06:06 - 01/12/2019

هێزی نەرمی ئەمەریكا لەعێراق، بۆ لێدانە لە روسیا‌

پەیسەر

سەرچاوە: پەیمانگای واشنتن

وەرگێرانی: ئەرسەلان تۆفیق

سەردەمانێك ڕوسەكان پشتیوانی زۆریان لە عێراق كردووە، بەجۆرێك سەرخانی ئابووری و ژێرخانی سەربازیی عێراق لەژێركاریگەری ڕووسەكاندابوو، تەنانەت لەڕووی ئایدۆلۆژیشەوە یەكێك لە سێ پایە سەرەكیەكانی دروشمی بەعس – سۆسیالست-ی بووە.

هەژموونی ڕوسیا لە عێراق مێژوییەو پێداچوونەوە بەو پەیوەندییەدا ،كاتی زۆری دەوێت و بەدواداچوونی وردیشی گەرەكە، كاریگەرییەكانی روسیا لەدوای بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە سوریا دووبارە سەری هەڵدایەوەو بە سوود وەرگرتن لە ئێران لە لایەك و لەلایەكی دیكەشەوە بەمەبەستی گەلەكۆمەكردن لە داعش جارێكی دیكە رووسەكان هاتنەوە ناوچەكە، ئەوەی جێگەی سەرنجی شرۆڤەكارانی سیاسییە، كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا لە سووریا و گواستنەوەیان بۆ عێراق دەچێتە خانەی سیاسەتی نەرمەبڕو جەنگی نەرمی دژ بە ڕووسەكان لەناوچەكەدا، ئەگەر ژمارەیەك لە توێژەرانی سیاسیش پێیان وابێت ئامانجەكە ئێرانە نەك روسیا، ئەوا دووبارە دەگەڕێتەوە سەر جەنگی نەرم لەگەڵ ڕووسەكان لەبەر  ئەوەی روسیا گەورەترین پشتیوانی ئێرانەلە ئێستادا.

عێراق لە دوای 2003  و دواتریش بەهۆی پەیدابوونی داعش لە 2014 وە زۆرینەی جومگەكانی پەكیان كەوتووەو سەرخان و ژێرخانی زۆرینەی سێكتەرەكانی لەبەر یەك هەڵوەشاون، بۆیە دەبێت عێراق سەر لەنوێ بونیاد بنرێتەوە، هەرچەندە عێراق بە یەكێك لەوڵاتە دەوڵەمەندەكانی ناوچەكە دادەنرێت، بەڵام بەهۆكاری جیاواز گەندەڵی هەموو بوارەكانی گرتوەتەوەو لە توانای ناوخۆییدا نیە چارەسەری ئەو دۆخە بكرێت، هەر بۆیە پشت بەهێزی دەرەكی دەبەستێت و سەرجەم بژاردەكانیش دواجار دەچێتەوە سەر دووتەوەری بەریەككەوتووی ناوچەكە (روسیا و ئەمەریكا)، بۆ دەستێوەردان و هاوكاری عێراق پێش لە هەمووشت دەبێت پەیوەندییە دوو قۆڵییەكانی یەكدیی باشتر بكرێت و بەرژەوەندییە جۆراوجۆرەكان بپارێزن، پێكەوە دووژمنی هاوبەش و دۆستی هاوبەش لەسەر بنەمای لێكتێگەشتن دیاری بكەن، پێداویستیەكانی یەكدی پڕبكەنەوە.
لە ئێستادا كێشەی ناوخۆیی عێراق كە خۆی لە گەندەڵی و گوێڕایەڵی ئێراندا خۆی دەبینێتەوە، ئەمەریكی و عێراقیەكان جیاوازیی لە بۆچوونەكانیاندا هەیە.

عێراقیەكان پێیانوایە بنەبڕكردنی گەندەڵی كاری لەپێشینەو پێداویستی ساتەوەختیانەی خەڵكی عێراقەو ئەمەریكیەكانیش پێیان وایە بڕینی دەستی ئێران (روسیای بەوەكالەت) لە عێراق لە پێش هەموو كارەكانەوەیە، تەنانەت شرۆڤەكاران بۆچوونیان وایە سەرجەم گەندەڵییە دارایی و سیاسی و كۆمەڵایەتیەكانی عێراق لە بەردەستی ئەمەریكیەكاندایە.

ئەمەریكیەكان چاوپۆشی لەدۆخەكە دەكەن لەبەر ئەوەی ئەوان دوورتر دەڕوانن و چاویان لەوەیە كۆتایی بەڕۆڵی ئێران بهێنن و دەستیان لەناو دامودەزگا باڵاكانی عێراقدا ببڕن، بێگومان ئەوەش پێویستی بەكاتی زۆر هەیەو دەبێت هەموو حساباتێكی بۆ بكرێت چوون ئەو دوو هێزەی كە لە عێراق دا ڕووبەڕوون، هێزی دانپێدانراوی جیهانین و ڕەگ و ڕیشەی مێژوویی، سیاسی، كۆمەڵایەتی و تەنانەت ئاینییشیان لە عێراقدا هەیە.

بەپێی ڕاپۆرتەكانی (وەزارەتی دەرەوەو خوێندنی باڵا)ی عێراق ساڵی 2018 دەرگای خوێندن لە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا بۆ خوێندكارانی عێراقی كراوەتەوەو كارئاسانییان بۆ كراوە، بەڵام تەنها 1438 خوێندكار ڕوویان لەو وڵاتە كردووەو بە پێی ڕاپرسییەكیش زۆرینەیان خوازیاری گەڕانەوە نین بۆ عێراق و دەیانەوێت لە ئەمەریكا بمێننەوە، تەنانەت خوازیاریی ئەوەن لەیەكێك لە ڕێكخراوە ئەمەریكیەكاندا خۆبەخشانە كار بكەن بەڵام نەگەڕێنەوە  بۆ عێراقی نیشتیمانیان، ئەوەش بۆ ئەمەریكیەكان و داهاتووی هێزی نەرمی ئەو وڵاتە سودێكی ئەوتۆی نابێت.لە هەمان كاتدا دروستكردنی پەیوەندییەكان لەگەڵ ئەو خوێندكارانەدا لە ئاستی تاكەكەسدا دەمێنێتەوە، ئەوەی كە مایەی دڵخۆشی ئەمەریكیەكانە بەردەوامی پەیوەندییەكانیەتی لەگەڵ كورد، كە ئەوەش بێ سەرئێشەو لێكەوتە نییە.

لەسەدەی ڕابوردووتردا ئینگلیزەكان لەژێر فشاریی جەماوەرییدا لە وڵاتی هیندستان (گەورەترین داگیركراوی خۆی)كشایەوە، ئینگلیز نە سوپای جێهێشت و نەبارەگای سەربازیی، بەڵكو زانكۆیەكی بەریتانی بەجێهێشت و ڕایگەیاند هەر خوێندكارێكی دەرچووی ئەو زانكۆیە خوازیاریی تەواوكردنی خوێندنی باڵا (ماستەر و دكتۆرا)بێت دەتوانێت بێبەرامبەر لە بەریتانیا درێژە بە خوێندن بدات، لە ئەنجامی هەبوونی زانكۆیەكی بەریتانی لەو وڵاتەدا ئێستا زمانی زانست و بازرگانی و دبلۆماسیەت لە وڵاتی هیندستان ئینگلیزییە، بە هەمان شێوە لە سلێمانی و بەغداد دوو زانكۆی ئەمەریكی هەن، خەڵك و منداڵی بەرپرسان پێشبڕكێ دەكەن بۆ خوێندن لەو دوو زانكۆیە، لە ڕووی سیاسیەوە ئەمەریكەیكان بەڕێوەی دەبەن و لەڕووی ئیدارییەوە سەرۆك كۆماری ئێستای عێراق – بەرهەم ئەحمەد صاڵح- بەڕێوەی دەبات، شارەزایان باس لەوەدەكەن بوونی ئەو دوو زانكۆیە هێزی نەرمی ئەمەریكایەو پاش چەندساڵێكی دیكە دەرئەنجامەكانی دەردەكەون، بەپێی ڕاپۆرتێكی –پەیمانگای واشنتۆن- هێنانی ئەو دوو زانكۆیە بۆ عێراق و كوردستان لە ئەنجامی لێكۆڵینەوە بووە لە هۆكارەكانی شكستی وەرگرتنی خوێندكارانی عێراقی لەئەمەریكاو نەگەڕانەوەیان بۆ عێراق هاتووە، كار ئاسانی گەورە كراوە بۆ خوێندكارانی كوردو عێراقی كە ئەو زانكۆیە بخوێنن و بۆ ئەمەریكیەكانیش ئاسانتر دەشكێتەوە.

دەسەڵاتدارانی عێراقی لە كۆتایی 2018 دا ڕایانگەیاندووە كە یەكێك لە كۆشكەكانی سەدام حسین لەناوچەی رەزوانییەی بەغداد دراوەتە زانكۆی ئەمەریكی و لە ئێستادا بەشەكانی پزیشكی و ئاداب و زانستە سیاسیە جیهانیەكان و كارگێڕیی كار دەخوێندرێت. لە هەمان كاتدا زانکۆی ئەمریکی سلێمانی لە ساڵی ٢٠٠٦ لەلایەن ئەنجومەنی ئەمیندارییەکەیەوە دەستی پێکرد و لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧ دا دەرگاکانی بەڕووی خوێندكاراندا واڵا کردووە.

زانکۆی ئەمریکی لە سلێمانی چوار بواری پسپۆڕی زانکۆیی و یەک پرۆگرامی ماستەری بەڕێوەبردنی کار و کۆرسە ئینگلیزیەکان و پیشەییەکان لەڕێی پەیمانگای گەشەپێدانی پیشەییەوە پێشکەش دەکات. ھەروەھا زانکۆکە پرۆگرامێکی زمانی ئینگلیزی بەردەوامی ھەیە بۆ خوێندکارە وەرگیراوەکان کە پێویستیان بە ڕاھێنانی زیاتر ھەیە لە ئینگلیزیدا پێش دەستپێکردنی کۆرسە ئەکادیمیەکان.

یەکەم ساڵ ٤٥ خوێندکاری لە پاییزی ٢٠٠٧ دا وەرگرتووە، ئێستا گەشەی کردووە بۆ ٥٥٠ خوێندکار.لە مانگی حوزەیرانی ٢٠١٠ دا، زانکۆی ئەمریکی سلێمانی مۆڵەتێکی بێمەرجی پێنج ساڵی لە لایەن ئەکادیمیای ئەمریکیەوە بۆ خوێندنی لیبراڵ بەدەستھێنا، وە ناسینی زانکۆکە بۆ پێوەرە بەرزەکانی لە خوێندنی ھونەرە لیبراڵیەکان. زانکۆی ئەمریکی سلێمانی تاکە زانکۆیە لە عێراقدا ئەم مۆڵەتەی لە ئەمریکا بەدەست ھێنابێت، بینای زانكۆی ئەمەریكی لەسەر ڕووبەری 430 دۆنم زەوی لەبەرامبەر زانكۆی سلێمانی دروستكراوەو لە لایەن خودی دكتۆر بەرهەم ساڵحەوە سەرپەرشتی كراوە.

لە هەمان كاتدا بە پێی وتەی لافرۆڤ لە ساڵی خوێندنی 2018 دا چوار هەزار خوێندكاریی عێراقی و كورد لە وڵاتی روسیا دەخوێنن و هیچێكیش لەوان خوازیاریی مانەوە نین لەو وڵاتەدا، بە پێی وتەی وەزیری دەرەوەی روسیا ڕێكەوتن لەگەڵ بەرپرسانی عێراقی كراوە بۆ كڕین و فرۆشتنی چەك و تەقەمەنی بەڵام تائێستەی ئاشكرا نەكراون. بەڵام پێشتر عادل عەبدولمەهدی –سەرۆك وەزیرانی دەست لەكار كێشاوەی عێراق- ڕایگەیاندبوو كە دڵخۆشن بە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ڕوسیا. لە هەمان كاتیشدا ساڵانە 150 هەزار ئۆتۆمبێلی بچووكی جۆری سایپاو بیجۆو سەمەندی ئێرانی هاتووەتە بازاڕەكانی عێراق.

لە هەمان كاتدا ئەمەریكا خەریكە لە ڕێگەی هەناردەی ئۆتۆمبێل لە جۆرەكانی فۆرد، جێب، جی ئێم سی، كرایسلەرو شۆفرلێت و ئەوانی دیكەوە بازاڕەكانی عێراق پڕدەكاتەوە، بەڵام رووسەكان نەیانتوانیوە ئۆتۆمبێلی جۆری رووسی بهێننە عێراق، بەوەش یەكێك لە سەرەداوەكانی هێزی نەرم لەدەستی روسەكان سەنراوەتەوەو كەوتۆتە دەستی ئەمەریكیەكانەوە، لە ئێستادا ئەوەندەی ئۆتۆمبێلەكانی ئەمەریكا لە عێراقدا دەبینرێت دەیەكی ئەوە ئۆتۆمبێلی رووسی نابینرێت.

ماوەتەوە بگوترێت خۆلادان لە جەنگی ڕووبەڕووی سەربازیی لە نێوان روسیاو ئەمەریكا لەسەر خاكی عێراق گۆڕراوە بۆ هێزیی نەرم، كۆمپانیای بەرهەمهێنان و كۆنترۆڵكردنی بازاڕ و بەستن و هەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانی لە نێوان هێزە ناوچەیی و هەرێمیەكان لەو ڕوانگەیەوە ئەنجام دەدرێت، پرسیار ئەوەیە ئاخۆ كام لەو دوو هێزە دەیباتەوە؟