10:37 - 07/11/2019
توركیا بۆچى سیاسه‌تى موڵك فرۆشتن به كه‌سانى بیانى پیاده ده‌كات؟
"بە کڕینی یەکەیەکی نیشتەجێبوون ببە بە خاوەن ڕەگەزنامەی تورکی"، ئەمە ئەو دێڕەیە کە بەشێک لە عێراقی و ئێرانی و کەسانی وڵاتانی دیکەی پەلکێشکردووە، تا موڵک لە تورکیا بکڕن و ببن بە خاوەنی رەگەزنامەی تورکی و لەو وڵاتە بمێننەوە. به‌ڵام عێراقییه‌كان له‌سه‌رووى لیستى وڵاتانى كڕیارى شوقه‌ى توركییه‌وه‌ن، پاره‌یه‌كى زه‌به‌لاح ده‌به‌نه توركیا و به‌شێوه‌ى كاتى ده‌بنه خاوه‌نى شوقه‌كان.
ئامانجى حكومه‌تى ئه‌نقه‌ره له‌وكاره‌ى بردنى پاره‌یه‌كى زۆره له وڵاتانه‌وه بۆ توركیا
بەپێی ئامارێکی فەرمی حکومەتی تورکیا، عێراقی و ئێرانییەکان لە سەرووی هەموو ئەو کەسانەوەن کە موڵکیان لە تورکیا کڕیوە بەشێوەی قیست و کاش، کە زۆرینەیان هەوڵ بۆ ئیستەنبوڵ دەدەن و لەوێ شوقەیەک بۆ ماوەیەکی دریاریکراو دەکڕن، واتە ئەو کەسەی یەکە نیشتەجێبوونەکە دەکرێت بۆ ماوەیەکی دیاریکراو ٢٠ بۆ ٥٠ ساڵ دەبێتە خاوەنی و دواتر مافی بە شوێنەکەوە نامێنێت. واته كڕیار نابنه خاوه‌نى هه‌میشه‌یى یه‌كه‌كان، وه‌ك كرێچییه‌كى درێژماوه له یه‌كه‌كاندا ده‌مێننه‌وه، به‌وه‌ش روونده‌بێته‌وه كه ئامانجى حكومه‌تى ئه‌نقه‌ره له‌وكاره‌ى بردنى پاره‌یه‌كى زۆره له وڵاتانه‌وه بۆ توركیا بێ ئه‌وه‌ى له‌داهاتوودا ژماره‌ى ئه‌و كڕیاره ده‌ره‌كییانه كاریگه‌رى دروستبكه‌ن و موڵكى وڵاته‌كه بكه‌وێته ده‌ست كه‌سانى بیانى.
واته حكومه‌تى توركیا بێ ئه‌وه‌ى زیان بكات و شتێك له‌ده‌ست بدات، ژماره‌یه‌ك زه‌به‌لاح خه‌ڵكى بیانى ده‌كاته كرێچى وڵاته‌كه‌ى و پاره‌یه‌كى قه‌به‌ش له وڵاتانه‌وه كێش ده‌كات.
عێراقییەکان پلەی یەکەمیان هەیە لە کڕینی یەکەی نیشتەجێبوون لە تورکیا
لە ٩مانگی ئەمساڵدا چەند کەس لە چەند وڵاتی جیاوازەوە شوقەیان لە تورکیا کڕیوە؟
بەپێی لێکۆڵینەوەیەکی کەناڵی بی بی سی بەریتانی لە ٩ مانگی ئەمساڵدا، عێراقییەکان پلەی یەکەمیان هەیە لە کڕینی یەکەی نیشتەجێبوون لە تورکیا کە ژمارەیان ٥ هەزار و ٥٢٧ کەس بووە، ئاماری کڕینی شوقە بەم شێوەیە بووە:
عێراق – پێنج هەزار و ٥٢٧
ئێران – سێ هەزار و ٦٢٤
ڕوسیا – هەزار و ٣٣٩
سعودییە هەزار و ٤٧٢
کوێت هەزار و ٤٣٩.
ساڵی ڕابردوو ئامارەکان چۆن بوون؟
عێراق – چوار هەزار و ٨٦٦
ئێران – دوو هەزار و ١٩٧
ڕوسیا – هەزار و ٤٤٣
سعودییە - هەزار و ٨٨٥
کوێت – هەزار و ٤٠٨
بەبەراورد بە ساڵی ڕابردوو ١٠ هەزار یەکە زیاتر فرۆشراوە
یەکەی نیشتەجێبوون بە چەندین کەسانی دیکەی بیانی وەک ئەفغانی و ئەلبانی و ئازەربایجانی فرۆشراوە، بەڵام ئامارەکە تەنها ژمارەی ئەم وڵاتانەی ئاشکراکردووە.
بەپێی ئەم ئامارانەی حکومەتی تورکیا کڕینی خانو لەو وڵاتە زیادیکردووە و عێراقییەکانیش لە پلەی یەکەمدان لە کڕینی شوێن لەو وڵاتە، بەکۆی گشتی ئەمساڵ ٣٢ هەزار یەکەی نیشتەجێبوون لە تورکیا بە کەسانی نا تورک فرۆشراوە.
بەبەراورد بە ساڵی ڕابردوو ١٠ هەزار یەکە زیاتر فرۆشراوە چونکە لە ٩ مانگی ساڵی ڕابردوودا ٢٢ هەزار یەکەی نیشتەجێبوون بە کەسانی بیانی فرۆشراوە.
ژمارەی ئەو یەکە نیشتەجێبوونانەی لەماوەی ئەمساڵدا لە تورکیا بە کەسانی بیانی فرۆشراوە.
ئیستانبوڵ – ١٤٧ هەزار و ٩٨٣
ئەنقەرە – ٨٣ هەزار و ٩١٨
ئەنتاڵیا – ٤٢ هەزار و ٣٢١
بورسیا – ٣٢ هەزار و ٢٧٧
کۆنیا – ٢٢ هەزار و ٤٣٣
ئێستا هەندێک جار بەبەهای ٥٠ هەزار دۆلار کەسێکی بیانی دەتوانێت موڵکێک بکڕێت
تورکیا بۆ یەکەی نیشتەجێبوون بە کەسانی بیانی دەفرۆشێت؟
لەدوای دابەزینی نرخی لیرە بەرامبەر بە دۆلار، تورکیا بەناوی ئاسانکاری بۆ سەرمایەگوزاری دەرەکی و بردنی پارەی وڵاتانی دراوسێ بۆ خۆی، پێدانی مافی هاوڵاتیبوونی لەو وڵاتە ئاسانکرد و مەرجەکانی کڕینی یەکەی نیشتەجێبوونی ئاسانکرد، پێشتر دەبوو کەسێکی بیانی بەبەهای یەک ملیۆن دۆلار یەکەی نیشتەجێبوون بکڕێت و دواتر ببێتە خاوەنی ڕەگەزنامەی تورکی، بەڵام ئێستا هەندێک جار بەبەهای ٥٠ هەزار دۆلار کەسێکی بیانی دەتوانێت موڵکێک بکڕێت. به‌وه‌ش به‌رنامه‌ى فرۆشتنى یه‌كه‌كان به خه‌ڵكانى بیانى ده‌ستبارده‌بێت بۆ ئابورى توركیا تا له‌و قه‌یرانه‌ى تێیكه‌وتووه هه‌ستێته‌وه.