ئه‌وانه‌ى چاودێرى بارودۆخى توركیا ده‌كه‌ن ده‌ڵێن، دەنگدەری كورد بۆ هه‌ڵبژاردنى ئه‌سته‌نبوڵ چى دیكه بە بەڵێنەكانی ئاكەپە باوەڕ ناكات، كورد ده‌زانێت یارییەكەی ئەردۆغان بۆ (راوكردنی دەنگی كوردە). بۆیە لە هەڵبژاردنی داهاتووی ئیسته‌نبوڵدا وەكو 31 ئادار دەنگ بە كاندیدی جەهەپە دەدات. بەرپرسێكی هەدەپەیش دەڵێت"بە لۆژیكی ئه‌وه‌ى لەناو خراپەكاندا باشترینیانە، دەنگ بە ئیمامئۆغڵو دەدەین". رۆژی یەكشەممە 23ى حوزەیرانی 2019، لە ئیستانبوڵ دوا خاڵی كۆتایی چیرۆكی پێشبڕكێی هەڵبژاردنی شارەوانی ئیستانبوڵ لە نێوان بیناڵی یڵدرم، ئەكرەم ئیمامئۆغڵو كاندیدانی پارتی دادوگەشەپێدان (ئاكەپە) و پارتی گەلی كۆمار (جەهەپە) داده‌نرێت. لە هەڵبژاردنە خۆجێیەكانی توركیادا كە لە 31ى ئاداری رابردوو ئەنجامدرا، دەنگدەری پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) لە رۆژئاوای توركیا رۆڵی سەرەكی بینی لە یەكلایی كردنەوەی ئەنجامەكان لە بەرژەوەندی ئۆپۆزسیۆن و دۆڕاندنی دەسەڵاتدا. كردنەوەی گرێ كوێرەی هەڵبژاردنی شارەوانی ئیستانبوڵیش جارێكی دیكە لەسەر بژاردەی دەنگدەری كورد وەستاوە. بەگوێرەی ئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی توركیا لە 24ى حوزەیرانی 2018 دا، هەدەپە یەك ملیۆن و 195 هەزار و 602 دەنگی بەدەستهێنابوو. هەروەها بە گوێرەی توێژینەوەی وەقفی سیاسەتی ئابووری توركیا (TEPAV) لە 31ى ئاداری رابردوودا 911 هەزار دەنگدەری هەدەپە دەنگیان بۆ ئیمامئۆغڵو داوە، هەروەها چوار هەزار دەنگدەری هەدەپە دەنگی بۆ بیناڵی یڵدرم كاندیدی ئاكەپە داوە، 280 هەزار و 602 دەنگدەری هەدەپەیش نەچوونەتە سەر سندوقەكانی دەنگدان. دوای هەژماركردنەوەی دەنگەكانی هه‌ڵبژاردنى 31ى ئادار، له ئیستانبوڵ جیاوازی دەنگ لە نێوان هەردوو كاندید ئاكەپە و جەهەپە گەیشتە 15 هەزار دەنگ. ئەمەش بە بەراورد لەگەڵ ژمارەی زۆری دەنگدەرانی ئیستانبوڵ جیاوازیەكی گەورە نیە، ئەگەری سەركەوتن و بنكەوتنی هەردوو كاندید یەكسان دەكات لە 23ى حوزەیراندا. پەروین بۆڵدان هاوسەرۆكی هەدەپە، لە یەكەم رۆژی جەژندا لە جۆلەمێرگ لەبەردەم جەماوەری پارتەكەی گوتی"ئەو 200 هەزار دەنگدەرەی دەنگی بۆ جەهەپە نەداوە دەبەینە سەر سندوقەكانی دەنگدان".ئەم قسەیەی بۆڵدان بەو واتایە دێت بەشێك لە دەنگدەرانی كورد كە پێدەچێت ئایندار و موحافەزەكاربن لە هەڵبژاردنی رابردوو گوێڕایەڵی ستراتیژی پارتەكەیان نەبوون دەنگیان بە جەهەپە نەداوە. ئەوەی لە ئێستادا دیارە، دەنگدەری كورد هیچی دیكە بە بەڵێنەكانی ئاكەپە باوەڕ ناكات و پێیوایە ئەم بەڵێنانە "یاری راوكردنی دەنگە" و هەڵمەتێكە بۆ فریودانی ئەوان. لەگەڵ ئەوەشدا هەدەپە روونتر و راشكاوانەتر لە هەڵبژاردنی پێشوو، داوا لە دەنگدەرانی دەكات بژاردە لەسەر ناوی ئیمامئۆغڵو كاندیدی جەهەپە بكەن. ئەو هەڵوێستەی هەدەپە لەبارەی پشتگیركردنی جەهەپە پرسیار دروست دەكات، چونكە لە مەسەلەی كورد دا جیاوازی بەدیناكرێت لە نێوان هەڵوێستی جەهەپە لەگەڵ ئاكەپەدا. بەڵكو وەكو یەكتر كورد رەتدەكەنەوە، كورد بە"تیرۆریست"لە قەڵەم دەدەن و گوتاری نەتەوەپەرستانە پێشدەخەن. هەدەپە پێیوایە سەركەوتنی كاندیدی جەهەپە خزمەت بە دیموكراسی دەكات، بەلای هەدەپەوە بەبێ هەبوونی دیموكراسی كێشەی كورد لە توركیا چارەسەر ناكرێت، پێشیوایە سەركەوتنی ئیمامئۆغڵو دەرگا بۆ رێككەوتنی دیموكراتییانە لەناو لایەنەكاندا دەكاتەوە. لەهەمان كات سەركەوتنی ئاكەپە – مەهەپە، بە سەركەوتنی بەرەی دژە دیموكراسی و دووركەوتنەوە لە چارەسەری كێشەی كورد لە قەڵەم دەدات. ئازاد بارش جێگری هاوسەرۆكی هەدەپە، لەبارەی ستراتیژی پارتەكەی و هۆكارى پشتگیری حزبه‌كه‌ى لە كاندیدی جەهەپە، وەڵامی پرسیارەكانی (پەیسەر پرێس) دەداتەوە. بارش ستراتیژی پارتەكەی بۆ هەڵبژاردن بە سادە وەسف دەكات، جەخت لەوە دەكاتەوە ئەوان بە دروشمی سەركەوتنی دیموكراسی و ئاشتی ملی رێگایان گرتۆتەبەر. لەمبارەیەوە دەڵێت"كاتێك بەر لە 31ى ئاداری رابردوو ئەم ستراتیژییەمان گرتەبەر، دڵنیانەبووین كە جەهەپە هەماهەنگیمان لەگەڵ دەكات یان نا. هەڵبەتە چ جەهەپە چ حكوومەت پەیوەندیەكی زۆر كێشەداری لەگەڵ ئێمە هەبووە، بە گشتی وەكو تیرۆریست حسابمان بۆ دەكەن. فەرامۆشكردن، گۆشەگیركردن و سیاسەتی گوشار بۆ بردنمان لەسەر جێبەجێ دەكەن، ئەوەی باسی دەكەم مێژوویەكی زۆر كۆنی نیە بەڵكو باسی پرۆسەی پێش 31ى ئادار دەكەم. واتە تا پێش دوو سێ مانگ ئێمە لەناو هەموو میدیای توركیادا وەكو گرووپێكی تیرۆریستی بەناو دەكراین. هیچ جیاوازیەك لە نێوان ئێمە و پەكەكە نەدەكرا". پڕۆفیسۆر ئازاد بارش لەدرێژەی قسەكانیدا پێیوایە، جەهەپە لە سایەی ئەوان سەركەوتنی لە هەڵبژاردنە خۆجێیەكان بەدەستهێناوە"ئێمە پشتگیرییەكی گەورەمان لە جەهەپە كرد، لە ئەنجامدا پەیوەندیمان دروست كرد لەگەڵ جەهەپە. بەڵام ئەم پەیوەندییە نەگەیشتووه‌تە ئاستی رێككەوتن زەحمەتیشە لەدواڕۆژدا بەرەو رێككەوتن بچێت. چونكە جەهەپە دژە كوردە و نامومكینە پارتێكی دژە كورد رێككەوتن لەگەڵ هەدەپە ساز بكات، بەڵام لۆژیكی ئێمە ئەوەیە كێ لە هەموویان زیاتر نزیكی دیموكراسی بێت ئێمە دەنگ بەو دەدەین. یان لەناو خراپەكاندا دەنگ بە باشەكەیان دەدەین". لەبارەی دەنگۆی هەبوونی رێككەوتنی ژێربەژێر، لەنێوان هەدەپە و ئیمامئۆغڵو جێگری هاوسەرۆكی هەدەپە ئەم بانگەشەیە رەتدەكاتەوە و دەڵێت"زیاتر لەوەی ئاماژەم پێكردووە، هیچ رێككەوتنێكی ژێربەژێرمان لەگەڵ ئیمائۆغڵودا نیە. ئێمە پشتگیری لە دیموكراسی و ئازادی دەكەین. كێ لە ئازادی و دیموكراسی نزیك بێ دەنگ بەو دەدەین". بارش دەشڵێت"پشتگیریمان لە ئیمامئۆغڵو بەهۆی بوونی تایبەتمەندی كەسیەوە نیە، دەخوازین كەسێكی نوێ بێت، لە رووی لۆژیكییەوە شتی نوێی پێبێت، لە دیموكراسی نزیك بێت، پێمانوایە بەهاتنی ئیمامئۆغڵو دەرگای ژیانی مەدەنییانە لە چوار پێنج ساڵی داهاتوودا بە رووی توركیا دەكرێتەوە". ئەم سیاسەتمەدارە بەم شێوەیە كۆتایی بە قسەكانی دەهێنێت"هەموو كەس ئاكەپەی تاقیكردەوە نزیكەی بیست ساڵە، تاكە پراكتیكی ئەوان دزی بوو، زیادكردنی توندوتیژی بوو، گوێ نەگرتن بوو لە میللەت. وەكو بنەما ئێمە لەدژی ئەم شتانە دەوەستینەوە. ئەگەر سبەی كەسێكی دیموكراسیتر و كراوەتە بێتە پێشەوە دەنگ بەو كەسە دەدەین. بەڵكو هەوڵ دەدەین رێككەوتنیشی لەگەڵ بكەین". پسپۆران لە بارەی ستراتیژی هەدەپە چی دەڵێن؟ پسپۆران لەسەر ئەوە كۆكن، كە ستراتیژی هەڵبژاردنی هەدەپە لە ئیستانبوڵ سەریگرتووە و پێیانوایە دەنگدەری كورد لە هەڵبژاردنی داهاتووی ئیستانبوڵدا دووبارە رۆڵی چارەنووسساز و یەكلاكەرەوە دەگێڕێت. پڕۆفیسۆر وەهاب جۆشكون لە زانكۆی دیجلە، لە وەڵامی پرسیارەكانی پەیسەر پرێس-دا ستراتیژی هەدەپە لە رۆژئاوای توركیادا بە سەركەوتوو وەسف دەكات لەمبارەیەوە دەڵێت"لە رۆژئاوای توركیادا حسابی هەدەپە تەواو بوو، ئاكەپە چەندین شارەوانی گەورەی لەدەستدا، شارەوانیە گرنگ و بە بایەخەكان لە سایەی هەدەپە كەوتە دەستی ئۆپۆزسیۆن. بەڵام لە شارە كوردیەكاندا حسابی هەدەپە سەركەوتوو نەبوو، رێژەی دەنگ و ژمارەی شارەوانیەكان لە كوورتیدا. پەیوەست بە هەڵبژاردنی ئیستانبوڵ هەدەپە وەكو 31 ئادار، پشتگیری لە كاندیدی جەهەپە دەكات. ئەگەر جەهەپە سەركەوتوو بێ، ئەم سەركەوتنە دەبێتە هۆی ئەوەی دەسەڵات چاو بەسیاسەتەكانی خۆی بخشێنێتەوە، گۆڕانكاری لەو سیاسەتە توندە بكات كە چەندین ساڵە پەیڕەوی دەكات. بەڵام هێنانەئارای دەرفەتێكی نوێ بۆ چارەسەری كێشەی كورد، لە هەڵبژاردنی ئیستانبوڵ زیاتر پەیوەندی بە رووداوەكانی سوریاوە هەیە". مەمەد ئاڵكش، خوێندكاری دكتۆرا لە زانكۆی (بۆغازچی) لە ئیستانبۆڵ، لەمبارەیەوە بۆ پەیسەر پرێس دەڵێت"هەدەپە لە سیاسەتی گشتی خۆیدا پشتگیری لە بەرەوپێشچوونی دیموكراسی لە توركیادا دەكات. هەدەپە بۆ پێشخستنی دیموكراسی لە توركیادا داوای چارەسەری كێشەی كورد دەكات. پێویستە لەم چوارچێوەیەدا ستراتیژی هەڵبژاردنی هەدەپە لە ئیستانبوڵ بخوێنینەوە. لە ئەنجامی هەڵبژاردنی 31ى ئادار دەنگی كورد لە ئیستانبوڵ چارەنووسساز بوو. وەكو هەڵبژاردنی 2015 دەنگی كورد و دەنگی هەدەپە زۆر كاریگەر بوو". هەروەها دەڵێت"لە 31ى ئاداردا هەدەپە بە دیارینەكردنی كاندید بۆ هەڵبژاردنی ئیستانبۆڵ بووە ئەكتەری سەرەكی یاریەكە، لە هەڵبژاردنی داهاتووشدا دەخوازێت هەمان سیاسەت پەیڕەو بكات. هەوڵدەدات بیسەلمێنێت كە كورد لە ئیستانبۆڵ چەند لە رووی ئابووری و دیمۆگرافیەوە گرنگن لە رووی سیاسیشەوە ئەوەندە گرنگن. بەم شێوەیە دەخوازێت ئاكەپە بگەڕێنێتەوە سەر پڕۆسەی چارەسەری و لە رێككەوتن لەگەڵ نەتەوەپەرستان دووربكەوێتەوە. لەلایەكی دیكەش ئامانجی ئەوەیە لە ئەگەری دروستبوونی دەسەڵاتێكی دیكە بەدەر لە دەسەڵاتی ئاكەپە رۆڵ و پێگەی خۆی هەبێت". پەیوەست بە رۆڵ و بایەخی ستراتیژی هەدەپە، لە هەڵبژاردنی ئیستانبوڵدا نەسرین ناس سەرۆكی پێشووی پارتی نیشتمانی دایك (ANAP) و پەرلەمانتاری پێشوو لە وەڵامی (پەیسەر پرێس) دا دەڵێت"ستراتیژی هەدەپە خزمەت بە ئاسایی بوونەوە دەكات. لە ئێستادا لە گفتوگۆكردن لەبارەی دیموكراسی زیاتر پێویستیمان بە ئاساییبوونەوەیە. ئەگەر كۆمەڵگا بڵێ نەخێر بۆ ئەو دەسەڵاتەی بە كەسی كراوە رێگا بۆ چەند شتێكی دیكە دەكرێتەوە. بەلانی كەم زەمینەی چارەسەری هاوبەشی كێشەكان دێتەگۆڕێ".
تورکیا چەندە جدییە عێراقیش هەر ئەوەندە!
عێراق؛ پڕۆژەی فاوی گەورە کوردستان؛ دوو بەرەکی بەردەوام !
بنەچەى پەتاکە لە کوێوە سەرچاوەى گرتووە؟
مرۆڤ لە بەخێوکردن زیاتری دەوێت