02:15 - 28/08/2019
فەتواكانی مەرجەع عێراق بەرەو وێرانەيى پەلكێش دەكات
لەهەشتاكانی سەدەی ڕابوردوودا بەعێراق دەگوترا (دەرگای رۆژهەڵاتی وڵاتانی عەرەبی)، بەڵام ئەوەندەی نەبرد بەهۆی سیاسەتە نالەبارو خراپەكانی رژێمی لەناوچووی سەدام حسین و بەعسیەكانەوە، وەك سەرچاوەكان باسی دەكەن نەگونجانی ئەو ڕژێمە لەگەڵ سیاسەتی نێو دەوڵەتی و بە پێچەوانەی شەپۆلی دەریاوە مەلەكردن عێراقی بەو ڕۆژە گەیاند كە عێراق لەوڵاتێكی پێشكەوتوەوە بباتە دواوەو لە هەموو ڕووەكانەوە بەرەو سفربوونەوەی ببات.
دوای ڕوداوەكانی ساڵی 2003 و كۆتایی هاتنی ڕژێمی بەعس و بە لەسێدارەدانی كەسە دیارو سەرەكیەكانی بەعس و هەڵوەشاندنەوەی ئەو حیزبە، عێراق بووە شوێنی بەریەك كەوتن و ململانێی چەند هێزێكی سەرەكی، كە دیارترینیان ئەمەریكاو ئێران بوون، بە پێی بۆچوونی شارەزایان ئەمەریكیەكان زۆرجار بێدەنگییان كردووە لە هەژموونی ئێران و ڕیگری جەسوورانەیان نەكردووە بۆ ئەوەی ئێران پەل نەكێشێتە ناو كاروباری عێراق و لەكایە جیاوازەكانی ئەو وڵاتەدا دەست وەرنەدات، هەرچی ئێرانیشە جگە لەوەی لە ڕوانگەی مێژووكردەوە عێراق بە خاكی خۆی دەزانێت و پێی وایە لەناچاریدا بە پێی ڕێكەوت نامەی ئەماسیەو قەسری شیرین عێراقی ڕادەستی سوڵتانەكانی عوسمانی كردووەو ئیتر لەو ڕۆژانەوە هە ركات ئێران هەژموونی لە عێراق دا لە پلەی باڵادا بووبێت، ڕاستەوخۆنەبووەو بە وەكالەت بۆی ئەنجامدراوە.
لە دوای هەڵگیرسانی جەنگی هەشت ساڵەی نێوان عێراق و ئێران (1980-1988) ئیران لەڕێگەی حیزبە ئۆپۆزسێۆنەكانی عێراقەوە (بەتایبەت شێعەكان) ڕۆڵی گەورەی گێڕاوەو بناغەی گەورەی داڕشتووە بۆ ئەو رۆژانەی كە ئێستەیان لەسەر بونیات نراوە، ئەو لەڕێگەی كەسایەتیە ئاینی و سیاسیەكانی شێعەوە كاریان بۆ ئێستە كردووە، وەك هەندێك لە سەرچاوەكانیش ئاماژەی پێدەكەن زۆرینەی ڕەهای بەرپرسانی دوای 2003 لە عێراق گوێڕایەڵی تەواوەتییان بۆ ئێران هەبووە، بەجۆرێك بەشێك لەو بەرپرسانە بە بێ گەڕانەوە بۆ ئێران ، یان نوێنەرەكانیان (مەرجەعی ئاینی) و (مەرجەعی سیاسی) دەستیان بە ئاودا نەكردووە.
یەكێك لەو ڕێگایانەی كە بەردەوام ئێرانیەكان كاری لەسەر دەكەن، كاركردنە لەسەر فەتوا ئاینیەكانی مەزهەبی شێعە كە لە لایەن نوێنەرانی مەرجەعی شێعەكانەوە دەدرێت و زۆرتریش پاڵنەری سیاسییان لە پشتەوەیە. هەربۆیە دەسەڵاتی سیاسی لەژێر هەژموونی فەتواكانی مەرجەعدا هیچیان پێناكرێت و بەردەوام ڕێسی بەرنامەو پلانەكان دەكاتەوە بە خوریی.
لە دوایین پێشهاتی ئەو بوارەدا میلشیاكانی عەسائیبی ئەهلی حەق هەڕەشەی هێرشكردنە سەر هێزەكانی ئەمەریكاو كۆنسوڵ و سەفارەتەكانیی ئەو وڵاتەیان ڕاگەیاندووە ئەگەر لە ماوەیەكی دیاریكراودا لەعێراق نەچنە دەرەوە، وەك شارەزاكانیش باسی دەكەن بە هۆی فەتوای مەرجەعی دینی شێعەكان (كازمی حائیری)یەوە بووە.
حەسەن سالم ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە سەر لیستی (عەسائیبی ئەهلی حەق) لەدوای بەیاننامەكەی حائیری گوتویەتی: ئێمە پابەندو گەردن گیری ئەو بڕیارەین و دەبێت ئەمەریكیەكان بە فەرمی عێراق بە جێبهێڵن و خاكی نیشتیمانمان بە جێبهێڵن، پاشان پێویستە لە سەر حكومەتی ئێستەی عێراقیش كە كاربكات بۆ ئەوەی لە ماوەیەكی كەمدا كار بۆ ئەوە بكەن سەرباز و سیاسیەكانی ئەمەریكا دەربكەن و بەفەرمی ئاگاداریان بكەنەوە لەو هەڵوێستە، پاشان گوتویەتی ئەگەر وانەكرێت دەكەونە بەردەم لوولەی تفەنگەكانی گەنجەكانمان و سەرەتاش لە سەفارەت و كۆنسوڵخانەكانەوە دەستپێدەكرێت تا دەگاتە سەرجەم بارەگاو سەربازگەكانیان، ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق درێژەی بە قسەكانی داوەو گوتویەتی: پێویستمان بە ڕاهێنان و پاڵپشت و تەنانەت پێویستمان بە ئەزموونی هیچ لایەك نییە.
ئەمەریكیەكان بە ئامانج بگرن:
مەرجەعی دیارو بەناوبانگی شێعەكانی عێراق، نزیك و گوێڕایەڵ لە –عەلی خامنەیی- ڕابەری كۆماری ئیسلامی ئێران، كازم حائیریی لەم ماوەیەدا فەتوای داوە بۆ ئەوەی بنكەو بارەگاكانی ئەمەریكا لە عێراقدا بە ئامانج بگیرێت، لەبەر ئەوەی مانەوەیان لە عێراقدا لەڕووی شەرعەوە حەرامە.
ئایەتوڵا حائیریی لەو فەتوایەیدا بە ئاشكراو بێ پەردە ڕایگەیاندووە: من بە بێ پێچ و پەنا دەڵێم، بەو پێیەی من بەرپرسیارێتی شەرعیم لەسەرە، ڕایدەگەینم مانەوەی هێزی سەربازیی ئەمەریكا لە عێراق حەرامە پاساوەكانی هەرچی بن، ئیتر بۆ ڕاهێنان لێرەبم یا ڕاوێژكاریی سەربازیی یاخود بیانویان بۆ ڕیشەكێشكردنی تیرۆریستان بێت. بۆ ئەوەی ئاستی فەتواكەو كاریگەرییەكانی بزانین، دەبێت بپرسین.
ئایەتوڵا حائیریی كێیە؟
حائیریی كە لەدایك بووی شاری كەربەلای باشووری عێراقەو لە حەوزەی عیلمی نەجەف خوێندویەتی نیشتەجێی شاری مەزهەبی و دیارو مێژوویی قومی ئێرانە، لە ئێستادا سەرقاڵی وانە گوتنەوەیە لە حەوزەی عیلمی قوم، حائیریی بە یەكێك لە قوتابیە گوێڕایەڵەكانی ئایەتوڵا (موحەمەد باقر سەدر)ە لە ساڵی 1979 لە لایەن ڕژێمی بەعسەوە كوژراوە، سەدریش بە یەكێك لە مەرجەعە كاریگەرو دیارەكانی ناوخۆی عێراق دێتە ئەژمار، دیارترین حائیری فەتوای كۆتایی هێنان بوو بەڕژێمی بەعس لە مانگی ئازاری 2003 دا، هەروەها فەتوای كوشتنی هەموو بەعسەیكانی داوە ئەگەر بەرگریی بكەن، ئەمە لە كاتێكدابوو كە ئایەتوڵا (عەلی سیستانی) لەبارەی بەعسەیەكانەوە گوتویەتی دەستیان بە خوێن سوورەو دەبێت ڕادەستی دادگاكانی عێراق بكرێن، لە مانگی شوباتی ساڵی 2011 ش دا ناڕەزایەتی گشتی خەڵكی عێراق لە دژی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی عێراق و شێعە مەزهەب و سكرتێری گشتی حیزبی دەعوەی ئیسلامی بەرپا بوو، حائیری فەتوای دا كە حەرامەو جائیزنیە كەسانی عەلمانی لە عێراق ببنە كاربەدەست و هیچ پلەو پۆستێكی دەوڵەتیان پێبدرێت.
وەرگرتنی فەتواو ڕەتكردنەوەی:
فەتوای دەركردنی هیزە ئەمەریكیەكان لە عێراق هاوشانە لەگەڵ بانگەوازێكی جێگری سەرۆكی دەستەی بەڕێوەبردنی – حەشدی شەعبی- ئەبو مەهدی موهەندیس، كە داوادەكات هێزە ئەمنیەكان بكەنە ئامانج، ئەم بڕیارەش لە لایەن حكومەتەوە ڕەتكراوەتەوە، جێگری دەستەی سەرۆكایەتی حەشدی شەعبی –جەمال جەعفەر ئال ئیبراهیم- كە بە ئەبو مەهدی موهەندیس ناسراوەو بە پێی سەرچاوەكانیش لە ئێرانەوە زۆر نزیكەو گوێڕایەڵی تەواوی سیاسەتەكانی ئێرانە لە عێراق و پەنجەی تاوانباریی بۆ ئەمەریكیەكان دریژ دەكات و دەڵێت ئەوان كارئاسانییان كردووە بۆ ئەو چوار فڕۆكەیەی كە هاتوونەتە سەر خاكی عێراق و بارەگاو كۆگای چەك و تەقەمەنی حەشدی شەعبییان لەناوبردووە. وتەكانی ئەو بەرپرسە باڵایەی حەشدی شەعبی لەلایەن ڕاوێژكاریی ئاسایشی نیشتیمانییەوە رەتكراوەتەوەو گوتویەتی تەعبیر لە بۆچوونی حكومەت ناكات و بۆچوونی خۆیەتی.
لە هەمان كاتیشیدا راوێژكاریی ئاسایشی نیشتیمانی و لە هەمان كاتدا سەرۆكی گشتی حەشدی شەعبی (فالح فەیاز) ڕایگەیاندووە، وتەكانی ئەبومەهدی موهەندیس – هەرچەندە هێشتا ڕوون نیە هی ئەو بێت یان نە- هەڵوێست و بۆچوونی فەرمی حەشدی شەعبی نیە، لەبەر ئەوەی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی حەشد نوێنەرایەتی تەواوی هەڵوێستەكانی حەشد دەكات و بڕیاردەدات، یان لە ڕێگەی وتەبێژیی فەرمی و نوێنەری فەرمی هیزە چەكدارەكانی حكومەتی عێراقەوە ڕادەگەیەنرێت. هەروەها ئەوەشی ڕوونكردوەتەوە حەشدی شەعبی خەڵكی جۆراوجۆری تێكەڵ بووە و ئەوانیش بە فەرمی گوێ لە فەتواكانی مەرجەعی گەورە - عەلی سیستانی – دەگرن چوون بە بڕیاری ئەو دروست بووەو ئەویش پشتیوانی لە هەنگاوەكانی حكومەتی عێراق دەكانت، لە هەمان كاتیشدا هەمووان ئەوە باش دەزانن كە هەندێك بەرپرسی ناو حەشدی شەعبی زیاتر گوێ لە بەرپرسانی ئێران دەگرن.
سەرچاوەیەكی نزیكیش لە لیوای –علی الاكبر-ی سەر بە عەتەباتی موقەدەسە لە كەبەلا ڕایگەیاندووە: هێزەكانیان پابەندن بە هەر بڕیارێكەوە كە لەلایەن فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراقەوە – عادل عبدالمهدی- دەربچێت، لە هەمان كاتیشدا بەشێك لەسەركردەكانی حەشدی شەعبی و بەشێك لەو میلشیایانەی كە هێشتا لەدەرەوەی دامەزراوەی سوپای فەرمی عێراق دان پابەندی خۆیان بۆ فەتواكانی مەرجعەیەتی شێعەی نەجەف دەگرن.
عێراق گوێ لە مەرجەعیەتی نەجەف دەگرێت:
لەبەرامبەر فەتواكەی –حائیری-دا شێخ حازم ئەلئەسەدی، كە پیاوێكی ئاینی بەناوبانگی شێعەكانی نەجەفە گوتویەتی: فەتوای مەرجەعەكانی شێعەی ئێران بە پێویست نازانرێت لە عێراق كاری پێبكرێت، شێعەكانی عێراق تەنها گوێ لەو مەرجەعانە دەگرن كە لە نەجەف نیشتەجێن، كە خۆی لە ئایەتوڵا عەلی سیستانی دا خۆی دەبینیێتەوە، هەروەها ئەوەشی ڕوونكردوەتەوە كە قوتابخانەی فیقهی لە نەجەف كار بە پرۆگرام و بەرنامەكانی ویلایەتی فەقیهـ ناكات كە سەرچاوەكەی ئێرانە. ئەوەشی ڕوونكردوەتەوە كە هەندێك لە مەرجەعە ئاینیەكان گوێ بە ڕشتنی خوێنی موسڵمانان نادەن، ئەوەش لەبەر دەمارگیرییانە بۆ ئایدۆلۆژیاو پێرو سیاسەتی تایبەت بە خۆیان، هەربۆیە ژمارەیەكیان لە خوێنڕشتنی خەڵكەوە تێوە گلاون، پاشان جەختی لەسەر ئەوە كردووەتەوە كە شێعەكانی عێراق پایەندن بە فەتوای تایبەتی مەرجەعی خۆیان و یاساجێبەجێ دەكەن و كار بۆ چەسپاندنی حكومەتی نیشتیمانی خۆیان دەكەن و دوورن لە هەر ناوێكی دیكەوە كە تایبەت بێت بە تائیفی یان ڕەگەز و نەتەوەو تەنانەت مەزهەبیشەوە.
مەرجەعی تەكفیریی:
-زیا‌و شەكەرجی- نوسەری دیاری عێراقی لە پێگەی –میدڵ ئیست ئۆنلاین- دا نوسیویەتی: حائیری دەبێت كۆتا كەس بیت لەبارەی عێراقەوە قسە بكات، لەبەر ئەوەی ناوبراو مەرجەعێكی تەكفیری یەو گوێلەمستی ویلایەتی فەقیهەو بە ڕەهایی گوێێان لێدەگرێت،تەنانەت لە عەلی خامنەئی توندڕەوترە، ئەو كۆمەڵگەی عێراقی بەلاوە گرنگ نیە، و نازانێت كێشەو گرفتەكانیان چین، جگەلەوەش لەناو عێراقیش دا ئەوەندە موقەلیدو شوێنكەوتەشی ل عێراقدا نیە، ئیتر نازانم ئەم فەرمان و فەتوا سیاسیانە چییە دەریاندەكات كە هیچ شیكارو شرۆڤەو تەنانەت پابەند بوونێكیش هەڵناگرێت؟
ئەو نوسەرە درێژە بە نوسینەكەی دەدات: ئێمەش لەگەڵ ئەوەدا نین ك عێراق بچێتە ژێر باری –وصایە-ی ئەمەریكاوە، ئەمە لە كاتێكدایە كە ئیسلامیەكان دیموكرتیەكەیان قبووڵكردوە، ئەوەش پشت بەست بە بنەمای فیقهی : كاتێك مرۆڤ بەناچاری دەكەوێتە نێوان دوو بژاردەوە(هەڵبژاردنی كەمترین زیان) هەڵدەبژێرێت. ئەمەش بەو مانایە دێت كە دیموكراسیەت خراپەو نەنگیی شەرعییە، بەڵام پێی ڕازیی بوون، لەبەر ئەوەی ناچار بە خراپەكارییە گەورەكە نەبن، ئەویش خراپەی دیكتاتۆریەتی ئیسلامییە.
ئەو لە درێژەی بابەتەكەیدا دەڵیت: ئێمەش لەگەڵ ئەوەداین كە ڕیگری لە خراپەكاری گەورە بگرین ئەویش داگیركاریەكانی وڵاتی ئێران و جمهوری ئیسلامییە، لەبەر ئەوەی دەستێوەردانی ئەمەریكی هەر كۆتایی دێت، بەڵام ئەو كاتە دەبێت كە مەترسی ئێران لەسەر ناوچەكە نەمێنێت، ئەو كاتە دەبێت كە خەڵك پشت لە حیزبە ئیسلامیە توندڕەوە تائیفیەكان هەڵگرن و هەمووان دان بە هاوبەشی و پێكەوە ژیاندا بنێن.
سنورێك پێویستە:
بەهۆی ئەوەی هەركەسەو قسەیەك نەكات و لەناو هێزە سەربازی و سیاسیەكاندا هەریەك لە ئاوازێك نەخوێنن، ڕاوێژكارە سەربازیەكانی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق –سەرۆك وەزیران –عادل عبدالمهدی- باس لەوەدەكەن سنوورو هۆشیاری و ئاگاداربوون لە دۆخی عێراق زۆر پێویستە، لەبەر ئەوەی نەوەكو هێزێك لەناكاو بێتە پێشەوەو دۆخەكە بشێوێنێت. لەوبارەیەوە، فەریقی ڕوكنی خانەنشین –عادل جبوری- جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە: پێگەی جوگرافی عێراق خوازیاری ئەوەیە بەردەوام دبلۆماسیەتی بەهێزی هەبێت لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی، هەروەها باسی لەوەش كردووە كە سەنگەری ئێرانیەكان زیانی گەورە لە سەرمایەی سیاسی و دبلۆماسی و ناوبانگی عێراق دەدات لەناو هەموو جیهاندا، ئەمە لە كاتێكدایە كە سەرجەم وڵاتانی دونیا لەگەڵ دەستێوەردانەكانی ئێران نین لە عێراق و یەمەن و لوبنان و سوریادا.
جبوری ئەوەشی ڕوونكردوەتەوە كە عبدالمهدی كاری گەورەی لەبەردەستدایە، ئەویش ئەوەیە بتوانێت سەریەخۆیی سیاسی و ئابووری و ئەمنی و ئیعتیباری عێراق بپارێزێت.
كەواتە:
ئەوانەی كە لەدەرەوەی عێراق نەخشەی تێكدان یان دەستێوەردان دادەنێن، مەرج نیە بەگوێیان بكرێت و جێبەجێكاریان هەبێت، بەڵام مەترسیەكە ئەو كاتە دەست پێدەكات كە بەناوی خوداو ئایین و مەرجەعەوە ئەنجام بدرێت، پشێویی و نالەباری ژینگەی عێراقیش ئەوەندە لەباربێت كە جێگەی ئەو بۆچوونانە ببێتەوە، خۆ ئەگەر لە ئێستەشدا ئەو مەرامانە نەیەنەدی دەبێت هەمووان لەوە تێگەشتبن : دووكەڵ نیشانەی بوونی ئاگرە، كەواتە نابێت دەسەڵاتدارانی عێراقی لەو حاڵەتە بێخەم بن، چۆن ڕێگە نەدرا داعش دۆخی عێراق بقۆزێتەوەو فەرمانڕەوایی سونەیەكی تەكفیریی توندڕەو بەسەریدا بسەپێنێت و هەموولایەك یەك دەنگ بوون بۆ دەرپەڕاندن و لەناوبردنیان، بە هەمان شێوەش لەبەرامبەر توندڕەویەكانی شێعەو ویلایەتی فەقیهیشدا بوەستنەوەو ئامانجیش لە مانەوەی هێزە ئەمەریكیەكانیش بۆ ئەوە بێت كە عێراق ئاسایش و ئۆقرەیی بە خۆیەوە بگرێت ، نەك وصایەكەی ئەوەندە درێژ ببێتەوە كە بیرمان بچێتەوە بۆچی هاتوون و تاكەی دەمێننەوە.