05:30 - 08/07/2019
ئیخوان موسلمین چۆن دەوڵەت و شۆڕشی دۆڕاند؟
ئەم بابەتە لە ڕووی مێژووییەوە دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای هەڵبژاردنەكانی محه‌مه‌د مورسی سەرۆكی كۆچكردووی میسر، ئەوكات كێشەو ئاڵۆزییەكانی ئەو وڵاتە گەشتبووە لووتكە، لەبەر ئەوەی مورسی بە هەڵبژاردن بوو بەسەرۆك كۆمارو دواتر بە هۆی كودەتایەكەوە لەكار دوورخرایەوەو خرایە زیندانەوە، قسەكردن لەو بارەیەوە یەكلایەنەبوو، ستەمكردن لە مورسی –سەرۆكی شەرعی میسر- وایكردبوو كەس گوێ لە بەڵگەكانی بەرامبەر نەگیرێت.
دوای نەمانی ئاڵۆزییەكانی میسرو یەكلایی بوونەوەی بۆ سیسی، ئێستا بەشێك لە میدیاكان بە هەناسەیەكی قوڵترەوە لەو دۆخە دەڕوانن و شیكارو شرۆڤەی بۆ دەكەن، لەو ڕاپۆرتەدا بەشێك لە روداوەكانی ئەو سەردەمە هێنراوه‌نه‌ته‌وه به‌ر باس، تیایدا ئاماژە بەوە كراوە ئیخوان موسلمین بۆچی نەیتوانی دەوڵەت بباتەوەو لە سەركردایەتی شۆڕشی جەماوەریشدا شكستی هێنا؟
سێ رۆژ دوای سەرهەڵدانی شۆڕشی میسر، لە نێو ئاپۆرای خەڵك و پێشەنگی ناو گۆڕەپانەكەدا ئیخوانەكان زۆر بە چڕی دەبینران، بەتایبەتی ئەو رۆژەی كە پیاهەڵپرژان و شەڕی (گۆڕەپانی تەحریر)لە نێوان شۆڕشگێڕان و چەكدارەكانی رژێمی پێشووی میسر ڕویدا كە دواتر بە (موقعة الجمل)ناوبانگی دەركرد، چوون ئیخوانەكان باوڕیان وابوو ئەوەی كە لە توانایدا هەبێت بۆشایی دەسەڵات پڕبكاتەوە تەنها ئەوانن، ئەڵبەتە ئەمە لەدوای ئەوەوە دێت كە (حوسنی موبارەك) و پێش ئەویش (ئەنوەر سادات) زۆر جڵەویان بۆ شلكردبوون، تا بچنە ناو كۆمەڵگەو هەرئەوەش بوو وای لێكردبوون كە لە گۆڕەپانەكەدا بە بەهێزی دەربكەون و سەركردەكانیان وا لێبكات خۆیان بە خاوەنی شۆڕشەكە بزانن و خۆیان بۆ لوتكەكەی بكوتن.
خەونی میسریەكان (ژیانی ئازاد) و (دادپەروەری كۆمەڵایەتی) ئەوەندەی نەخایاند و ئەوەش بەهۆی ئەوەی ئیخوانەكان سواری شەپۆلی ناڕەزایی شۆڕش بوون، خۆیان وانیشاندا كە بەشی سەرەكی ئۆپۆزسیۆن ئەوانن بەو پێیەی كە پێكهاتەی سەرەكی میسر لەوان پێكدێت، یەكەم كارێكیش كە ئەنجامیاندا كۆبوونەوە بوو لەگەڵ بەڕێوەبەری دەزگای هەواڵگریی میسر لیوا عومەر سولەیمان، كە موبارەك وەك بریكاری خۆی دەستنیشانی كردبوو. هەروەها لەگەڵ ئەحمەد شەفیق كە لەماوەی 29/1/2011 تا 3 /3/2011 سەرۆك وەزیران بوو، ئامانجی دانیشتنەكەش ڕێكەوتن بوو لەسەر داخوازییەكانی شۆڕش.
دواتر(سعد الكتاتنی)ی ئەندامی ئیخوان موسلمین وەك سەرۆكی ئەنجومەنی گەلی میسر لە ساڵی 2012 هەڵبژێردرا، ئەو هەڵبژاردنە یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی بوو لە داوی روداویی (شۆڕشی 25 یەنایەر) و یەكەم كۆبوونەوەی خۆی لەو ماوەیەدا ئەنجامدا، بۆ قۆناغەكانی دوای شۆڕش ئیخوانەكان پرۆژەیەكیان دانا بەناوی (راپەڕین و بەرچاو ڕوونی) لەو پرۆژەیەدا قەبارەی ئەو گۆڕانكارییانە دەكەوتە بەرچاو كە بەرنامە رێژییان بۆ كردبوو، لە بەشێكیدا هاتبوو: زۆرینەی میسریەكان لە حاڵەتی –دودڵیدان- ئێمە وای بۆدەچین راپەڕین سەركەوتوو نابێت تا دەست بەسەر سەرۆكایەتی و حكومەت و دەستوور و پەرلەمانیشدا نەگیرێت.
شۆڕشەكە بە خێرایی هات و هەروا بە خێراییش كۆتایی هات، هەندێك شتی لەگەڵ خۆیدا هێنا كە ئێمە ئامادەكارییمان بۆ نەكردبوو، ئەوەی كە دەزگا ئەمنیەی خۆمان پێمان دەدات زۆر زیاترە لەوەی كە دەزگای ئەمنی فەرمی باسی دەكات، ئەم دامودەزگا فەرمییانە بە توندی دژایەتیمان دەكەن: دادوەریی، راگەیاندن، 70%ی دامەزراوە میدیاییەكانیی سەرۆكایەتیەكان لە دژمانن، بەڵام لەدوای ئەوەی پەرلەمانمان كەوتۆتە دەست كەمێك باشتربوون، ئێستا ئەو ئۆتۆمبیلانەی خواردن بەسەر خەڵكدا دەبەخشنەوە لەسەر شەقام كەمیان كردووە و چوونەتە ناو مزگەوت و ناوەندەكانی لاوان.
لە چەند هەفتەی كەمی سەرەتادا ئیخوانەكان توانییان زۆرینەی لایەنە ئیسلامیەكان لە دەوری خۆیان كۆبكەنەوە، خەڵكی میسر ئەوەیان بە لاوە سەیر بوو چۆنە ئیخوان و سەلەفیەكان و بزوتنەوە چەكدارییەكان پێكەوەن و هه‌ینی شەریعەتیان لە گۆڕەپانی تەحریر دا ڕاگەیاندووەو توانیویانە سندوقەكانی دەنگدان بۆخۆیان ببەن و بیانەوێت راپرسیی لەبارەی دەستوەرەوە ئەنجام بدەن.
ئیخوان و هەموو ئەو لایەنە ئیسلامیانەی لە گۆڕەپانەكەدا بوون، توانییان زۆرینەی پەرلەمانی بەدەستبهێنن و دوای ئەو قۆناغەش پلانیان بۆ دەست گرتن بەسەر سەرۆكایەتیدا داڕشت، هەرچەندە پێشووتر ئیخوانەكان ڕایانگەیاندبوو هیچ كەسێكی ئیخوانی بۆ ئەو پۆستە هەڵنابژێرن، بەڵام خەڵك تووشی شۆك بوون كاتێك ناوی –خەیرەت شاتر-ی جێگری مورشیدی گشتی ئیخوانیان بینی كە دانرابوو بۆ ئەو پۆستە، بەڵام دادگای ئەو وڵاتە ناوەكەی ڕەتكردەوە بە بیانووی یاسایی كە ناتوانێت خۆی كاندیدی ئەو پۆستە بكات، هەربۆیە ئیخوان ناوی ئەویان لابردو لە جێگەكەی –محه‌مه‌د مورسی-یان دیاریكرد و لە راستیشدا گەشتە كورسی سەرۆكایەتی ئەو وڵاتە.
هەر ئەوەندەی مورسی پێی خستە ناو كۆشكی كۆماریی، عه‌بدولمه‌جید مه‌حمودی جێگری گشتی سەرۆكایەتی لە كارەكەی دوور خستەوە، كە لە ساڵی 2006 و لەسەردەمی موبارەكەوە لەو پۆستەدا مابوویەوەو لە جێی ئەو تەڵعەت ئیبراهیمی دانا، لەدوای ئەویش سەرۆكی دەزگای هەواڵگری گشتی و سەرۆكی پاسەوانی كۆماریی لیوا موراد موافی لەسەر كارەكەی لابرد، پاشان سەرۆكی گشتی پۆلیس و دوای ئەویش بەرپرسی پۆلیسی ، سەربازی و دواجاریش پارێزگاری سینا، ئەوەش لەدوای هێرشەكەی رەفەح هات و بووە هۆی كوژرانی 16 سەربازیی میسریی.
دامەزراوەكانی دەوڵەت لە نێوان مانەوەو پاكسازیەكانی ئیخوان دا:
كاتێك ئیخوانەكان گەشتنە دەسەڵات چاویان لەسەر بەهێزكردنی بواری ئابووری و قبوڵكردنی دەزگای ئەمنیەتی وڵات نەبوو، بەڵكو بە هەموو توانایانەوە لە بیری پاكسازیی دامەزراوەكاندا بوون، بۆ ئەوەی بیكەنە دەزگایەكی ئیخوانی ڕووت و كەسی دیكەی تێدا نەبێت، هیچ بژاردیەكیش لەبەردەم بەرپرس و سەرۆكی ئەو دەستەو دامەزراوانەدا نەمابوویەوە تەنها جەنگ و ڕاوەستانی بەهێز نەبێت و پاشان هەر ئەوە سەری بۆ هەڵگەڕانەوەو كودەتا كێشا.
هەر بۆنموونە دەرگای ژمارەیەك دەزگای گرنگی هەواڵگریی گشتی داخران، تا ئەو كاتەی رەئفەت شەحاتە نەبووە بەڕێوەبەری ئەو دەزگایە لە 19 ئه‌یلولی ساڵی رابوردوو دەرگایان نەكرایەوە، لەماوەی سەرۆكایەتی مورسی دا كە تەنها 9 مانگ و 16 رۆژی خایاند زۆر بە چڕی چاوی لەسەر ئەوەی بوو ئەو دەزگایە بقۆزێتەوەو بكەوێتە دەستی و بۆ ئەوەی هیچ دۆسییەیەكی نەچێتە دەرەوە، یان نهێنیەكانی ئاشكرا ببن، لەناو حیزبیشەوە كۆمەڵێك كەسی هێنابوو كەخەریكی كاری هەواڵگریی بوون كە دواتر دەركەوت و دەستیان بەسەردا گیرا، كە ئیخوانەكان –بەنهێنی- ناردوبونیانە توركیا بۆ ئەوەی خولی تایبەتی موخابەراتی ببینن، بە پێی ڕاپۆرتێكی رۆژنامەی –الیوم السابع- ی میسریی لە هەمان كاتیشدا ژمارەیەكی دیكەشیان ناردبوویە ئەڵمانیا بۆ ئەوەی فێری ئەوە ببن چۆن دەزگا پێشوەكانی خۆیان لەبەر یەك هەڵبوەشێنن و كارەكانیان لێوەربگرنەوە.
لەراستیشدا هەموویان بە نیەتی پاكەوە كاریان لەگەڵ محه‌مه‌د مورسی دەكرد، هەموویان لە هەوڵی ئەوەدا بوون كە بیخەنە سەر ڕێگەی راست و بڕیاری دروست لە كێشەی (حەماس و سینا و حەلایب)دا، بەڵام ئەو بە هیچ شێوەیەك لە باوەڕەكانی خۆی دانەدەبەزیی، ئەو بە هیچ شێوەیەك كۆبوونەوەی تەنهایی لەگەڵ هیچ كەس نەدەكرد تەنانەت لەگەڵ سەرۆكی دەزگای هەواڵگریش، دەبوو محه‌مه‌د رەفاعە تەهتاوی بەڕێوەبەری نوسینگەكەی لەگەڵ بێت، كە تۆمەتباربوو بە نزیكایەتی لەگەڵ ئێران و هەموو زانیارییە وردو درشتەكانی دەگەیاندە –مەكتەبی ئیرشاد-ی ئیخوان موسلمین.
مورسی داوای لە دەزگای هەواڵگریی كرد 20 كەس لە میدیاكارانی دەزگا جۆراوجۆرەكانی ئۆپۆزسیۆن دەستگیربكرێت، بۆ ئەو مەبەستە ئەحمەد شەحاتەی بانگكرد و بابەتەكەی لەماوەی چەند خولەكێكدا پێگوت و ئەویش رەتی كردەوە ئەو كارە جێبەجێبكات، هەربۆیە ئیخوان نەیتوانی ئەو كارە بە دەزگا ئەمنیەكە بكات، هەربۆیە چەندین كەسی ئیخوانی لە جل و بەرگی پۆلیس دا ناردە سەریان و دەستگیریكردن، ئەم زانیارییانەش لە هەردوو رۆژنامەی سەربەخۆی – الوطن و المصرى اليوم بڵاوكراونه‌ته‌وه.
لەوێوە ئیخوان هەستی بەوە كرد كە دەزگای هەواڵگریی گەورەترین كۆسپی بەردەمیەتی، تەنانەت (ئەبوعەلا مازی) سەرۆكی حیزبی وەسەت و نزیك لە ئیخوان موسلمین، دانی بەوەدا ناوە كە دەزاگای هەواڵگریی 300 هەزار بەڵتەجی ئامادەكردووە بۆ ئەوەی دژایەتی ئیخوانەكانی پێبكات. چوون ئەو دەزگایە بڕوایان هاتبووە سەر ئەوەی كە یان ئەوەیە دەزگاكە لەناو دەچێت یان ئەوەیە مورسی لادەبەن، ئەوان ئەو بڕیارەیان دابوو كە بەر لە 30 یۆنیۆ ئەحمەد شەحاتە و دوو كەس لە هاوكارەكانی بەر لە دەستپێكردنی خۆپیشاندانەكان دەستگیر بكرێن. هیچ یەكێك ئامادە نەبوو نوسینگەكەی جێبهێلێت و بەرگری لە دەزگاكە بكەن با مەترسی لە سەر گیانیان دروست ببێت، كاتێكیش ئەو بابەتە گەشتە لای عبدولفه‌تاح سیسی وەزیری بەرگریی ئەو زۆر بە توڕەییەوە گوتی هەركەسێك توخنی ئەو بینایە بكەوێت بە ساروخ لێی دەدەم.
هەرچی دەزگای ئاسایشی نیشتیمانی یە كە پێشتر پێی دەگوترا (امن الدولە) و بەگرنگترین دەزگای ئاسایشی ناوخۆیی دەهاتە ئەژمار، مورسی كاری بۆ ئەوە دەكرد كە هەموو ئەوانەی گوێڕایەڵییان لێدەكرد بە بڕیارێكی سەرۆكایەتی بگوازرێنەوە بۆ سەرۆكایەتی كۆمار یان سەرۆك وەزیران ، بۆ ئەو مەبەستە سەرۆكی حكومەت -هشام قەندیل-ی ناردە لایان و پێی گوتن یان دەبێت ئەو فەرمانە جێبەجێ بكەن یان كارەكانیان جێبهێڵن و بڕۆن.
لەوكاتەدا یەكێك لە ئەفسەرەكان لەبەردەم خالید سەروەتی بەرپرسی دەزگای هەواڵگریدا گوتی: بچوكترین كەس لەم دەزگایەدا نیشتیمانی ترە لە هەموو ئەوانەی لەناو حكومەتدان.
هەربۆیە بە خێرایی ئیخوانەكان بڕیاریان بۆ هەموو ئەو ئەفسەرانە دەركرد كە لە نەوەدەكانی سەدەی ڕابوردودا ئەشكەنجەی زیندانیەكانی ئیخوانیان داوە و بە خێرایی كەوتنە دروست كردنی دۆسیەی یاسایی بۆیان كە پێشتر ئامادەیان كردبوو، كە ژمارەیان 30 هەزار دۆسیە بوو، لە هەموو دۆسیەكانیشدا داوای قەرەبووی مادییان تێدابوو، به‌پێی وتەی یەكێك لە ئەندامە باڵاكانی ئەو دەزگایە هەموو ئەفسەرەكان خەمی گەورەیان بۆ دروست ببوو، ئەوان لەبەرامبەر دوو بژاردەدا بوون، یان ئەوەیە خۆیان رادەستی بڕیارەكان ئیخوان بكەن یان ئەوەیە زیندان چاوەڕێیان دەكات.
یەكێك لە پلانەكانی ئیخوان ئەوەبوو ئەو ئەفسەرانە لە شوێنەكاندا دابنێت كە لە خۆیانن، یان نزیكن لێیانەوە، خەیرەت شاتر لیوا (ئەحمەد عبدالجواد)ی لە ناو دەزگاكەدا كردە بەرپرسی چالاكییە ئاینەكان، ئەحمەد ئەفسەری ئەمنی دەولە بوو لە ناوچەی (منیا)، ئیخوان سەركەوتوو بوون لەدانانیدا، ئەویش هەرچی هەبوایە دەیبردەوە بۆ ئیخوان و تەنانەت لە ڕێگەی ئەوەوە گفتوگۆیەكی تەلەفۆنی نێوان وەزیری ناوخۆ –ئەحمەد ئیبراهیم- و ئەحمەد شەفیق- كە لە دوبەی نیشتەجێ بوو برد بۆ ئیخوانەكان و لەڕێگەی ئەوانیشەوە دزەی كردو خرایە تۆڕی ئەنتەرنێت.
لەناو سوپای میسریشدا ئیخوانەكان فشاریان خستە سەر سوپا بۆ ئەوەی ژمارەیەكی زۆر ئیخوان لە كۆلێژی سەربازیی وەربگرن، كۆلێژ سەربازی بڕیارەكەی قبوڵكرد، لە هەمان كاتیشدا سەرقاڵی كارەكانی خۆی بوو، بە وردی سەیری دیمەنەكانی دەكرد، لەناو سوپادا دەزگای هەواڵگریی سەربازیی هەیە، بە هیچ شێوەیەك ڕێگەیان نەدا ئیخوانەكان لێی نزیك ببنەوە، هەربۆیە مورسی نەیتوانی كاریگەری لەسەر سەركردەكانی سوپا دابنێت.
باڵی سەربازیی هەڕەشەیە لەسەر هەمووان
لە لایەن سەرۆكی كەتائیبی قەسام بەڵگەنامەیەك هاتبووە دەرەوە، كە رۆژنامە میسرییەكان بڵاویان كردەوە لە رۆژی 11/1/2011 دا كە داوایان كردوە 500 چەكداریی حەماس بنێرنە میسر بۆئەوەی ببنە پاڵپشتی ئیخوانەكانی میسر، دواتر بۆیان دەركەوتووە كە كۆبوونەوەیه‌ك كراوە لە نێوان جێگری مورشیدی گشتی و مەروان عیسای سەرۆكی گشتی كەتیبەكانی قەسام و دوای ئەو كۆبوونەوەیەش چەندین چەكداری حەماس چوونەتە میسر، ئەوەش لە ژێر چاودێریی سوپا و دەزگای ئەمنی وڵاتدا، بەڵام بە فشاری سەرۆكایەتی، هەرچەندە بەشێك لەو كەسانە لە لایەن دەزگا ئەمنیەكانی میسرەوە داواكراوبوون، بەڵام باڵی سەربازیی ئیخوانەكان لە ساڵی 2009 وە دروستكرابوویەوەو مەكتەبی ئیرشاد ئاگاداریی بوون، بە پێی سەرچاوەكان ژمارەیان 600 كەس بوو.
لەكاتانەدا دروشمی بەرپرسانی دەزگا ئەمنیەكان و پۆلیس دروشمێكیان هەڵگرتبوو، ئەگەر وا بڕیار بێت بگیرێین، با بە شەرەف و سەربەرزییەوە بچین، باجەكەی هەرچۆنێك بێت)، هەموو ئاماژەكان بۆ ئەوە دەچوون كە ئیخوانەكان فێڵ لە سەركردە سەربازییەكان دەكەن، مورسی هیچ بایەخێكی پێنەدەدان و هیچ پرۆتۆكۆلێكی لەگەڵ نەبەستن، ئەوەش بووە هۆی توڕەبوونی سەركردەكانی سوپا، لەبەر ئەوەی بكوژەكەی ئەنوەر سادات بانگهێشت كردبوو بۆ یادی سەركەوتنەكانی سوپای میسر، ئەوان ئەم كارەیان بە سوكایەتی بۆخۆیان لە قەڵەم دەدا، بەجۆرێك مورسی لە ڕیزەكەی خۆی و سەعد كەتاتنی ئەمینداریی –الحریە و العدالە- و لە پێشەوەی وەزیری بەرگری عبدالفتاح السیسی داینابوو، لەبەرامبەر بانگهێشتی بكوژەكانی سادات دا زۆرینەی سەركردەكانی وسوپا بانگهێشت نەكرابوون، ئەمە ببوە مایەی توڕەبوونی سەرانی سوپا.
هەروەها سەرانی سوپا زۆر نیگەران بوون لە سەرۆكی كۆچكردووی پێشوو محمد مورسی لەبەر ئەوەی هەریەك لە (موشیر محمد حسین تەنتاویی و فەریقی یەكەم سامی عەدنان)ی لە شانۆی سیاسی میسر دوورخستبوویەوە، مورسی بە هیچ شێوەیەك گرنگی بەو كەسایەتیانە نەدابوو، ئەوان پێیان وابوو ئەوە سوكایەتییە بە مێژوو خەباتی ئەو دووكەسە.
كات بە هیچ شێوەیەك لەبەرژەوەندی ئیخوانەكاندا نەبوو، پلانی بەو شێوەیە بۆ دەستگرتن بەسەر جومگەكانی دەوڵەتدا زۆر دەویست، هەربۆیە بڕیاریاندا پەلەی تێدابكەن، بڕیاریاندا رۆژی 30 كانوونی دووەم لە ناو سوپاوە ئینقیلاب بەسەر سیسی دابكەن، مورسی پەیوەندی دەكات بە كەسی دووەمی ناوسوپاوە (ئەحمەد وەسفی) و داوای لێدەكات وەزارەتی بەرگری وەربگرێت، هەروەها یاریدەدەرەكانی خۆی راسپارد بۆ ئەوەی پەیوەندی بەسەركردەكانی سوپاوە بكەن، دەزگای هەواڵگریش زۆر بە وردی ئاگای لەو روداوانە هەبوو، ئەحمەد وەصفی هەموو زانیاریەكانی گەیاندە سیسی و پرۆژەی لابردنەكەی بەبەڵگەی تۆماركراو پێدا، هەموو ئەو بەڵگانەش لە كەناڵەكانی میسرەوە دواتر بڵاوكرانەوە.
ئابوری ئیخوان لە پێش ئابوریی میسرەوەیە:
مورسی لە وتاری پێش كۆتایدا رایگەیاند كە لەسەردەمی موبارەكدا 32 خێزان دەستیان گرتبوو بەسەر ئابوور میسردا، بەڵام لەسەردەمی ئەویشدا هەمان ژمارە خێزانی ئیخوانی دەستیان گرتبوو بەسەر ئابوری وڵاتدا، ئەوەش بووە هۆی ناكۆكی ناوخۆیی لەسەر بەرپرسیارێتی لەناو ئیخوانەكاندا، گێڕانەوەو سەرهەڵدانی دەیان چیرۆكی لەو شێوەیە لەناو میسرییەكاندا بوونی هەیە.
حەماس و رێكخستنی نێو دەوڵەتی لەسەر هێڵی رووبەڕووبوونەوە:
دوای ئەوەی مەكتەبی ئیرشاد لەناوچەی مەقتەم لە دوای روداوەكەی 30 كانوونی دووەم دەستی بەسەردا گیرا، ژمارەیەك بەڵگەنامە دەستیان بەسەردا گیرا، یەكێك لەوانە بە دەستوخەتی خالید مەشعەل سەرۆكی مەكتەبی سیاسی بزووتنەوەی حەماس بوو كە بۆ مورشیدی عامی –بەدیع-ی نوسیوە، ئەو مورشیدی گشتی لەوە دڵنیا دەكاتەوە كە ئەندامەكانیان زۆر باشە، ئەوەش لە سایەی ڕێنماییەكانی ئەوانەوەیە، هەروەها بەهۆی ڕێنماییەكانی ئەوانەوە كێشەی نێوان ئەردەن و حەماس كۆتایی هاتووە، پاشان لە تەلەفزیۆنی میسرییەوە شتی زۆر باش لەبارەی حەماس و كەنارەكانی خۆرئاواوە باسكراوە، لەبارەی ئەگەری هەڵگیرسانی شەڕیشەوە لە غەززە و كێشەی كەنارەكانی خۆرئاوا، داوای هەڵوێستی میسری كردووە، هەروەها حەماس نەیتوانیووە مووچەی ئەندامەكانی خۆی بدات و لەوبارەیەشەوە داوا كردووە ئیخوانەكان هاوكاریی تەواویان بكەن.
هەروەها یەكێكی دیكە لە بەڵگەنامەكان كۆنووسی كۆبوونەوەكانی رێكخستنەتازەكانی رێكخستنی نێودەوڵەتی ئیخوان، لەوانەش رێكخستنەوەی ئەو كارانەی كە بەناوی –الهیئە الاسلامیەالجامعە – واتە ئیخوانەكانی میسر و لقەكانی دەگرێتەوە و دابەشیان كردووە بۆ 9 ناوچەو لەوانەش باكووری ئەفەریقا، میسر، لیبیا، تونس، جەزائیر، مەغریب، مۆریتانیا و دوای ئەویش ئەوروپا و ئەمەریكای باكوور و كەنەدا و پاشان ئاسیاو و ناوەڕاستی ئاسیا و یەمەن و وڵاتانی كەنداوو ئێران و ئەفغانستان و شام.
هەروەها دانانی سەرپەرشتیارێك بۆ هەرناوچەیەك و دانانەوەی ڕێككارە سەردەمیەكان بۆ ئەوەی پەیوەندیەكانیان ئاسانتر بێت، هەروەها یەكێكی دیكە لەو بەڵگەنامانە باسی لە دروستكردنی هەماهەنگی نێوان حیزبە ئیسلامیەكان كراوە.
دوای لادانی مورسی لە كورسی سەرۆكایەتی لە رۆژانی 12و 13و 14/ 1/2013 لە ئەستانبوڵی توركیا مەكتەبی ئیرشادی ئیخوان لە هۆڵێ ئوتێلی (هولیدای) نزیك لە فڕۆكەخانەی ئەتاتورك بە سەرۆكایەتی ئەمینداری گشتی و هەروه‌ها سەرۆكی مونتەدای وەحدەی ئیسلامی -ئیبراهیم مونیر- كە بە نزیك لە دەزگای هەواڵگری بەریتانی دادەنرێت و سەرپەرشتیاری گشتی پێگەی فەرمی ئیخوان – رسالە الاخوان-، لەو دانیشتنەدا هەمووان پێداگرییان كردووە لەسەر گەڕانەوەی مورسی بۆ سەر كورسی سەرۆكایەتی.
دوای لادانی مورسی و سیناریۆ توندوتیژییەكان:
ئیخوانەكان لەگەڵ باڵوێزی ئەمەریكا –ئان باترسۆن- كۆبوونەوە و ڕێكەوتن لەسەر ئەوەی مورسی بەیاننامەیەكی كورت بنوسێت بە بۆنەی گردبوونەوەی 30 كانوونی دووەم هەروەها قبوڵی هەڵبژاردن سەرۆكایەتی بكاتەوەو جێگری گشتیش بگۆڕێت، ئەم سیناریۆیانە تاڕادەیەك خەڵكی خۆپیشاندەری هێوركردەوە، بەڵام رووی راستەقینەی بابەتەكە ئەوە بوو كە ماوەی دوو مانگ وەك فرسەتێك بدرێتە ئیخوانەكان تا مورسی بۆ ماوەی دوو مانگ وەك سەرۆكی كاتی میسر كارەكان بەڕێوە ببات، لەو ماوەیەشدا دەیتوانی دامەزراوەكانی میسر بەرەو ئیخوانیەتی تەواو ببات و بەتوندی بەگژ ئۆپۆزسێۆنەكاندا بچێتەوە، هەرلەو ماوەیەشدا ئیخوان بڕیاریدا جارێكی تر مورسی بۆ سەرۆكایەتی كاندید نەكاتەوەو بێلایەنی خۆیان لە دۆخەكە بپارێزن، چوون ئەوان هەموو شكستەكانی خۆیان بە باڵای ئەودا هەڵواسی بوو لەماوەی ئەو ساڵەدا، بەڵام مورسی رەتی كردەوە واز لە پۆستەكەی بهێنێت، هەربۆیە لەو بارەیەوە وتارێكی داو وتارەكەشی بووە هۆی گاڵتەجاڕیی ناو خەڵك، ئیخوان هیچی لەبەردەمدا نەمایەوە ناڕەزایەتی و گردبوونەوە نەبێت لە (گۆڕەپانی رابیعەی عەدەوەی)دا، ئەوەش لە پێناوی ئەوەدا بوو سەرنجی سوپا بۆ ئەنجامدانی توندو تیژیی ڕابكێشن و ببێتە هۆكاری گرتن و كوشتن، تا سوپا بە ئەنجامدانی توندو تیژیی تاوانبار بكەن، ئیخوانەكان لەو ماوەیشدا پەنایان بۆ چەندین كۆمپانیای ئەمەریكی برد تا لەڕێگەی خۆیانەوە مورسی لەناو خەڵكدا خۆشەویست بكەن لەناو ڕاگەیاندنەكانەوە كاری لەسەر بكەن، ئەوەش ببێتە هۆی دابەشبوونی سوپا، یان رۆژئاوا ناچار بكەن بە دەستێوەردان و سوپاش نەتوانێت بە ئارەزووی خۆی پەل بهاوێت، ئەوەش سەری نەگرت.
كاتێكیش سەركردایەتی ئیخوان زانی هەموو دەروازەكانی لێ بەستراوە پەنای بۆ حیزبە ئیسلامیە بچووكەكان برد، لەوانەش كۆمەڵی ئیسلامی، جیهاد، قوتابیانی شەریعە، حازمون، رێكخستنەكانی سینا، بە بیانووی وەستانی پرۆژەی ئیسلامی لە وڵاتدا، لەناو هەموو ئەو لایەنانەشدا رێكخستنەكانی سینا توند ڕەوییان هەڵبژاردو تا ئێستاش كاری سەربازیی ئەنجام دەدەن.