01:40 - 10/08/2019
"ده‌ستدرێژی سێكسی كردبووه سه‌ر 1600 كچ و ژن"
له هه‌روڵاتێك یاسا بوونی هه‌بوو، كاتێك دركی پێده‌كه‌یت كه كه‌سانی سه‌ربه‌و ده‌سه‌ڵاته سزاده‌درێت، چیتر كه‌س ناتوانێت بێ یاسایی و پێشێلی مافی ئه‌وانی دیكه بكات. له‌سه‌ره‌تای نه‌وه‌ته‌كانی سه‌ده‌ی ڕابردوو، ڕووداوێك له وڵاتی مه‌غریب ڕوویدا، كه بووه جێگای مشتومڕی هه‌موو چینه‌كانی كۆمه‌ڵگه. ئه‌ویش ڕووداوی حاجی سابت بوو. كه كۆمیسه‌رێكی ڕێگه‌پێدراوی حكومه‌تی مه‌غریب بوو. ئه‌م پیاوه پاش ئه‌وه‌ی له لایه‌ن ژنێكه‌وه لای پۆلیس سكاڵای له‌سه‌ر تۆماركرا، ڕووداوه‌كه له مانگی ڕه‌مه‌زانی 1990 ته‌قییه‌وه، و دوای وروژاندنی بابه‌ته‌كه له میدیاكان و پشتگیریكردنی میدیا له قوربانییه‌كه. حاجی سابت ده‌ستگیركرا و دوای دانپێدانان ده‌ركه‌وت كه ده‌ستدرێژی كردۆته‌وه سه‌ر 1600 كچ و ژن و پاشانیش به كامێرای ڤیدیۆ وێنه‌ی كرده‌وه سێكسیه‌كانی كردووه. بۆیه له‌لایه‌ن دادگای ئه‌و وڵاته‌وه بڕیاری له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌رچوو. ساڵی 1993 له سێداره درا.
كۆمیسه‌ر سابت یان حاجی سابت
حاجی به پاڵه‌وانی كه‌یسی ده‌ستدرێژییه سێكسیه‌كان ناسراوه، كه له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكدا ده‌ستدرێژی كردبووه سه‌ر چه‌ندین ته‌مه‌ن و پێگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی جیاواز. كێشه‌كه‌ی ئه‌و له مانگی ڕه‌مه‌زانی 1990 ته‌قیه‌وه و بووه سومبوڵ و ناونیشانی گه‌نده‌ڵی و داوێنپیسی، چونكه ده‌سه‌ڵات و پێگه‌ی خۆی له پێناو تێركردنی ئاره‌زووه‌كانیدا به‌كارهێناوه.
حاجی سابت له گوندی باقلیم بنی مه‌لال له ساڵی 1949 له دایكبووه. ئه‌و ناوی ته‌واوی محه‌مه‌د مسته‌فا سابته. قۆناغی سه‌ره‌تایی له هه‌مان ناوچه ته‌واوكردووه. ساڵی 1970 چۆته ناو بواری سه‌ربازییه‌وه له‌وێ واته له شاری بنی مه‌لال بۆته پۆلیس. سه‌ره‌تای ده‌ستپێكی ئه‌و وه‌كو هه‌واڵده‌ر ئیشی كردووه. پاشان په‌یوه‌ندی كردووه به ئه‌كادیمایی پۆلیسی خه‌نفیره له ساڵی 1974. دواتریش له ساڵی 1989 وه‌كو سه‌رۆكی پرسگه‌ی گشتی ئاسایشی گه‌ڕه‌كی محمه‌دی عین سبع دامه‌زرا.
حاجی سابت وه‌كو یه‌كێك له به‌هێزترین و گرنگترین به‌رپرسی ئه‌منی شاری دار به‌یزا له كاتی وه‌زیری پێشووی ناوخۆی مه‌غریب ئیدریس به‌سڕی، داده‌نرێت. ئه‌م پیاوه به‌وه ناسرابوو، كه به‌رامبه‌ر ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ی كه پله‌یه‌ك له خوار خۆیه‌وه بوون، زاڵ و توند بووه. هه‌ربۆیه به‌و جۆره زۆرێك له هاوڵاتیان كه‌وتنه داوای داوێن پیسی ئه‌م پیاوه‌وه.
ده‌نگێك بۆ ئاشكراكردنی تاوانه‌كان
له كۆتا ڕۆژه‌كانی مانگی ڕه‌مه‌زانی ساڵی 1990 ژنێك به‌ناوی"حه‌لیمه، ل" چوو بۆ نووسینگه‌ی پۆلیسی دادوه‌ری كه سه‌ر به ئاسایشی گه‌ڕه‌كی محه‌مه‌دی عین سبع له شاری دار به‌یزا، بۆ ئه‌وه‌ی سكاڵا تۆمار بكات. چونكه ئه‌و ژنه له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌كی ڕفێندرابوون، كه‌سی ڕفێنه‌ر ناوی حه‌مید بوو، كه هاوڵاتییه‌كی بیانی بوو هاتبووه مه‌غریب، له‌وێ ئه‌و دووژنه‌ی له شوقه‌یه‌ك زیندان كردبوو و به زۆر ده‌ستدرێژی كردبوونه سه‌ر.
به پێی لێدوانی كه‌سی سكاڵاكار، دژیه‌ك له نێوان قسه‌كانیدا هه‌بوو. سه‌ره‌تا ناوی كه‌سی نه‌برد، به‌ڵام دواتر گووتی به ڕه‌زامه‌ندی خۆم سێكسم له‌گه‌ڵ كردووه. به‌ڵام له پڕێكدا گوتی، ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌ستدرێژی كردۆته سه‌رم به ڤیدیۆ كرداره‌كه‌ی وێنه گرتووه.
بیانووی ئه‌وكه‌سه ئه‌وه بووه، كه ئه‌م گرته ڤیدیۆییه وه‌كو چه‌كێك به‌كارده‌هێنێت ئه‌گه‌ر بێت و جارێكی دیكه نه‌گه‌ڕێته‌وه ئابڕووی ده‌بات، ئه‌گه‌ر بشگه‌ڕێته‌وه دوای ئه‌وه‌ی جارێكی دیكه سێكس ده‌كه‌ن، ڤیدیۆكه ده‌سڕێته‌وه.
دوای ئه‌وه له‌لایه‌ن مسته‌فا بنمغنییه، تیمێك پێكهێنرا و سێ پشكێنه‌ری پۆلیس له‌گه‌ڵ كه‌سی سكاڵاكار به‌ره‌و شوێنی ڕووداوه‌كه چوون. پێش ئه‌وه‌ی پیاوه‌كان بگه‌ڕێنه‌وه په‌یوه‌ندییان كرد به سه‌رۆكه‌كه‌یان و گووتیان ئه‌مه ماڵی "حاجی سابت"ه. ئه‌وه‌ش وایكرد كه مسته‌فا بنمغنیه بانگی ئافره‌ته‌كه بكات، وێنه‌ی چه‌ند كه‌سێكی پیشانی دا. له ناو ئه‌و وێنانه وێنه‌ی"حاجی سابت"ی تێدابوو. بۆیه ژنه‌كه خێرا ئه‌وی ناسیه‌وه و په‌نجه‌ی بۆ وێنه‌كه ڕاكێشا.
مسته‌فا بنمغنیه زۆر چاوه‌ڕێ نه‌بوو، تاوه‌كو بیر له كه‌یسه‌كه بكاته‌وه، بۆیه خێرا سه‌رووی خۆی ئاگاداركرده‌وه. به‌ڵام هه‌موو لایه‌ك دژی كرده‌وه‌كه بوون. بۆیه سه‌رۆكی پۆلیسی دوای چه‌ند رۆژێك بنمغنیه گواسته‌وه بۆ ئاسایشی ئه‌نفا و وه‌كو سه‌رۆكی تیم دایمه‌زراند. سه‌رۆكی ئه‌من كه‌سی سكاڵاكاری هێنا، بۆئه‌وه‌ی ده‌ست له سكاڵاكه‌ی بكشێنێته‌وه. جارێكی دیكه سكاڵا بكاته‌وه و پارێزه‌رێك بگرێت بۆ كه‌یسه‌كه‌ی.
كپ كردنه‌وه
كه‌یسه‌كه‌ی حاجی سابت بۆ ماوه‌ی دوو ساڵ شاردرایه‌وه. به‌ڵام له ساڵی 1993له لایه‌ن هێزێكی تایبه‌تی مه‌لیكی مه‌غریبه‌وه، په‌لاماری ماڵی حاجی سابت درا. له‌وێ ده‌ستگرا به‌سه‌ر 118 كاسێتی ڤیدیۆی كه هه‌موویان سه‌لمێنه‌ری ئه‌وه‌بوون، كه چۆن ده‌ستدرێژی كردۆته سه‌ر قوربانییه‌كانی و وێنه‌ی گرتوون. پاشان له یاداشتێكدا سه‌رجه‌م ناوی ئه‌و كه‌سانه و به‌رواری ده‌ستدرێژكردنه‌كه‌یان تۆماركردبوو كه چ كاتێك نێچیره‌كانی به گیرهێناوه. به‌پێی په‌ڕاوی لێكۆڵێنه‌وه‌ی ئاسایش، ژماره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ده‌ستدرێژی سێكسیان كراوه‌ته سه‌ر 1600 قوربانییه. له‌وانه‌ش 500 ژن و 20 كیژۆڵه‌ی خوار 18 ساڵ. هه‌موو ئه‌وكه‌سانه له ڤیدیۆكاندا ده‌ركه‌وتوون كه بوونه‌ته قوربانی داوێن پیسی حاجی سابت.
دانپێدانانه‌كان
دوای ئه‌وه‌ی ئیتر هیچ ده‌ره‌چه‌یه‌ك بۆ هه‌ڵهاتنی حاجی نه‌مایه‌وه ناچاربوو له‌به‌رده‌م پۆلیس و لایه‌نی به‌رپرس دانپێدانانی خۆی بڵاو بكاته‌وه. ئه‌و گوتبووی، هه‌موو ڕۆژێك به ئۆتۆمبیله‌كه‌ی خۆم به‌ره‌و به‌رده‌م ده‌رگای زانكۆ و خوێندنگا و شه‌قامه گشتیه‌كان ده‌چووم. زۆرجار ئه‌وانه‌ی ده‌كه‌وتنه داوی منه‌وه، به ئاره‌زووی خۆیان و هه‌ندێك جاریش به‌زۆر ده‌مبردن بۆ ماڵه‌كه‌ی خۆم له شه‌قامی عه‌بدوڵا بن یاسین. له‌وێ به شێوازێكی سه‌یر سێكسم له‌گه‌ڵ ده‌كردن و دواتریش به‌كامێرا وێنه‌ی ئه‌وانم ده‌گرت.
له دانپێدانه‌كانیدا هاتووه، سابت، خاوه‌نی دوو ژنه و باوكی پێنج منداڵه. ئه‌و به‌درێژای رۆژه‌كانی هه‌فته ده‌ستدرێژی سێكسی كردۆته سه‌ر"خوێندكار و فه‌رمانبه‌ر و ژنانی ماڵه‌وه" به‌ڵام له كۆتایی هه‌فته‌دا واته رۆژی هه‌ینی ده‌گه‌ڕایه‌وه بۆ ناو ژن و مناڵه‌كانی خۆی. به درێژایی دادگایكردنه‌كه‌ی ئه‌و سووربوو له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ڤیدیۆی ژماری 32 پیشان بدرێت، كه چۆن كه‌سی یه‌كه‌می سكاڵاكار به خواستی خۆی سێكسی له‌گه‌ڵ كردووه.
پێش ده‌ستدرێژییه‌كان نوێژی كردووه
یه‌كێك له‌و چیرۆكه سه‌یرانه‌ی كه سه‌باره‌ت به‌حاجی باس ده‌كرێت ئه‌وه‌یه، یه‌كێك له قوربانیه‌كان باسی ده‌كات. سه‌ره‌تا ده‌رگاكه‌ی داخست و جلێكی ماڵه‌وه‌ی له‌به‌ردابوو، له به‌رده‌م ئێمه ده‌ستی به نوێژكردن كرد. دوای ته‌واوبوونی نوێژه‌كه‌ی داوای له هاوڕێكه‌م"ص" كرد، كه خۆی ڕووت بكاته‌وه. به‌ڵام كاتێك هاوڕێكه‌م ڕه‌تیكرده‌وه به هه‌موو هێزی خۆی زلـله‌یه‌كی لێدا. منیش بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ستبه‌رداری هاوڕێكه‌م بێت خۆم بۆ ڕووتكرده‌وه له ژووری نووستنه‌كه خۆمم پاڵخست. هاوڕێكه‌شم چوو بۆ ئه‌وه‌ی ئاوێك به‌خۆیدا بكات، تاوه‌كو له‌وێوه پلانی هه‌ڵهاتن دابڕژێت به‌ڵام سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو. ئیتر به نۆره هاته لای خۆم و هاوڕێكه‌م له پڕ له نێوان بڕێك په‌رداخ و شووشه‌وه چاوم كه‌وت به كامێرایه‌ك كه وێنه‌ی ئێمه‌ی ده‌گرت. ئه‌وجا له قیژه‌مدا و به‌خۆم و هاوڕێكه‌م هه‌ڵهاتین. ئه‌وجار ئێمه چووین سكاڵامان له‌وپیاوه كرد كه به‌فێل ئێمه‌ی بردۆته ماڵه‌وه، دواتر زانیم ئه‌م كه‌سه سابت محه‌مه‌د مسته‌فایه.
حاجی و ڕای گشتی
ئه‌م كه‌یسه له‌وه ده‌رچووه كه ببێته كه‌یسێكی تاكه كه‌س، هه‌موو میدیا و خه‌ڵكی پێیه‌وه سه‌رقاڵبوون، زۆربه‌ی ڕۆژنامه‌كان پشتیوانی خۆیان بۆ قوربانییه‌كان ده‌رده‌بڕی. به درێژای ئه‌و مانگی ڕه‌مه‌زانه هه‌موو باسه‌كان ببووه باسی حاجی و قوربانییه‌كانی. بۆیه ڕاسته‌وخۆ له لایه‌ن مه‌لیكی حه‌سه‌نی دووه‌مه‌وه سه‌رپه‌رشتی دادگای و به‌دواداچوون بۆ كه‌یسه‌كه ده‌كرا.
دادگایكردنه‌كه
له به‌رواری 15ی ئازاری 1993 ژووری دادگای تاوانه‌كان له شاری دار به‌یزا له‌ژێر سه‌رۆكایه‌تی دادوه‌ر حه‌سه‌ن ته‌لفی به شێوه‌ی كۆتایی بڕیاردرا. به له سێداره‌دانی تاوانبار سابت محه‌مه‌د مسته‌فا. ئه‌وه‌ش دوای ئه‌وه‌ی تۆمه‌تباركرا به ئه‌نجامدانی ده‌ستدرێژی سێكسی و ڕفاندن و نه‌هێشتنی په‌رده‌ی كچێنی. له ماوه‌ی سێ ساڵدا ده‌ستدرێژی سێكسی كردۆته 1600 كه‌س.
دوای چه‌ند مانگێك له سه‌پاندنی سزای له سێداره‌دان به‌سه‌ر ئه‌و تاوانباره‌دا له به‌یانی پێنجی ئه‌یلول 1993 له زیندانی قه‌نیتره له سێداره درا و چیرۆكه نا مرۆڤه‌كانی له گوێی هه‌مووانیشدا سڕایه‌وه.
چه‌ند لایه‌نێكی دیكه
هه‌رچه‌نده دادگایكردنه‌كه‌ی حاجی له وڵاتی مه‌غریب به دادگای سه‌ده ناوده‌برێت. له سه‌ره‌تاوه، حاجی زۆر وره‌ی به‌رزبوو. ئه‌و سه‌ره‌تا وایده‌زانی جگه له‌وه‌ی چه‌ند ساڵێك زیندانی ده‌كه‌ن. هیچی دیكه‌ی به‌سه‌ردا نایه‌ت. ئه‌فسه‌رێك به‌ناوی عه‌بدولڕه‌حیم بودی له چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ یه‌كێك له ڕۆژنامه عه‌ره‌بییه‌كان سه‌باره‌ت كه‌یسی حاجی سابت. گوتوویه‌تی" سابت ئه‌وپه‌ڕی 10بۆ15 ساڵ زیندانی ده‌كرێت و دواتر ئازاد ده‌كرێت."ئه‌وه‌ی ده‌بێت دركی پێبكه‌ین، ئه‌وه‌یه له‌كاتی دانیشتنه‌كاندا ئه‌وه‌ی بۆ ئاشكرابوو كه داواكاری گشتی سووره له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه مافی ئه‌و كه‌سانه بدرێت ده‌ستدرێژیان كراوه‌ته سه‌ر، بۆیه به‌هۆی هه‌موو سكاڵاكانه‌وه، ئه‌گه‌ری له‌سێداره‌دانی هه‌بوو. كه دواجار له سێداره درا. به‌ڵام تاوه‌كو ئێستا نازانرێت بۆچی كاتێك حاجی ده‌برێته به‌رده‌م په‌تی سێداره داواده‌كات چاوی نه‌به‌ستن.؟!