04:55 - 26/05/2019
ئایا بەراستی ناسر میسری رزگاركرد؟
بەكۆتایی هاتنی داگیركاری لە تەواوی ئەفریقا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانكاری مێژووی لەناوچەكە ڕوویاندا، قۆناغی هەماهەنگی و گەشبینی و گۆڕانكاری ڕیشەیی لەبیركردنەوە دەستی پێكرد، وڵاتانی قارەكە پرۆژەی نوێیان بۆ گەشەپێدانی ئابوری بونیاد نا، و سەروەری سیاسیان دروستكرد لەسەر ئەو سنورانەی كە دەسەڵاتی ئیستعماری سەپاندبووی، ئەو سنورانە بوونە هێڵی جیاكەرەوە لەنێوان ئەوەی كە بەناوخۆیی ئەژمار دەكرێت و ئەوەی بەنێودەوڵەتی دادەنرێت، نا ڕوونیەكی بەئەنقەست دروستكراو هەبوو لەپێناوی دارشتنەوەی شێوەی نوێ لە هەمەهەنگی نێودەوڵەتی، تارادەیەكیش ئەو پرۆژانە سنوری نەتەوەییان تێپەراند و وەك سیستمی جیهانی نوێ كە لەناوبردنی ناوەندگەرایی نەتەوەیی بوو وێنادەكران، بەدڵنیاییەوە هەمان دۆخ لەمیسریش هەبوو كە چەقی ئەم راپۆرتەیە.
رێگا رادیكاڵی لە هاوكاری نێودەوڵەتی جیاوازیەكی گەورەی هەبوو لەكەسێكەوە بۆ كەسێكی تر، بەدیاریكراویش شێوەكانی هەمەهەنگی خەیاڵاوی بۆ گروپە میسریە توندرەوەكانی وەك ژنان و كرێكاران و خوێندكاران، كە زۆر جار رزگاربوودەبوون لە تێروانینی دوورخستنەوەی دەوڵەتی نەتەوەیی، ئەمەش لەلێدوانی سەركردەكان و نوێنەرانی دەوڵەت خۆی دەسەپاند، لەگەڵ ئەوەی لایەنەكانی ئەم بۆچوونە لەناو بزوتنەوەكانی دژە داگیركاری دەیانویست كۆتایی بەئیستعماری جیهانی بهێنن، بەڵام ئەو رێگایەی كە پێیان وابوو ئەو روداوە بەدوای خۆیدا دەهێنێت بەتەواوەتی جیاواز بوو.
گۆڕانی چەمكی نێودەوڵەتی
فیفان جبری لە كتێبێكدا بەناوی ( پرسی دوای ئیستعمار داواكردنی سیاسەت و دەسەڵات لەچوارچێوەی تازەگەریەكی سەرەتایی) دەستەواژەیەكی نوێی داهێنا بەناوی (ئیستعماری نێودەوڵەتی) بۆ ئەو بوارە كە بەبەردەوامی لەلایەن سەرمایەداری نێودەوڵەتیەوە پێشێل دەكرێت.
ئەو پێی وایە پێویستە ئەو گۆرانكاریانە لەبەرچاو بگیردرێن كە سەركردەكان دوای ئیستعمار خستیانەڕوو، وەك جەمال عەبدولناسر لە میسر وەك هەوڵێك بۆ گەیشتن بەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش بەلای جبریەوە بەمانای ئیستعماریەت دێت، ئەوەش دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەوەی كە هەموو وڵاتێكی نەتەوەكان وەك خاوەن سەروەری لێی نەدەڕواندرا، لەراستیدا ئەمە لەسەر زۆرینەی وڵاتان جێبەجێ دەبێت، و زۆردەستەواژەی وەك " لەژێر پاراستندا " و رێگە پێدان" هەبوون، ئەمەش لۆژیكێكی پێچەوانەی ئیستعماربوو، بەجۆرێك بەشێك لە وڵاتان وەك دەوڵەتی نەتەوەیی چاوەڕوان كراو سەروەریان بەرجەستە دەكرد، بەڵام گەیشتن بەو قۆناغە بەمانای گەیشتن بە دۆخێكی شارستانی دیاریكراو نایەت، ئەنتۆنیۆ ئانی تێبینی ئەوەی كردووە و دەڵێت:" سەروەری هێڵێك بوو كە لەسەر بنەمای نزیكی لەدەوڵەت نەتەوەكانی ئەوروپا كێشرابوو".
ئەو پێی وابوو گەڕانەوەی دەسەڵات بەسەر دامەزراوە سیاسی و ئابوریە نێودەوڵەتیەكان رێگای سەربەخۆیە، لەگەڵ ئەوەی ئەو دامەزراوانە جارێكی تر نایەكسانی جیهانیان بەرهەم هێنایەوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو بۆچوونە بەبەردەوامی بەراوردی پێدەكرا لەسەر ئەوەی كە كامەیان نێودەوڵەتیە، ئەوەش بەراوردكاریەكی ئاڵۆزبوو، كە هەموو ئەو شتانەی لەخۆ گرتبوو كە دەوڵەت لەقۆناغی دوای ئیستعمار دەیكات، ئەم ساتەوەختانە وەك كۆنگرەی هەمەهەنگی (الافرو ئاسیەوی ) ساڵی 1955 لە باندونگ بەسترا وەك هەوڵێك بۆ دامەزراندنی تێگەیشتنێكی نێودەوڵەتی نوێ، بەڵام ئەم هەوڵە لەكۆتاییدا شكستی هێنا، بەوپێیەی گەرانەوەی ئیستعماری نێودەوڵەتیمان لەكۆتایی شەستەكانی سەدەی رابردوو بینی، لەتەواوی ئەفریقا و ئاسیا و ئەمریكای لاتینی و رۆژهەڵاتی ناوەراست، رێگاكانی ڕووبەڕووبونەوەی دەسەڵاتی ئیستعمار زۆر رێگەی جیاواز و ناوخۆیی بەخۆیەوە بینی ئەوەش لەرێگەی داواكردنی دروستكردنی ئایندە و نوێگەری رۆشنبیری و دیاریكردنی چارەنوسی سیاسی و خۆماڵیكردنی سەرچاوەكانی بەرهەم.
لەو چوارچێوەیەدا لەمیسر پرۆژەی جەمال عەبدولناسر تەنها پرۆژەی سەربەخۆی نیشتمانی نەبوو، بەڵكو هەوڵێك بوو بۆ كۆتایی هێنان بە ئیستعمار ئەوەش لەسەر دوو ئاستی نیشتمانی و نێودەوڵەتی، بەرگریكردنیش بەمانای دەرچوون لەبەرهەمی میسری نەدەهات لەبواری نێودەوڵەتی كە خۆی تەنها لە ئیستعماردا ببینێتەوە بەڵكو دروستكردن و دارشتنی پرۆژەی كۆمەڵایەتی و سیاسی نوێ كە دوانەی رۆژهەڵاتی و رۆژئاوایی تێپەڕێنێت، و ئابوری سیاسی لەقۆناغی كۆتایی هاتنی ئیستعمار خۆی لەهەوڵەكان بۆ كۆتایی هێنان بەئیستعماری نێودەوڵەتی دەبیندەوە، بۆنمونە ئەو بەیاننامەیەی كە دوای كۆنگرەی باندونگ بڵاوكرایەوە، داوای دەكرد هاوكاری ناوخۆی لەباشوری جیهان زیادبكرێت و شارەزای تەكنیكی و لێكۆڵینەوە و پەرەپێدان و ئاڵوگۆڕ و دروستكردنی دەستەی نێودەوڵەتی بۆ هەمەهەنگی گەشەپێدانی ئابوری و مافی چارەی خۆنوسین كە لەگەڵ سیاسەتی ئابوری كە یەكبگرێتەوە پەرەی پێ بدرێت، لەوەش گرنگتر بنەماكان بۆ دانانی بەرنامەیەكی گەشەپێدانی نیشتمانی ڕوون بوونەوە كە پشتی بە پیشەسازی دروستكردن دەبەست، بەجۆرێك بنەمای چواره‌می بەیاننامەی كۆنگرەكە خۆی لە بازرگانی كەلوپەل لەناوچەكە دەبینێته‌وه و بنەمای پێنجەمیش دانی دەنا بە گرنگی كەلوپەلی كەرەستەی سەرەتایی و پێگەی جیهان لەدوای ئیستعمار بۆ دابینكردنی ئەو كەرەستە خاوانە، بارسا جاترجی دەڵێت" بەیاننامەكە ئاماژە بەوە دەكات كە زۆرینەی وڵاتان لەكۆنگرەكەدا خۆیان وەك سەرچاوەی ناردنە دەرەوەی كەرەستەی خاو بینیوە كە لە بەرهەمە پیشەسازیەكان بەكاردەهێندرێت، هەروەها بۆچوونی ئەوەیان بۆ گەڵاڵە بووە كە پەرەپێدانی ئابوری بەسەرۆكایەتی دەوڵەت لەرێگەی پیشەسازیەوە رێگایەكە بۆ كۆتایی هێنان بەپشت بەستن بەسەرمایەی جیهانی".
بۆمبەكانی ناسر
لەمیسر جەمال عەبدولناسر لەسەرەتای پەنجاكان ژمارەیەك پرۆژەی دروستكرد كە خۆی بە دژایەتی ئیستعمار پێناسەی كردن، وەك ئەوەی بیەوێت دەستەبژێری كۆمەڵگەی میسری هەڵوەشێنێتەوە و پرۆژەی چاكسازی كشتوكاڵی ( دیاریكراو) و پرۆسەی خوێندن و چاودێری تەندروستی بێبەرامبەر و گرەنتیكردنی كرێكارانی لەخۆگرتبوو.
لەدوای دەرچوونی ئەو پرۆژانە بوونە نمونەی چەند گۆڕانكاریەكی مادی كە جەمال عەبدولناسر بەردی بناغەی دانان، هەروەها گۆڕانكاری مادی تریش لەژێر خانی سەرەكی كە چینی دەسەڵاتداری ناسریەكان هەنگاویان بۆنا لەوانەش خۆماڵیكردنی نۆكەندی سوێس و دروستكردنی سەد العالی، ئەم گۆڕانكاریانە بوونە هۆی ئەوەی ژمارەیەكی زۆر لەمیسریەكان گۆڕانكاری ڕیشەیی لەژیانیاندا ڕووبدات و دەستیان بە خزمەتگوزاریە كۆمەڵایەتیەكان و جوڵانەوە كۆمەڵایەتیەكان بگات، بەڵام تەواوی ئەوانە لە سەرووی رەخنەوە نەبوون، لەگەڵ ئەوەی وەك بەشێك لە پرۆژەی دروستكردنی دەوڵەتێكی دژە ئیستعمار سەیر دەكران، بەڵام بەشێوەیەكی گەورە پشتی بەدووبارە بەرهەم هێنان و گەشەپێدانی سەرمایەداری دەبەست و دووبارە گۆڕانكاری لە تێگەیشتن لەچەمكی ئیستعماری بۆ سەروەری وڵات دەكردەوە.
ئەوەش لەكۆتایدا بووە هۆی ئەوەی دروستبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی وەك هۆكارێك بۆ وەرگرتنەوەی سەروەری سەیر بكرێت، بەوەش ئەو پرۆژانە بەشێوەیەك بۆ ناوەندگەرایی نەتەوەیی دەگەڕێندرانەوە، و لەئەنجامیشدا ناسر پرۆژەی پەرەپێدانی سەرمایەداری پەیرەو كرد كە دەوڵەت سەرۆكایەتی دەكرد.
لەراستیدا نوسەر و رۆشنبیرە چەپەكان شكستی پرۆژەی ناسریان هەر لەسەرەتاوە لەڕووی ئابوریەوە دیاریكرد، لەناویشاندا لێكۆڵەرانی وەك سەمیر ئەمین كە تەواوی بۆمبەكانی لەگرتنەبەری سیاسەتی گەشەپێدانی سەرمایەداری ڕوونكردەوە، كە تەنانەت ئەگەر لەلایەن وڵاتێكی دژە ئیستعماریشەوە سەرۆكایەتی بكرێت، بەو بۆچوونەی كە فراوان بوونی سەرمایەداری لەمیسر هەر لەسەرەتاوە پەیوەندی بە فراوان بوونی ئیمپریالیزمەوە هەیە، و قورسە ئەوانە لەیەكتر جیابكرێنەوە، ئەوەش وایكرد ئەو سیاسەتەی كە خۆی لەپەرەپێدانی سەرمایەداری دەبیندەوە كە دەوڵەت سەرۆكایەتی دەكات بووە جێگەی گفتوگۆ.
لەكاتێكدا پیشەسازی پشتی بەچەمك و تێگەیشتنی زانستی و پلانی نوێ و ناوەندگەرایی دەوڵەت لەبەرهەمهێنانی سەرمایە دەبەست، قورس بوو ئامانجە نوێكانی كە لەژێر چەمكی پیشەسازی دابوون و بەوپێیەی كە پرۆسەی گەشەپێدانیان لەخۆ گرتبوو، ئەوەش رەنگە لەرێگەی پرۆسەی كۆتایی هێنان بەئیستعمار تەواوی ئامانجەكەی بەدی بهێنێت ئەویش لەرێگەی رەتكردنەوەی تەواوەتی دەسەڵاتی ئیستعمار.
رۆڵی ژن و كرێكار
بەگواستنەوە بۆ ئاماژەكانی رارەوی جێگرەوەی دژە ئیستعمار لەرێگەی كاتی كۆتایی هاتنی ئیستعمار لەمیسر، دەبینین كە لەراستدا زۆرینەی ئەوەی كە پرۆژەی ناسری بونیادی نا و رێگەی دا دەسەڵات بگرێتە دەست، ئافرەتان و كرێكاران بوون كە بەشێكی دانەبڕوابوون لە پرۆسەی كۆتایی هێنان بە ئیستعمار، تەنانەت كە مێژووی ئەو پرۆسەیە زۆرشت دەگێرێتەوە لەرێگەی تێروانینی ناسر و دەوڵەتی میسر لەدوای ئیستعمار.
ژنان هەر لەسەرەتای چلەكان بەدواوە بەشێوەیەكی جیاواز نەتەوەگەراییان پیشان دەدات و دژایەتیان بۆ سەرمایەداری زیاتر دەركەوت، لەڕوانگەی جۆری كۆمەڵایەتی، بزوتنەوەی ژنان پێشەنگ بوو لەتێگەیشتنی چەمكی یەكسانی و داوای گۆڕانكاری ڕیشەیی زیاتری دەكرد، بەبێ گومان ئەوە پەیوەندی بە زیادبوونی گرنگی بیردۆزی سۆسیالیستی و ماركسیەتەوە هەبوو لەسەرتاسەری جیهان، لەناویشاندا بڵاوبونەوەی رێكخراو و كۆنگرە جیهانیەكان لەنێوان ژنان لەسەرتاسەری جیهان دوای قۆناغی ئیستعماری، و پرسی نایەكسانی سەرمایەداری بابەتی سەرەكی بوو لەهەموو ئەو كۆنگرانەدا.
بەڵام ئەم ژنانه بەئامرازی شیكردنەوە لەناویشیاندا شیكردنەوەی ناكۆكی چینایەتی و شیكردنەوەی هەڵوێستی میسر لەجیهانی كە گۆرانكاریەكان خێرا ڕوو دەدەن، ئەمەش رێگایەكی شیكردنەوەی دابین كرد، كە زۆر كەس وەك كێشەی سەرەكی میسر لێیان دەڕوانی، ئەویش پرسی نایەكسانی كۆمەڵایەتی وەك نمونەش ئینجی ئەفڵاتون كە وەك نوێنەری رێكخراوی خوێندكاران و دەرچووان لەمیسر لەرێكخراوی ژنانی شیوعی بەشداریكرد لەكۆنگرەی ئافرەتانی جیهان كە ساڵی 1945 لەپاریس بەسترا و تێیدا رایگەیاند " وتارێكی بەهێزم ئامادەكردووە كە پەیوەندی نێوان چەوساندنەوە ژنان لەمیسر دەبەستێتەوە بە داگیركاری بەریتانیا و ئیمپریالیزم، من تەنها هەڵوێستی بەریتانیەكان سەركۆنە ناكەم بەڵكو ئەو پاشا و سیاسەتمەدارانەش" وتارێكی سیاسی بوو تێیدا داوای رزگاركردنی نیشتمان و ئازادكردنی ئافرەتی دەكرد.
لەنێو چالاكوانانی تر دوو چالاكوانی شیوعی هەبوون كە لەتیفە زیات و سورەیا ئەدهەم بوون، ئەوەش بەشێك بوو لە كۆبونەوە و گردبوونەوەی بەردەوامی نێودەوڵەتی بە پرسی هەمەهەنگی ژنان كە دژی ئیستعماربوون.
لەمیسر ئەوەی جێگەی گرنگی پێدان بوو بەریەك كەوتنی پرۆژەی ژنان بوو لەگەڵ پرۆژەی ناسرییەكان
لورا پیر نوسیویەتی: لەگەڵ دروستكردنی هاوپەیمانیەتی نوێ لەسەر گۆڕەپانی نێودەوڵەتی ژمارەیەك چالاكوان و نوسەر و خوێندكار و سیاسەتمەدار لەچوارچێوەی كۆنگرە نێودەوڵەتیەكان و وەفدی سەردانیكەر و كۆبونەوەی لوتكەیی و كۆبونەوەی لیژنەكان، هەروەها ئاڵوگۆڕی تۆڕەكانی پەیوەندی كە بەشێك لەو شتانەی بەدی هێنا كە سنورەكانی دەوڵەتی نەتەوەیی لەبەرامبەریان شكستی هێنا.
پیشەسازی وەك هاومانای گەشەپێدان
لەمیسر ئەوەی جێگەی گرنگی پێدان بوو بەریەك كەوتنی پرۆژەی ژنان بوو لەگەڵ پرۆژەی ناسرییەكان وەك پرۆژەیەك كە لەلایەن دەوڵەتەوە سەرۆكایەتی دەكرا و چۆنیەتی جیابونەوە لێی، هەروەها لەرێگەیەك كە ژنان نیگەرانی خۆیان دەربارەی كاری ئافرەت پیشان دەدا جا لەناو ماڵ بێت یان لەدەرەوەی ماڵ، وەك یەك بوو لەوڵاتێكدا كە گەیشتبووە قۆناغی دوای ئیستعمار لەوتارێكی پڕ لەزیندویەتی می تەها باسی ئەو گفتوگۆیانەی كردووە كە ئافرەتانی میسر لەسەر چەمكی " كارگەی كۆمەڵگە " هەیانبوو.
گفتوگۆ سەبارەت بە پرۆژەكانی وەك پرۆژەی ناسر وایكرد كە كارگە و بەرهەمهێنان ببنە ناوەندی گەشەپێدانی دەوڵەتی نەتەوەیی میسری نوێ، بەڵام پرسی گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی پشتگوێ خرا كە زۆرینەی بەرپرسیاریەتیەكەی لەسەر شانی ژنان بوو، بۆیە بەشێك لە گفتوگۆكانی ئافرەتان لەو چوارچێوەیەدا بوون، و داوایان دەكرد دەوڵەتی دوای ئیستعمار بڕیاری چاودێری كۆمەڵایەتی بدات و پرسی گەشەی كۆمەڵایەتی بەجدی وەربگرێت، زۆرینەی ئەو گفتوگۆیانەش لەسەر سروشتی كاركردنی نێر و مێ بوو، هەروەها ئەو رێگایەی كە دەتواندرێت لەرێگەیەوە خزمەتگوزاریە كۆمەڵایەتیە گشتیەكان وەك وڵامدانەوەی كاری چڕ كە ئافرەتان لەزۆر شوێن ڕووبەڕووی دەبونەوە، چوونی ژنان بۆ ناو هێزی كار یەكێك لەبنەما سەرەكیەكانی پرۆژەی ژنانی دەوڵەتەكەی ناسر بوو، پاشانیش دەركردنی یاسای كاری نوێ كە دەرفەتی كاركردنی لەخۆ گرتبوو بۆ هەموو ئەو ژنانه‌ی كە توانای كاركردنیان هەیە وەك وەڵامدانەوەیەك بۆ ئەو گۆڕانكاریە گۆڕانكاری لەداواكاری ژنان بۆ یەكسانی كرێی كاركردن و مۆڵەتی دایكایەتی و شوێنی چاودێریكردنی منداڵان بەرۆژ.
یاسای كاری ساڵی 1959 رێگەی بەئافرەتاندا مۆڵەتی دایكایەتی وەربگرن بەموچەوە بۆ ماوەی 50 رۆژ و پێویستە خاوەن كار شوێنی چاودێری رۆژانە ( دایەنگا) لەشوێنی كاركردن دابین بكات، هەروەك یاسا نوێكانی تر رێگەی یەكسانیان به ژنان دەدا بۆ خوێندنی باڵا و 9 كاتژمێریش بۆ كاری رۆژانەی ئافرەتان دیاریكرا، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو مافانە لەرێگەی یاساوە بەهای خۆیان هەبوو، لەرێگەی یاسادانانەوە دەوڵەت توانی دەستوەردان لەتۆڕەكانی پشتیوانی كۆمەڵگە بۆ پشتیوانی ژنان بكات، لەرێگەی تەكنیكی ژیانی كۆمەلایەتی لەكەرتی تایبەت و گشتی، لەبری ئەوەی ژنان خۆیان دۆخی كاركردنیان دیاری بكەن، لەگەڵ ئەوەشدا زۆر بەڵێن جێبەجێ نەكران، ئەمەش وایكرد كەم و كوڕی لەخزمەتگوزاریەكانی وەك چاودێری رۆژانە هەبێت، لەگەڵ ئەوەی لێرەدا سەیری چۆنیەتی دەربڕینی داواكاری ئافرەتان دەكەین سەبارەت بەكاركردنی ژنان لەناو ماڵ و لەدەرەوەی ماڵ و چۆن ئەمە كاریگەری لەسەر پرۆژەی دەوڵەت بۆ ژنان دەكات، بەدیاریكراوی سەیری تێگەیشتنی رۆڵی دەوڵەت بۆ كەمكردنەوە یان چڕكردنەوەی قورسایی كار كە رەچاوی جیاوازی نێوان هەردوو رەگەز بكات، بەوەش ئەو رێگایەی كە ژنان ژیانی خۆیان لەچەند بوارێكدا پێ بەرێكرد، و ئەو داواكاریانەی كە ژنان دەربارەی چاودێری رۆژانە و یەكسانی لەكرێی كاركردن و مۆڵەتی دایكایەتی و كە لەرێگەی پرۆژەیەكی نیشتمانیەوە سەیری دەكرا، كە رێگەی به ژنان دەدا بەشێوەیەكی سنوردار گفتوگۆ لەگەڵ پرۆژەی حكومەتەكەی ناسر بكەن بەهۆی ئەوەی پابەندبوو بە خۆشگوزەرانی كۆمەڵایەتی و گەشەپێدانی ئابوری و سۆسیالیزمی عەرەبی.
لەو چوارچێوەیەدا ژمارەیەكی زۆری ژنان پشتیوانی پرۆژەی ناسریان دەكرد لەگەڵ بوونی چەند تێبینیەك بەهۆی چەند هۆكارێكی ئاڵۆزی گەورە كە لەپێشتردا باسمان كردن، ناسر توانی ئەو وزەیە بەكاربهێنێت لەفراوانكردنی چوارچێوەی پرۆژەكەی، بەڵام ئەمە بەو مانایە نایەت كە ئافرەتان پێیان وابوبێت ئەو تاكە بەرپرسی تەواوی ئەو دەستكەوتانەیە كە لەو ماوەیەدا بەدەست هاتوون، بەتایبەتیش لەبوارەكانی فێربوون و خستنەسەر كار، چالاكوانێكی دیاری میسری بەناوی وداد متری رایگەیاند:" بەبەردەوامی بزوتنەوەی ژنانی میسر داوای مافی دەنگدان و خۆكاندیدكردنیان كردووە وەك بەشێك لەدیموكراتیەتی راستەقینە، و لەساڵی 1956 جەمال عەبدولناسر ئەو مافەی پێماندا، بەڵام ئەمە بەهۆی ئەو هەوڵانەبوو كە نەوە لەدوای نەوە لەوپێناوەدا دایان".
لەلایەكی ترەوە ئاراستەی ئایندەی جێگرەوە كە خۆی لە پرۆژەی ژنان خۆیاندا دەبیندەوە گرنگ بوو، زۆر بەڵێندران، بەڵام بەڵێنەكانی بەدی نەهاتن، ئەم گۆڕانكاریەی ئافرەتان كە دژی ئیستعمار و نەتەوەگەرایی و دژە سەرمایەداری بوون، لەوەی دەوڵەت و دەستەبژێرەكانی پێشكەشیان كرد، لێرە گرنگی بەئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی دەدەین، چۆن پەیوەندی و گفتوگۆكان لەنێوان ژنان لەسەرتاسەری جیهان لەدوای ئیستعمار بووە هۆی زۆربوونی تێگەیشتن لەچەمكی كۆتایی هێنان بەئیستعمار و چۆنیەتی بەدیهێنانی ئەو ئامانجە.
ئاڵای كرێكاران
دەتوانین لەمێژووی میسری دەوڵەمەند بەكێبركێی كرێكاران و چەمكی دژایەتی ئیستعمار كە پەیوەدی بەدژایەتی سەرمایەداریەوە هەبوو، كە سەرچاوەی هێزی چالاكی سیاسی بوو، بەدرێژایی سەدەی بیست میسر چەندین چالاكیەكی كرێكارانی بەهێزی دژی ئیستعمار بەخۆیەوە بینی، ئەوەش پەیوەندی بەو گۆڕانكاریانەوە هەبوو كە كرێكاران و جوتیاران ڕووبەڕووی دەبنەوە ئەوەش بەهۆی زیادبوونی سەرمایە و فراوان بوونی ئیمپریالیزم، ئەوەش دوو پرۆسەی جیاواز نەبوون، بەجۆرێك هەریەكێكیان پشت بەوەی تر دەبەستێت.
ژمارەیەكی زۆری كرێكار پێیان وابوو پەیوەندی لەنێوان دژایەتی ئیمپریالیزم و خەبات لەپێناوی كار هەیە، سەبارەت بەبزوتنەوەی كرێكارانی میسر و هەروەها بزوتنەوەی ژنان ئاسان نەبوو پرسی نەتەوەیی و دژایەتی سەرمایەداری یان ئافرەت لەیەكتر جیابكەنەوە.
تیشك دەخرێتە سەر ئەو بزوتنەوانە و ئەو رۆڵەی كە لەپرسی نەتەوایەتیدا بینیویانە، ئەوەش هۆكاری تەواوبوونی پرۆژەی ناسری ئاشكرا دەكات، لە خۆفراوان كردن بەشێوەیەكی خێرا و بەشێوەی تەواوەتی لەرێگەی پشت بەستن بەو وزەیە و بەكارهێنانی، هەروەها پرسی نەتەوایەتی سەری هەڵدایەوە بەهۆی ئەوەی بەلای هەموو لایەكەوە پەیوەندی بەپرسی سەروەری نیشتمانیەوە هەبوو، ئەوەش رەگەزێكی كاریگەری جیاوازبوو، سەروەری و رێگەی بەدیهێنانی و ئەوەی بەدوای خۆیدا دەهێنێت، پرسیارێكی گرنگ بوو سەبارەت بە ژنان و كرێكاران و گروپەكانی تر بەبەردەوامی هەڵوێستی دژە سەرمایەداریان هەبووە، ئەوان پێیان وابوو كە سەروەری تەنها لەرێگەی دورخستنەوەی سەرمایەداری جیهانیەوە دەبێت، و ئیمپریالیزم و سەرمایەداریش دوو شتی جیاواز نین بەڵكو لەراستیدا هاوبەشن.
دوورخستنەوەی گەل
بەپشت بەستن بەبۆچوونی فەیلەسوفی كۆمەڵناس فرانز فانون، دوورخستنەوەی كرێكاران و جوتیاران و ژنان لەپرۆژەی جەمال عەبدولناسر بۆ كۆتایی هێنان بە ئیستعمار، بەواتای ئەوەدێت كە پرۆژەكەی ناسر توانای ئەوەی نەبوو نێوەندگیری لە ململانێی چینایەتی بكات، چونكە ئەگەر تۆ پێت وابێت وڵاتێك بەرێوەدەبەیت بەبێ ئەوەی رێگە بەگەل بدەیت دەستورەدان بكات، و پێت وابێت ئەگەر گەل بەشداری بەرێوەبردن بكات یاریەكە تێكدەدات جا لەرێگەی هێواشكردنەوە یان لەرێگەی پشتگوێخستنی سروشتیەوە بێت، پێویست نیە دوودڵ بیت لەوەی كە گەل لە دەرەوەی یاریەكە بمێنێتەوە" وەك ئەوەی فانون دەڵێت حكومەتی نیشتمانی بەبەردەوامی سازش لەدەسەڵاتی خۆی دەكات بۆ گەل، پێویستە لەسەری خۆی كێشەكانی چارەسەر بكات چونكە تێگەیشتنی نەتەوەیی لەرێگەی ساتی دژایەتی ئیستعمار لەگەلەوە دێت ئەوەش ئەو شوێنەیە كە پێویستە سەقامگیری تێدابێت، ئەمە وا دەكات لەگەڵ پرسێكدا بمێنینەوە ئەویش ئەوەیە كە ئایە لەبەررۆشنایی مێژوو كام سیناریۆیە دەگونجێت، و ئەو وڵاتانەی دوای كۆتایی هاتنی دەسەڵاتی ئیستعماریان دەكرد لە ناوەراستی سەدەی بیست كەوتنە دۆخێكی قورسەوە، دۆخێك كەسەركەوتن ئاسان نەبوو ئایە ئەو هەڵوەێستە وەك دەردەكەوێت هەرگیز ڕوونادات؟ ئەوەی گرنگە ئەرشیف كردنی سیناریۆكانی جێگرەوەیە لەئایندەدا كە ژمارەیەك گروپ لەرابردوودا خەیاڵیان بۆ چووە، هەروەها باسكردنیان لەسەرەتای گفتوگۆكاندا دەربارەی پرۆسەی ئیستعماری نوێ، تێگەیشتنی پێشوو، لەرێگەی رەچاوكردنی خەیاڵی ئایندە ئاگادارمان دەكات لەسەر زۆر رێگای دەسەڵات لەقۆناغی دوای ئیستعماری سەردەم.