03:40 - 04/07/2019
حه‌شدى شه‌عبى كۆتایى دێت یاخود ده‌بێته حزبوڵاى عێراق؟
پێنج ساڵ پێش ئێستا، كاتێك چه‌كدارانی رێكخراوى داعش به‌شێكی زۆری خاكی عێراق-یان داگیركرد، فه‌توایه‌كی عه‌لی سیستانی، مه‌رجه‌عی باڵای شیعه‌كانی عێراق، بووه هۆی ئه‌وه‌ی شیعه‌كان سه‌ره‌ڕای جیاوازی بیركردنه‌وه‌یان هێزێك به‌ناوی حه‌شدی شه‌عبی دروستبكه‌ن، ئێستا ئه‌و هێزه له‌نێو هاوكێشه‌یه‌كى هه‌رێمى و نێوده‌وڵه‌تى ئاڵۆزدایه، بۆ نه‌یاره‌كان مه‌ترسى گه‌وره‌و بۆ ئێران و به‌شێك له شیعه‌ى عێراقیش هێزى فریادره‌سه.
له‌چه‌ند ڕۆژی ڕابردوودا به‌فه‌رمانی عادل عه‌بدولـمه‌هدی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق، حه‌شدی شه‌عبی تێكه‌ڵی هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق كرا، بڕیاریشدرا باره‌گا و بازگه‌كانیان دابخرێت، به‌ڵام ئاخۆ سه‌رچاوه‌ی بڕیارێكی هێنده قورس له كوێوه هات؟ ئاخۆ سیستانی كه فه‌توای دروستكردنی حه‌شدی شه‌عبی-دا، ئێستاش له‌پشت ڕاگرتنی هه‌ژموونی ئه‌و هێزه‌وه بوو كه ئێران ده‌یویست هاوشێوه‌ی حزبوڵای لوبنانی لێبكات؟
به‌گوێره‌ی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی سیاسی، بڕیاری دیوانی سه‌رۆكایه‌تی له‌باره‌ی حه‌شدی شه‌عبی-یه‌وه كه عه‌بدولمه‌هدی ده‌ریكرد، پێشتر له‌سه‌ر خواستی سیستانی بووه و سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق گڵۆپی سه‌وزی ئه‌و بڕیاره‌ی له‌لایه‌ن عه‌لی سیستانی-یه‌وه بۆ هه‌ڵكراوه.
ئه‌و سه‌رچاوه سیاسییانه كه قسه‌یان بۆ ڕۆژنامه‌ی العرب-ی ئوردنی كردووه ده‌ڵێن، سیستانی ترسی هه‌بووه له‌وه‌ی حه‌شدی شه‌عبی له ململانێكانی نێوان ئه‌مریكا و ئێران، بۆ وه‌شاندنی گورز دژ به به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌مریكا له عێراق، له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه به‌كاربهێندرێت.
هه‌نگاوه‌كه‌ی عادل عه‌بدولـمه‌هدی بۆ دورخستنه‌وه‌ی حه‌شدی شه‌عبی-یه له هه‌ر ووبه‌ڕووبونه‌وه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌مریكا، هه‌روه‌ها نیشاندانی وێنه‌ی خۆیه‌تی وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیرانێكی به‌هێز كه توانای كۆكردنه‌وه‌ی لایه‌نه سه‌ربازییه‌كانی سه‌ر به‌ئێرانی هه‌یه، به‌ڵام ئه‌و هه‌نگاوه‌ی عه‌بدولـمه‌هدی جۆرێك له ڕیسكی تێدایه، چونكه ترسی ئه‌وه‌ی له‌شه‌قامی عێراقیدا دروستكردووه، كه میلیشیاكانی نێو حه‌شدی شه‌عبی نزیك له ئێران، ببنه دامه‌زراوه‌ی نهێنی و هه‌ر به‌وشێوه نهێنییه چالاكییه‌كانیان ئه‌نجامبده‌ن.
به‌ر له‌وه‌ی عادل عه‌بدولـمه‌هدی بڕیاره‌كانی له‌باره‌ی حه‌شدی شه‌عبی ئاشكرابكات، ڕاوێژی به‌هه‌ریه‌كه له موقته‌دا سه‌در، سه‌رۆكی ڕه‌وتی سه‌در، عه‌مار حه‌كیم، سه‌رۆكی ڕوتی حیكمه كردووه، هه‌ربۆیه له‌پاش بڵاوبوونه‌وه‌ی بڕیاره‌كانی عه‌بدولـمه‌هدی به ته‌نیا دوای نیو كاتژمێر موقته‌دا سه‌در پاڵپشتی خۆی بۆ بڕیاره‌كان نیشاندا، وه‌ك هه‌نگاوی كرداریش بڕیاریدا هێزه‌كه‌ی خۆی ملكه‌چی بڕیاره‌كان بكات.
هه‌ریه‌ك له‌و سێ سه‌ركرده عێراقییه، ترسیان هه‌بووه له‌وه‌ی میلیشیا شیعه‌كان تێوه‌بگلێن له هێرشكردنه سه‌ر ئه‌مریكا له‌عێراق، بۆیه هه‌رسێكیان له‌و بڕیاره‌دا كۆده‌نگ بوون به‌تایبه‌ت عه‌مار حه‌كیم، كه خۆی وه‌ك ئۆپۆزسیۆنی نێو پڕۆسه‌ی سیاسی عێراق ڕاگه‌یاندووه و بڕیاریداوه له حكومه‌ت بكشێته‌وه.
چاودێرانی سیاسی وایده‌بینن كه بڕیاره‌كانی حكومه‌تی عێراق ناتوانێت هیچ گۆڕانكارییه‌كی بنه‌ڕه‌تی له‌و یاسایه‌دا بكات، كه سێ ساڵ به‌ر له ئێستا په‌رله‌مانی عێراق له‌باره‌ی حه‌شدی شه‌عبی-یه‌وه ده‌ریكرد، به‌ڵام ئه‌و هه‌نگاوه تیشكی خسته سه‌ر ناكۆكی حكومه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌و دامه‌زراوه‌یه‌ی خه‌ریكبوو له‌ده‌ره‌وه‌ی حكومه‌تی عێراق ده‌چووه نێو ململانێ نێوده‌وڵه‌تییه‌كانه‌وه، به‌تایبه‌ت له‌مدواییه‌دا خه‌ریكبوو حه‌شدی شه‌عبی ببێتە مه‌ترسییه‌ك بۆ ئه‌و ده‌ستكه‌وته‌ی عێراق له‌ڕووی دیبلۆماتییه‌وه به‌ده‌ستیهێنابوو، به‌تایبه‌ت له‌بابه‌تی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ نێو گۆڕه‌پانی نێوده‌وڵه‌تی و سه‌ردانی به‌رپرسی وڵاتان، له‌مانگه‌كانی ڕابردوودا شایه‌تی ئه‌و هه‌نگاوه‌ی عێراق بوون.
ئه‌وه‌ی ئێستا بووه‌ته ئاڵنگارییه‌كی سه‌خت له‌به‌رده‌م سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق-دا دوو بابه‌ته، یه‌كه‌میان پشتگیریكردنی ئه‌مریكایه له بڕیاره‌كه‌ی عادل عه‌بدولمه‌هدی و هاندانی سه‌ركرده عێراقییه‌كان بۆ پابه‌ندبوون پێوه‌ی.
دووه‌م ئاڵنگاریش په‌رچه‌كرداری ئێرانه له‌باره‌ی بڕیاره‌كانی په‌یوه‌ست به حه‌شدی شه‌عبی، چونكه جێگه‌ی بڕوانه‌كردنه ئێران هێنده ئاسان مل بۆ بڕیارێكی له‌و شێوه‌یه بدات و ئه‌و جموجوڵه‌ی فه‌رمانده ئێرانییه‌كان له‌سه‌روو هه‌موویانه‌وه قاسم سوله‌یمانی، له عێراق ڕابگرێت.
هاتنه سه‌ر خه‌تی سیستانی بۆ هه‌نگاوێكی له‌وشێوه‌یه، نیشاندانی هێزێكی دیكه‌یه به حكومه‌تی عێراق، بۆئه‌وه‌ی له‌سه‌ر پێی خۆی بڕوات و بڕیارێكی هێنده گرنگ له‌باره‌ی حه‌شدی شه‌عبی-یه‌وه بدات، هه‌ر به‌كاردانه‌وه‌ی هێزه سیاسییه عێراقیه‌كان بۆ بڕیاره‌كه دیاره، كه ڕاسته‌وخۆ سه‌رجه‌م هێزه سیاسییه‌كان پاڵپشتی خۆیان بۆی ده‌ربڕی.
هه‌فته‌ی ڕابردوو به بڵاوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵێكی چاوه‌ڕواننه‌كراو له ڕۆژنامه‌ی وۆلستریت جۆرناڵ-ی ئه‌مریكی، كه باسی له‌وه‌ده‌كرد هێرشی سه‌ر كێڵگه نه‌وتییه‌كانی سعودییه له عێراقه‌وه ئه‌نجامدراوه نه‌ك له‌یه‌مه‌نه‌وه وه‌ك ئه‌وه‌ی پێشتر بڵاوكراوه‌ته‌وه، به‌و هه‌واڵه‌ش حكومه‌تی عێراق هه‌رزوو شوێنپه‌نجه‌ی كاره‌كه‌ی ناسییه‌وه كه له‌لایه‌ن میلیشیاكانی نێو حه‌شدی شه‌عبی كه نزیكن له ئێران ئه‌نجامدرابێت، بۆیه دوای چه‌ند ڕۆژێكی كه‌م له‌و هه‌واڵه، عادل عه‌بدولـمه‌هدی زنجیره بڕیاركانی له‌باره‌ی حه‌شدی شه‌عبی-یه‌وه بڵاوكرده‌وه.
یه‌كێكی دیكه له‌و رووداوانه‌ی كاریگه‌ریی به‌سه‌ر بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق-ه‌وه هه‌بوو، هێرشكردنه سه‌ر باڵیۆزخانه‌ی به‌حره‌ین بوو له عێراق، كه ڕاسته‌وخۆ په‌نجه‌ی تۆمه‌ت بۆ میلیشیا شیعه‌كان و ئێران ڕاكێشرا، ته‌نانه‌ت كه‌ناڵی عه‌ره‌بییه له‌زاری سه‌رچاوه‌یه‌كه‌وه ئه‌وه‌ی بڵاوكرده‌وه، قاسم سوله‌یمانی، فه‌رمانده‌ی فه‌یله‌قی قودس فه‌رمانی ئه‌و كاره‌ی به ئه‌بومه‌هدی موهه‌ندیس، جێگری سه‌رۆكی ده‌سته‌ی حه‌شدی شه‌عبی كردووه، هه‌ربۆیه میلیشیاكانی حزبوڵای عێراق، عه‌بدولئه‌میر عه‌بودی به‌رپرسی سیاسی میلیشیاكانی سه‌ید شوهه‌دا، ئه‌میر قوڕه‌یشی به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی نه‌جبا، شه‌بل زه‌یدی له میلیشیاكانی ئیمام عه‌لی، به‌رپرس بوون له كۆكردنه‌وه‌ی 100 بۆ 150 ئه‌ندامی خۆیان، له‌به‌رده‌م باڵیۆزخانه‌ی به‌حره‌ین له به‌غدا و دواتر هێرشكردنه سه‌ر باڵیۆزخانه‌كه و داگرتنی ئاڵای به‌حره‌ین و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاڵای فه‌ڵه‌ستین لەسەریدا.
هه‌نگاوه‌كه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق به‌پله‌ی یه‌كه‌م، بۆ ڕازیكردنی به‌شێك له‌وڵاتانی دراوسێیه به‌تایبه‌ت سعودییه و به‌حره‌ین، له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تیش بۆ ڕازیكردنی ئه‌مریكایه، چونكه وه‌ك دوو به‌رپرسی ئیداره‌ی ئه‌مریكا ئاماژه‌یان بۆكردبوو، دوای ڕووداوه‌كه‌ی هه‌فته‌ی ڕابردووی به‌غدا كه هێرشكرایه سه‌ر باڵیۆزخانه‌ی به‌حره‌ین، به‌شێك له‌وڵاتانی كه‌نداو به‌نیازی هه‌ڵوێست وه‌رگرتن بوون به‌رامبه‌ر عێراق، به‌ڵام به فشاری ئه‌مریكا ئه‌و وڵاتانه بێده‌نگییان هه‌ڵبژارد.
هه‌رچه‌نده زۆرینه‌ی لایه‌نه سیاسییه‌كانی عێراق، پاڵپشتی له بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆك وه‌زیران بۆ تێكه‌ڵكردنی حه‌شدی شه‌عبی له‌گه‌ڵ هێزه چه‌كداره‌كانی عێراق ده‌كه‌ن، به‌ڵام به‌شێكیان هه‌وڵی به‌لاڕێدابردنی بڕیاره‌كه و به‌كارهێنانی بۆ پرسێكی دیكه ده‌كه‌ن، دیارترین نمونه‌ش هه‌ڵوێستی هاوپه‌یمانی نه‌سر-ه كه حه‌یده‌ر عه‌بادی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات، عه‌بادی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پاڵپشتی له بڕیاره‌كه‌ی حكومه‌ت ده‌كات، به‌ڵام داوایكردووه ئه‌و بڕیاره پێشمه‌رگه‌ش بگرێته‌وه، له‌كاتێكدا بڕیاره‌كه‌ی حكومه‌ت په‌یوه‌ندی به ململانێی نێوان واشنتن و تاران-ه‌وه هه‌یه.
یه‌كێكی دیكه له هه‌ڵوێسته جیاوازه‌كان له‌زاری حه‌سه‌ن كه‌عبی، سه‌رۆكی فراكسیۆنی به‌در-ه له‌په‌رله‌مانی عێراق كه ده‌ڵێت:"بڕیاره‌كه‌ی عه‌بدولـمه‌هدی باش نیه".
ڕێكخراوی به‌در كه هادی عامری سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات، یه‌كێكه له‌دیارترین میلیشیاكانی نێو حه‌شدی شه‌عبی كه نزیكه له ئێرانه، وه‌ك حه‌سه‌ن كه‌عبی ئاماژه‌ی بۆكردوه، "هه‌ركه‌سێك له هه‌رپۆستێكدا بێت ناتوانێت كۆتایی به حه‌شدی شه‌عبی بهێنێت، چونكه ته‌نیا عه‌لی سیستانی ده‌توانێت بڕیارێكی له‌وشێوه‌یه بدات" .