06:03 - 11/05/2019
كێن ئەوانەی بە دوای سیغەدا وێڵن؟
هاوسەرگیری كاتی كە لە ئاینزای شێعەكاندا پێی
دگوترێت سیغە حەڵاڵەو لە هەندێك حاڵەتیشدا خێرەو مرۆڤ لە سەری پاداشت وەردەگرێت،
لە پێناوی گەشتن بەو خێرەدا قوتابیانی حەوزە زانستیەكانی ئێران بەدوایدادەگەڕێن و
هیچ درێغی لێناكەن و لەچاو چین و توێژەكانی تری كۆمەڵگەدا زیاتر پێوەی سەرقاڵن،
نەك هەر ئەوە هەندێكجار ژنانی شێعە پێیان وایە سیغەكردن لەگەڵ قوتابیانی حەوزەدا
خێری زۆرترە هەربۆیە جەستەی خۆیانیان تەسلیم دەكەن.
سیغە یان (موتعە- چێژ) لە فیقهـدا پێی دەگوترێت (هاوسەرگیری
كاتی)، ئەوانەی كە بە ڕەوای دەزانن (لە فەقیهو رۆحانیەكان) دەڵێن ڕێگەیەكی شەرعییە بۆ ئەوەی لاوەكان نەكەونە ناو گوناهو
تاوانەوە.
لە هاوسەرگیری كاتیدا دەبێت كات و ماوەی
هاوسەرگیری لەگەڵ مارەییەكەی دیاریكراو بێت و ڕەزامەندی لەسەر بێت، بەڵام ئەوەی
زیاتر سەرنجی هەموانی ڕاكێشاوە كە لەڕوانگەی فتوای شەرعزان و رۆحانیەكانەوە
كارئاسانی بۆ كراوە ئەوەیە كە كچان دەتوانن پرس بە باوك(یان گەورە)كانیان نەكەن و
خۆیان سەربەستییان دراوەتێ.
هاوسەرگیری كاتی لە فیقهی شێعەدا حەڵاڵ و
ڕێگەپێدراوە، لە ساڵانی ڕابوردوودا حكومەتی ئێرانی كە لە ئێستەدا بە دەمڕاستی
شێعەكانی هەموو جیهان دێتە ئەژمار كاری زۆریان بۆ ئەوە كردووە كە ئەم جۆرە
هاوسەرگیرییە لەناو كۆمەڵگەی ئێرانیدا جێگەی خۆی بكاتەوەو ببێتەشتێكی دەستووریی
وئاسایی، یەكێك لەوانە (مستەفا پور محمدی) وەزیری پێشووی ناوخۆی ئەو وڵاتە و
وەزیری داد گوتبووی: نابێت ئێمە لەبارەی هاوسەرگیری كاتیەوە كەمتەرخەمیی بكەین
لەبەر ئەوەی فەرمان و ڕێگەپێدراوی خودایە، نابێت ئێمەش شەرمی لێبكەین و دەبیت
لەناو ئێران دا پەرەی پێبدرێت.
ئەم گوتەیە كێشەی گەورەی لێكەوتەوە لەنێوان
لایەنگران و نەیاراندا، بەڵام تیشكی گەورەی خستە سەر ئەو كێشەیە. پیشتریش سەرۆك
كۆماری كۆچكردووی پێشووتری ئێران (هاشمی ڕەفسنجانی) بە ئاشكرا باسی ئەو جۆرە
هاوسەرگیرییەی كردووەو داوی ئەوەی كێشەی گەروەی لێكەوتەوە هەمووان لەناو میدیاكان
بێدەنگییان لێكرد. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا هیشتا هاوسەرگیریی كاتی لەناو شەقامی
گشتی ئەو وڵاتەدا و ناوەرۆكی كۆمەڵگەی ئێرانیدا پەسەند نیە..
بەڵام لەم دواییانەدا لەناو چین و توێژی فەقێ(قوتابیانی
حەوزەی عیلمی)یەكاندا پەرەی سەندووەو ئەنجامی دەدەن، بەتایبەتی لە شارە
مەزهەبیەكانی (قوم و مەشهەد)، قوتابیانی حەوزەكان و ئەو بنەماڵانەی كە پابەندی
ئاینی شێعەن لە سەرەتاكانی گەنجێتییەوە هاوسەرگیری دەكەن، بەڵام وەك شارەزایان
باسی دەكەن زۆرێك لەوانە لەپەنای هاوسەرگیریی ئاساییدا پەنا بۆ هاوسەرگیری كاتی
(سیغە)ش دەبەن، ئیتر ئەو سیغەكردنە لە پێش ئەنجامدانی هاوسەرگیرییەوە بێت یان لە
كاتی هاوسەرگیرییە هەمیشەییەكەدا..
شارەزایان باس لەوە دەكەن لە بارەی هاوسەرگیری
كاتیەوە وەك ئەنجامدانی كاری سێكسی تر لە ئێراندا هیچ داتا و ئامارێك لەبەردەستدا
نیەو ئەگەر هەشبێت ناهێڵرێت باس بكرێت و بچیتە ناو میدیاكانەوە و هیچ توێژینەوەیەك
لەو بارەیەوە لەبەردەستدا نیە، هەر بۆیە هەر قسەو باسێك لەو بارەیەوە ناچێتە بواری
لێكۆڵینەوەی زانستیەوەو تەنها دەماو دەم گێڕانەوە یەو هیچی تر.
دەوڵەتی ئێران لەبەرامبەر دیاردەی هاوسەرگیری كاتی
(سیغە)دا هەستیاری گەورەی هەیە، بەتایبەتی لەناو دەزگا فەرمیە پەیوەندیدارەكانی
وەك دادگا و دامەزراوە دەوڵەتەیەكان و لەناو چینی قوتابیانی حەوزەو رۆحانیەكانیش
دا ئەگەر بزانن دەچێتە قاڵبی جدیەتەوە بە خێرایی بەگژیدا دەچنەوەو ناچنە ژیر باری
دان پێدانانەوە..
ساڵی پیشوو كەسێكی رۆحانی بەناوی (شێخ حسین وافی)
لەشاری مەزهەبی قوم دا چەند ماڵێكی بەناوی (خانە عفاف – ماڵی پاكداوێنی)كردەوەو
لەو ڕێگەیەوە كار ئاسانی بۆ قوتابیانی حەوزە دەكرا، لەو ماڵانەدا بە پێی مەزهەبی
شێعەە ئەگەر (عدم الدخول) واتە (پیاوەكە بەتەواوی نەچووبێتە لای) ژنەكان
دەیانتوانی رۆژانە چەند جارێك شوو بكەن و
جیاببنەوەو لەو ڕێگەیەوە هاوسەرگیری كاتی ئەنجام بدەن.
بەڵام دوای ئەوە ماڵەكانی پاكداوێنی ناویان كەوتە
ناوانەوە بە فەرمانی تایبەتی رۆحانیەكانی قوم فەرمانی داخستنی ماڵەكان دراو شێخی
گەورەش بۆ ماوەی چەند ساڵێك ڕەوانەی زیندان كرا.
رۆحانیەك بە یەكێك لە میدیاكانی گوتووە:لەكاتێكدا
كە كۆمەڵگە جورئەتی ئەوە ناكات كە بەئاشكرا هاوسەرگیری كاتی بچەسپێنێت و لەڕوانگەی
كۆمەڵایەتیشەوە زۆر باش نیە، هەر بۆیە دادگای تایبەتی رۆحانیەكان ڕوبەڕووی
دەبنەوە، قوتابیەكان زۆر بە توندی دەیشارنەوەو نایانەوێت بدرێتە بەر ڕوناكی، ئەو
رۆحانیە باس لەوە دەكات ماوەی چواردە ساڵە ئەو بوەتە رۆحانی و لەوماوەیەشدا بابەتی
سیغە ڕووی لە كاڵبوونەوە كردووە.
یەكێك لەو رۆحانیانەی كە دانیشتوی شاری شیرازەو
هەر لەوێش خوێندویەتی باس لەوە دەكات كە كۆنترین حەوزە عیلمیەی ئێران ناوی (حەوزەی
عیلمیەی خان)ە و سەردەمانێك وەك ناوەندو سەنتەری فیكری شێعە سەیركراوە، لە ساڵانی
پێشوودا زۆر كاریان لەسەر ئەوە كردووە كە سیغە كارێكی ئاسایی یەوە زۆرینەی
قوتابیەكانی ئەو حەوزەیەش ئەنجامیان داوەو ئەوەی كە لەو قوتابخانەیەدا خوێندبێتی
بە ئەنجامدانی كاری هاوسەرگیری كاتی بەناوبانگن.
ئەو رۆحانیە گەنجە نایشارێتەوە كە سیغە لە شارە
مەزهەبیەكانی وەك مەشهە و قوم زۆرەو ئەنجامیش دەدرێت، تەنانەت ( نوسینگە- دەفتەر)
ی تایبەتی خۆی هەیەو قوتابیەكانیش زۆریان پێخۆشەو پشتیوانی لە حەڵاڵ بوونی دەكەن.
ئەو دەڵێت ئەگەر یەكێك نیگەرانی لەكاری قوتابیانی
ئەو حەوزانە بگرێت ئەوان زۆر بە باوەڕەوە دەڵێن: تۆ شتێك حەرام دەكەیت كە خودا
حەڵاڵی كردووە؟ ئەو رۆحانییە دەڵێت سیغە وەك (سوێند) و (تەڵاق)وایە حەڵاڵە بەڵام
تا مرۆڤ پێویستی نەبێت و ناچار نەبێت نابێت پەنایان بۆ ببات.
ئەو رۆحانیە كاتێك باس لە پەرەپێدانی سیغە لە قوم
و مەشهەد دەكات دەڵیت: بەڕێوەبردنی ئەو حەوزانە كاریكی هەڵەیە، ئەو قوتابیانەی ڕوو
لەوشوێنانە دەكەن نە بۆ خوێندن و بەدەستهێنانی نمرە دەچن و نە مەبەستیان ڕەزامەندی
خودایە، ئەوانەی كە بۆ دەرس خوێندن و ڕەزامەندی خودا دەچن زۆر كەمن..
بە پێی سەرچاوەكان ئەو ژنانەی خەریكی ئەنجامدانی
سیغەن شوێنی تایبەت بە خۆیان هەیە لەوانەش (گۆڕستانی شێخان) و دەوروبەری ئەو
گۆڕستانە شوینی مانەوەو دانیشتنی ئەو جۆرە ژنانەیە، هەروەهاباس لەوەش دەكرێت لە ئێستەدا
ئەو قوتابیانە ژمارەی تەلەفۆنی ژنەكانیان لایە و دەتوانن بۆ خۆیان یان بۆ دۆست و
ئەوانەی متمانەیان پێیان هەیە پەیدایان بكەن و ڕێكیان بخەن، هەندێكجاریش لە ڕێگەی
خودی ژنانەوە ژنی تر پەیدا دەكرێن..
جگە لەوەش ئارایشگاكانی ژنان شوێنی ئاشنابوونی
ژنانی سیغەییەو لە ڕێگەی ئەوانەوە دەچنە سەر ئەو كارانە، هەندێك لە رۆحانیەكان
(ئەوانەی كە باوەڕیان پێی هەیە) ناویان لێناوە كاری خێر، یان پێی دەڵێن
دەربازبوونی گەنجەكان لەتاوان و لەو ڕێگایانەوە ژنانی سیغەیی بە گەنجەكان
دەناسێنن.
بەپێی مەزهەبی شێعە هاوسەرگیری كاتی(سیغە) كارێكی
خێرەو چەندین ئایەت و فەرموودەو قسەو فەتوای پیاوچاكان و موفتیەكان دەهێننەوەو
لەناو شێعەكاندا باسیان لێوەدەكرێت، بەڵام ئەوانەی كەلەگەڵیدا نین دەڵێن ئەو
فەرموودانە هەڵبەستراون و كاریان پێناكرێت، بەڵام ئەوانەی كە سوورن لە سەر
ئەنجامدانی بەردەوام قسەی گەورە شارەزاو ئیمامەكان و تەنانەت پێغەمبەریش
(د.خ)دێننەوە بۆ راست و دروستی كارەكەیان. یەكێك لەو فەرمودانە لە ئیمام موحەمەد
باقرەوە دەگێڕنەوە كە گوتوویەتی: هەركەسێك لەبەر خودا سیغە بكات خودا بە ئەندازەی
مووەكانی جەستەی لە گوناهەكانی خۆش دەبێت، هەر لەبەر ئەوەیە ژنانی سیغەیی خۆیان
بەتاوانبار نازانن و بە پێچەوانەشەوە بەڵكو پێیان وایە خێری گەورە ئەنجام دەدەن!
لە لایەكی دیكەوە، هاوسەری ئەو قوتابیانە زۆر
بەتوندی دژی ئەو جۆرە هاوسەرگیرییەن، زۆرینەی كاتیش وەك خیانەتی هاوسەرگیری لە
قەڵەمی دەدەن، لەگەڵ ئەوەشدا ئەو ژنانەی خۆیان قوتابی حەوزە عیلیمەكانن بە هیچ
شێوەیەك لەگەڵ ئەو پرۆسەیەدا نین، بە پێی هەندێك سەرچاوە ئەگەر لە قوم هاوسەرگیری
یەكێك لەو كەسانە لەناو قوتابیەكان دەركەوتبێت یان بڵاوبوبێتەوە بە توندی
كەوتووەتەبەردەم ڕەخنەو بگرە وەك تاوانباریش سەیری كراوە.
لەگەڵ ئەوەشدا ژمارەیەك لە رۆحانیەكانی شێعە
بەجۆرێك دیكە لە بابەتەكە دەڕوانن و پێیان وایە دەنگۆیەكی نادروستە، ئەوان دەڵێن:
دەنگۆ هەمیشە لەڕاستی گەورەترە، یەكێك لەو رۆحانیانە دەڵێت: بابەتی هاوسەرگیریی
كاتی بۆ من جێگەی سەرنج بوو خۆم بەدوادا چوونم بۆ كردووە، بۆم دەركەوت بابەتەكە
بەو شێوەیە نیە، ئەوانەی كە بەدوای سیغەوەن ئەوانەنین كە سەرقاڵی خوێندنن، بەڵكو
ئەوانە خەڵكی نائاسایی بازاڕن، من ناڵێم قوتابیان ئەو جۆە كەسانەیان تێدا نیە،
بەڵكو كەمترین كەسیان لەوانەن، دوایی بۆم دەركەوت كە ئەو بابەتە بەتەواوی پیچەوانە
كەوتوەتە ناو خەڵكەوە.
یەكێك لە قوتابیەكان دەڵێت: لە ڕاستیدا من باوەڕم
وایە هیچ قوتابیەك ئامادە نیە لەبارەی ئەو كارەی خۆیەوە قسەوباس بكات، لەلایەك لە
ترسی كاروباری ئەمنی، لەلایەكی تریشەوە لەبەر ئەوەی بابەتەكە زۆرتایبەتمەندیی كەسی
یە، لەبەر ئەوەی كە قوتابیەكان هەر زوو هاوسەرگیری دەكەن بۆیە پێویستیان بە هاوسەرگیری كاتی نیە، خۆ
ئەگەر چەند كەسێكیشیان ئەو كارە بكەن ئەوا باسی ناكەن، ئەو قوتابییە باس لەوەش
دەكات كە لە شارە مەزهەبیەكانی قوم و مەشهەد نوسینگەی تایبەت بە هاوسەرگیری كاتی
(سیغە) هەبێت.
لە كۆتاییدا دەبێت بگوترێت، لە كۆمەڵگەی ئێرانی دا
كە پڕپڕە لە دەنگۆ و وتی وتی، دەسەڵات ڕێگری لە بەدواداچوون و لێكۆڵینەوە دەكات
هەربۆیە ناكرێت بگوترێت ئەو بابەتە بسەلمێنرێت یان ڕەت بكرێتەوە، هەر یەكێك لەو
دوو لایەنەش جۆرێك بەڵگەی خۆیان هەیە.
بەڕێوەبەری ناوەندی رێگەگرن لە کێشە
كۆمەڵایەتییەكانی ئێران دەڵێت: بارودۆخی كولتوریی و ئاینیی لە ئێران وایكردووە
بەشێكی زۆر لە گەنجەكانی ئەم وڵاتە كە بە ھۆكارە جیاوازەكانی ئابووریی و
كۆمەڵایەتیی و سیاسیی توانای ھاوسەرگیریان نییە، روو لە ھاوسەرگیریی كاتیی یان
سیغە بکەن.
موسوڵمانانی شیعە مەزھەب هاوسەرگیریی سیغە بە
رێگایەكی باش بۆ تێرکردنی ئارەزووی سێكسی دەزانن، جیاوازیی ئەو ھاوسەرگیرییە
لەوەدایە کە بە پێچەوانەی هاوسەرگیریی هەمیشەیی، سیغە هەمیشەیی نییە و لەگەڵ
کۆتاییهاتنی وادەی گرێبەستی نێوان هاوسەرەکان هاوسەرگیرییەکە کۆتایی دێت.
ھاوكات چالاكوانانی مافەكانی ژنان ھاوسەرگیریی
كاتیی بە سەرچاوەی بڵاوبوونەوەی بەدڕەوشتیی دەزانن و دەڵێن: سیغە لە ژێر ناوی
ئیسلام توندوتیژیی سێكسی بە یاسایی دەكات.
بەڕێوەبەری ناوەندی رێگەگرتن لە کێشە
كۆمەڵایەتییەكان لە ئێران دەشڵێ: ئێستا 11 ملیۆن گەنج لە ئێران ھەن كە
ھاوسەرگیریان نەكردووە، ھاوكات ملێۆنێك و 300 ھەزار سەڵتیش لە ئێران ھەن كە تەمەنی
ھاوسەرگیریان تێپەڕاندووە.
هاوسەرگیری سیغە یەكێكە لە دیارترین ئەو
هاوسەرگیریانەی كە لەلایەن شیعەكان ڕێگەپێدراوە و هەتا ئێستاش مشتوموڕێكی زۆری
لەسەرە، بە تایبەت كە ئەم جۆرە هاوسەرگیریە لە كاتی چوونی موسڵمانان بۆ ناو مەككە
(فتح المكە) بۆ ماوەی 3 ڕۆژ حەڵال كراوە، بەڵام دواتر حەرام كراوەتەوە..
هاوسەرگیری كاتی ( صیغە زواج المتعە) ئەو جۆرە
هاوسەرگیریەیە كە پیاوێكی موسڵمان ئافرەتێكی موسڵمان لە خۆی مارە بكات بە ماوەیەكی دیاریكرا و دەبێت ئەو ماوەیە دیاری بكەن، بۆ نمونە مەرج دانێن كە ماوەی ئەو هاوسەرگیرییە پێنج ڕۆژە یان مانگێك یاخود دوو مانگ یان شەش مانگ یان زیاتر و كەمترە.. كە ماوەی سەرەتا و كۆتاییەكەی دیاربێت، هاوكات مارەییەكی كەمی پێ دەدات و دوای تەواو بوونی ئەم ماوەیە ئیتر لەژێر ئەو گرێبەستە ئازاد دەبێت.
شیعەكان پێیان وایە كە ئەم هاوسەرگیرییە لە سەردەمی پێغەمبەری ئیسلامدا حەرام نەكراوە، بەڵكو دواتر و لە سەردەمی خەلافەتی عومەری كوڕی خەتابدا حەرام كراوە.
بەڵام زانایانی سوننە سەرجەمیان كۆكن لەسەر ئەوەی ئەم جۆرە هاوسەرگیرییە حەرامە و هاوشێوەی زینایە.