.
هێرشه‌كه به‌فه‌رمانى راسته‌وخۆى تره‌مپ بووه
له‌گه‌ڵ تاریك داهاتن، ئێواره‌ى دوێنێ ئه‌مریكا ده‌ستى به ئاگربارانى باره‌گاكانى حزبوڵاى عێراق كرد، هێرشه‌كه به‌فه‌رمانى راسته‌وخۆى دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆكى ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكا بووه، ترەمپ كۆبوونەوەی لەگەڵ وەزارەتی بەرگری و فەرماندە باڵاكان كردووە، پێی ڕاگەیاندوون نایەوێت رووداوەكەی (كه‌ى وەن) دووبارە ببێتەوە، فه‌رمانی كردووه، هەموو ئەو هێزانەی لە ئێرانەوە نزیكن لە لوبنان، عێراق، سوریا، بۆردوومان بكرێن و مەترسی لەسەرهێزەكانى ئه‌مریكا نەمێنێ.
له بۆردوومانەکان فرۆکەی جۆری F-15s ى بێفڕۆكه‌وان بەکارهێندراوه، باره‌گاى ٤٥ و ٤٦ی حه‌شدى شه‌عبى له عێراق كرایه ئامانج و خاپوركران، بۆردوومانه‌كه چڕو پڕبووه چه‌ند كاتژمێرێك به‌رده‌وام بوو.
حزبوڵا كێن؟
كه‌تیبه‌كانى حزبوڵا ریشه‌یان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆدواى پرۆسه‌ى ئازادى عێراق و نوێ نین، به‌ڵام له‌دواى دروستبوونى حه‌شدى شه‌عبى له ساڵى ٢٠١٤ به فتواى عه‌لى سیستانى مه‌رجه‌عى شیعه‌كانى عێراق، حزبوڵا له‌نێو ماڵى حه‌شد شوێنى خۆى قایمتر كرد. حه‌شدى شه‌عبى ئێواره‌ى دوێنێ گوتى باره‌گاى لیواى ٤٥و ٤٦ كراوه‌ته ئامانج.
ساڵى ٢٠٠٩ ئه‌مریكا كه‌تیبه‌كانى حزبوڵاى خسته لیستى تیرۆره‌وه
كه‌تیبه‌كانى حزبوڵا یه‌كێكن له یه‌كه چه‌كداره شیعییه رادیكاڵه‌كان له عێراق، له‌دواى پرۆسه‌ى ئازادى عێراقه‌وه به‌فه‌رمانى راسته‌وخۆ و چاودێرى و سه‌رپه‌رشتى ئێران دروستبوون، ئه‌بو مه‌هدى موهه‌ندیس به‌رپرسى یه‌كه‌میانه. له‌رووى ئایدۆلۆژییه‌وه شوێنكه‌وتووى ویلایه‌تى فه‌قى ئێرانن، له‌لایه‌ن تارانه‌وه پشتیوانى سه‌ربازى ده‌كرێن چه‌ك و راهێنانیان له‌سه‌ر ئێرانه. یه‌كێك له ئامانجه دیاره‌كانى حزبوڵا كه رایانگه‌یاندووه چوونه ده‌ره‌وه‌ى "داگیركاره" له‌عێراق، كارى سه‌ره‌كییان دژایه‌تى (ئه‌مریكا)یه.
حزبوڵاى عێراق سه‌ره‌تاى دامه‌زراندن بریتیبوون له، لیواى ئه‌بو فه‌زڵ عه‌باس، كه‌تائیبى كه‌ربه‌لا، كه‌تائیبى زه‌یدى كوڕى عه‌لى، كه‌تائیبى عه‌لى ئه‌كبه‌ر، كه‌تائیبى سه‌جاد، له‌ساڵى ٢٠٠٧ ئه‌م یه‌كانه له‌ژێر ناوى (حزبوڵاى عێراق) یه‌كیان گرت و بوونه یه‌ك رێكخراوى سه‌ربازیى. ساڵى ٢٠٠٩ ئه‌مریكا كه‌تیبه‌كانى حزبوڵاى خسته لیستى تیرۆره‌وه.
حزبوڵا تائێستا سێ هه‌زار هێرشى دژى ئه‌مریكییه‌كان له‌عێراق ئه‌نجامداوه، دیارترینیان بۆردومانى سه‌ربازگه‌ى ئاسایشى گشتى بوون له‌به‌غدا به مووشه‌ك، وه بۆردوومانى سه‌ربازى سه‌قر به مووشه‌ك له فڕۆكه‌خانه‌ى به‌غدا.
ئامانجى لێدانه‌كه گوێبادان و ته‌مبێكردنه نه‌ك كردنه‌وه‌ى به‌ره‌یه‌كى فراوانى شه‌ڕ
شه‌ڕى داعش هێزو وزه‌ى زۆرى به حزبوڵا به‌خشى و زیاتر گه‌وره‌بوو، چونكه رۆڵى گرنگى بینى له‌شه‌ڕه‌كه‌دا، له شه‌ڕه‌كانى رێگرى داعش له‌چوونى به‌ره‌و به‌غدا، ئۆپه‌راسیۆنى رزگاركردنى باكورى بابل، شكانى گه‌مارۆى سه‌ر ئامرلى، ئازادكردنى قه‌زا کانی، دۆر، تكریت، بێجى، له شه‌ڕى موسڵ و ئازادكردنى جه‌زیره‌ى سامه‌ڕا رۆڵى گرنگیان بینى.
ئامانجى ئه‌مریكا
به‌گوته‌ى به‌رپرسانى ئه‌مریكا بێت، ئامانجى لێدانه‌كه گوێگرتن و ته‌مبێكردنه نه‌ك كردنه‌وه‌ى به‌ره‌یه‌كى فراوانى شه‌ڕ، به‌رپرسانى پنتاگۆن و وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ش گوتیان، هێرشه‌كه كاردانه‌وه بووه، هه‌روه‌ها گوتیشیان ئامانجى لێدانه‌كان كه‌مكردنه‌وه‌ى مه‌ترسییه‌كانه له‌سه‌ر هێزه‌كانى ئه‌مریكا، ئه‌وه‌ش واته هێشتا ئه‌مریكا خوازیارى شه‌ڕێكى فراوان له‌گه‌ڵ ئێران لە عێراق نییه، به‌ڵكو مه‌به‌ستى وه‌ستاندنى مه‌ترسییه‌كانه له ئاستێكدا، هاوكات هۆشداریدان و ته‌مبێكردنى ئه‌و گرووپه چه‌كدارانه‌یه كه به‌رده‌وام هه‌ڕه‌شه له هێزه ئه‌مریكییه‌كان ده‌كه‌ن.
ئه‌گه‌رچى ئه‌و گرووپانه سه‌ر به‌ئێرانن و له‌ڕووى ئیدارى و دارایى و سیاسییه‌وه تاران به‌ڕێوه‌یان ده‌بات، به‌ڵام واشنتن به‌دواى سزادانى سه‌ره گه‌وره‌كه‌و لێدان له‌ئێران نییه، به‌ڵكو لق و پۆپى ئێرانییه‌كان له عێراق ده‌كاته ئامانج. بۆ ئێرانیش شه‌ڕى ئابورى به‌ڕێوه‌ده‌بات.
ئه‌مریكا حاڵه‌تى ئه‌وپه‌ڕى ئاماده‌باشى له‌عێراق راگه‌یاندووه، هه‌موو كارمه‌نده مه‌ده‌نییه‌كانى له باڵیۆزخانه‌كه‌ى له‌به‌غدا ره‌وانه‌ى هه‌ولێر كردووه.
گروپه‌كان هه‌ڕه‌شه ده‌كه‌ن
شه‌وى رابردوو ئەبوو ئەحمەد ئەلبەسری، فەرماندەی هێزەكانی كەتائیبی حزبوڵا رایگەیاند:"چاوەڕێی فەرمانی هێرشكردنە سەر بنكەكانی ئەمریكا دەكەین". گوتى ئه‌وان له ئاماده باشیدان بۆ هێرش.
تاران ناخوازێت له گۆڕه‌پانێكدا یارى بكات كه ئه‌مریكا بۆى كێشاوه
له‌لایه‌كى دیكه‌وه ئه‌بوو مه‌هدى موهه‌ندیس به‌چه‌ند وشه‌یه‌كى كه‌م هه‌ڕه‌شه‌ى توندى بۆ هێزه‌كانى ئه‌مریكا نارد و گوتى:"وه‌ڵامى سه‌خت و بێ به‌زه‌ییانه‌مان ده‌بێت، خوێنى شه‌هیدو برینداره‌كان به‌فیڕۆ ناچێت".هه‌ر شه‌وى رابردوو هه‌ندێك كاردانه‌وه‌ى سه‌ربازیى هه‌بوون وه‌ك كاردانه‌وه‌ى وه‌ك ئاڕاسته‌كردنى چوار مووشه‌ى كۆتیۆشا بۆ سه‌ربازگه‌ى تاجى كه سه‌ربازه راوێژكاره سه‌ربازییه‌كانى ئه‌مریكاى لێن، به‌ڵام زیانى ئه‌وتۆى نه‌بوو.
پێناچێت ئێران بییه‌وێت پێگه‌و گروپه سه‌ربازییه‌كانى له‌عێراق بخاته ژێر ره‌حمى موشه‌كبارانى ئه‌مریكاوه، تاران ناخوازێت له گۆڕه‌پانێكدا یارى بكات كه ئه‌مریكا بۆى كێشاوه، بۆیه‌ش ئه‌گه‌رێكى به‌هێز نییه كه تاران به كاردانه‌وه‌ى سه‌ربازى راسته‌وخۆى سه‌ربازى و به ئامانجگرتنى ئه‌مریكییه‌كان وه‌ڵام بداته‌وه و پێده‌چێت پلانى دیكه‌ى هه‌بێت، پێگه‌ى ئێران له‌عێراق ئێستا له‌هه‌ركات زیاتر هه‌ستیاره‌و چاوى له‌سه‌ره شه‌قامى عێراقى سێ جار كونسوڵخانه‌ى ئێرانیان له به‌سره‌و نه‌جه‌ف سووتاندووه، ئێران پێویستى زۆرى به‌وه‌یه له داڕشتنه‌وه‌ى نه‌خشه‌ى سیاسى عێراقدا ده‌ستى لاواز نه‌كرێت. هه‌ر شه‌ڕێكى نابه‌رامبه‌ر له‌گه‌ڵ هێزه ئه‌مریكییه‌كان و كرده‌ى سه‌ربازیى ئێران له ئامانجه‌كانى زیاتر دوور ده‌خاته‌وه زیان به‌پێگه‌ى تاران ده‌گه‌یه‌نێت له مێزى دانوستانى رێكخستنه‌وه‌و به‌شكردنى ده‌سه‌ڵات له‌عێراق.
سیاسه‌تى ئه‌مریكاى تره‌مپ بریتى نییه له شه‌ڕى رووبه‌ڕوو
ئێران و ئه‌مریكا هه‌ردووكیان خاوه‌نى به‌رژه‌وه‌ندى گه‌وره‌ن له‌عێراق، بۆئه‌وان مانه‌وه‌و پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانیان له‌هه‌ر شت گرنگتره، حه‌شدى شەعبى سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى گروپى میلیشیایین به‌ڵام له ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانه‌وه به یاسا به‌فه‌رمى ناسێندراون، دواى هێرشه‌كه هه‌ر سێ سه‌رۆكایه‌تى كۆمار، ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌ران، سه‌ركۆنه‌ى هێرشه‌كه‌یان كرد، به پێشێلكارى بۆسه‌ر سەروەری خاكى عێراق وه‌سفیان كرد، پێده‌چێت ئێران بییه‌وێت له‌م رێگه‌یه‌و به‌فه‌رمى و له‌ده‌رگاى دامه‌زراوه ده‌ستوورییه‌كانى عێراقه‌وه جوڵه بكات، نه‌ك له په‌نجه‌ره‌ى یاساغى میلیشیاكانه‌وه.
زۆربه‌ى لایه‌نه عێراقییه‌كان ترس و دوودڵییان هه‌یه له‌وه‌ى عێراق ببێته گۆڕه‌پانى جه‌نگى وڵاتانى دیكه، سیاسه‌تى ئه‌مریكاى تره‌مپ-یش بریتى نییه له شه‌ڕى رووبه‌ڕوو، چیتر سەربازی خۆیان ناخەنە ئاگری ئەو شەڕانەوە کە بە گروپ و وڵاتی دیکە ئەنجام دەدرێت، به‌ڵكو زیاتر له‌گه‌ڵ ته‌مبێكردن و گورزى ناوبه‌ناو و شه‌ڕى له‌برییه له‌رێگه‌ى گرووپه‌كانى دیكه‌وه، عێراق بۆ ئێرانیش باخچه‌یه‌كى له‌باره‌و پێناچێت تێكچوونى له‌به‌رژه‌وه‌ندى تاران بێت، كاتیش بۆ جوڵه‌ى سه‌ربازى ئێران له عێراق گونجاو نییه، گریمانه‌ى به‌هێزكردنه‌وه‌ى به‌ره‌ى نه‌یاره‌ى ئێران و پشتیوانى شه‌قام دژى ئێران بۆ تاران بژارده‌یه‌كى دڵخواز نییه.