05:34 - 04/04/2019
عێراق لە نێو پرۆگرامەكانی خوێندنی ئێراندا
كتێبی قوتابخانە و پرۆگرامەكانی خوێندن بەشێكی سەرەكی دەزگای پەروەردەو فێركردنی هەموو وڵاتێكە، دەكرێت بە شێوەیەك لە شێوەكان كتێب و پرۆگرامەكانی خوێندن بەبەشی تیۆری بواری پەروەردەو فێركردن دابنرێت لە هەموو قۆناغەكانی خوێندن دا، لەبەر ئەوەی مامۆستاكان كاری لەسەردەكەن و بە پێی یاسایەك رێگەپێدراون ئەو بابەتانە بەشێوەی تیۆری و تەنانەت هەندێكجارییش پراكتیكی –و كردەیی- بە قوتابیەكان بڵێنەوە، نەك هەر ئەوە بەڵكو بە پێی یاسای قوتابخانەكان هەر مامۆستایەك ئەو بابەتانە نەڵێتەوە یان وەك پێویست بەقوتابیەكانی نەگەیەنێت رووبەڕووی لێكۆڵینەوەو لێپێچینەوە دەبێتەوە، لەم ڕوانگەیەوە دەكرێت بێ سێ و دوو بڵێین پرۆگرامی خوێندن –ئەگەر نەڵێین تاكە- سەرچاوەی مەعریفی و شارەزایی و فێربوونی قوتابییە لەناو دام و دەزگایەكی فەرمی و رێگەپێدراودا.
كەواتە كتێبی قوتابخانە و بەتایبەتی ئەوانەی كە پێیان دەگوترێت (بابەتە كۆمەڵایەتیەكان) یان بابەت و زانستە مرۆییەكان، دەرخەری بیروباوەڕو تێڕوانین و سەرچاوەی هەڵسەنگاندنی تایبەتن بۆ هەموو دیاردە و روداوەكانی چواردەور، هەر لەو رێگەیەوە دەكرێت كار لەسەر نەوەكانی داهاتوو بكرێت و دەستكاری بۆچوون و ئینتیمایان بكرێت و بخرێنە سەر بیروباوەڕو بۆچوونێك كە لەپێناویدا وەزارەتی پەروەردە كاردەكات و پرۆگرامی خوێندنی بۆ داناوە، هەر ئەم پرۆگرامانە دەبنە بەردی بناغەی مەعریفەی منداڵی و لەگەڵ گەورە بوونیشیدا بەردەوام لە رێگەی یادگەو زاكیرەیانەوە ئەو زانیارییانە دێنەوە بیرو بەرباس. هەر لە رێگەی ئەو كتێبانەوە بابەتە سیاسی و فیكری و ئاینی و ئایدۆلۆژیەكان دەكرێنە خۆراكی پەروەردەی فیكری و خۆراكی مەعریفەیان، ئەمە لە حاڵێكدا كەمنداڵ هیچ تاوانێكی نیەو نازانێت خوێندن و لەبەركردنی ئەو پرۆگرامانە بەرەو كوێ ئاراستەی دەكات و سەری لەچی هەروارێكەوە دەردەكات.
گەڕانەوەی سەروەری مێژوویی:
لە نێو بابەتە كۆمەڵایەتیەكان (مێژوو- جوگرافی- پەروەردەی مەدەنی) یەكاندا كۆمەڵێك بابەت جێگەی دەبێتەوە كە دەكرێت لەو رێگەیەوە نەوەكانی داهاتوو –تاڕادەیەكی زۆر- بەلاڕێدا ببرێت.
لەم ڕاپۆرتەدا جەخت لەسەر هەندێك لەپرۆگرامەكانی خوێندنی وڵاتی ئێران دەكەین، لە نێو پرۆگرامی ئەو وڵاتەدا باس و خواسی زۆر هەیەدەربارەی (مێژوو جوگرافی) و بابەتەكانی دیكە، لە رێگەی ئەو بابەتانەوە ئامانجێكی دیاری كراوی پێدەپێكن، یەكێك لەو بابەتانەی كە گرنگی تایبەتی پێدراوە وڵاتی عێراقە.
شارەزایان باس لەوە دەكەن، قۆناغەكانی سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەیی لەبەر ئەوەی –زۆرینەیان- توانای جیاكردنەوەی (راست و ناڕاست)یان نیە یان راستتر (كەمە)و بەدواداچوونی راستیەكان لە سنووری توانای ئەواندا نیە، بە هۆی كەمی ئەزموون وتەمەنیشەوە زۆرترین كاریگەرییان لەسەر دادەنرێت هەر بۆیە زۆرینەی ئەو بابەتانەی كە كۆماری ئیسلامی بە دەست ئەنقەست دایناون بخوێنرێن خراونەتە نێو پرۆگرامەكانی ئەو قۆناغانەی خوێندنەوە.
ئەم ڕاپۆرتەر كاری لەسەر ئەوە كردووە لەنێو پرۆگرامەكانی خوێندنی وڵاتی ئێراندا چۆن پێناسەی وڵاتی عێراق كراوە، لەڕوانگەی مێژوویی و پێناسەی گەلی عێراق چۆن كراوەو ئامانج لەو جۆرە تێڕوانین و وێناكردنە چیەو لە داهاتووش دا رەنگدانەوەی چۆن دەبێت، سوپای عێراق چۆن سوپایەكەو لە كات و ساتی جەنگی هەشت ساڵەدا چۆن ڕەفتاریان كردووە؟
لەپرۆگرامی خوێندنی وڵاتی ئێران دا، بەتایبەت لە بابەتەكانی مێژوو، جوگرافیا، پەروەردەی ئاینی، و كۆمەڵایەتی دا ، لەبارەی عێراقەوە بابەتی زۆر و جۆراوجۆری تێدایە، ئەوان لە رێگەی ئەو بابەتانەوە وێنای عێراق وسوپا ومێژوو جوگرافیاكەی لەنێو مێشك و هزری قوتابیاندا دەكێیشن، كار لەسەر ئەوە دەكەن چۆن بتوانن كاریگەری لەسەر نەوەكانی داهاتوو دابنێن، بۆئەوەی لەو رێگەیەوە دەستكەوتی سیاسی و ئایدۆلۆژی دیاری كراو بەدەست بهێنن، چوون باش لەوە تێگەشتوون كە پرۆگرامی خوێندن چەندە كاریگەری هەیەو چۆن لەسەر نەوەكانی داهاتوو شوێنەوار جێدەهێڵێت.
یەكێك لەو بابەتە گرنگانەی لەنێو پرۆگرامەكانی ئێراندا هەیە، بریتیە لە (مێژووی نەتەوەی فارسی) و تیایدا باسیان لەوەكردووە، نەتەوە جیاوازەكانی ناوچەكە لە بنچینەدا فارس بوون و دواتر نەتەوەی خۆیان گۆڕیوە، یان ئەو نەتەوانە ئەوانەن فەرهەنگ و ڕۆشنبیرییان ئێرانییە، ئەمەش لەبەر ئەوەی كە بگوترێت ئێران وڵاتێكی دێرینەو خاوەن مێژوویەكی زۆر كۆنە. یەكێك لەو -دەق-انەی كە لەپرۆگرامی خوێندن دا هاتووە ئەوەیە: (گەلی ئاری لە رابوردوویەكی دووردا لەسەر خاكی خۆی –سەرزەمینی ئێرانی كۆن- ژیاون، پەیوەندی مێژوویی و ئاینی هاوبەش هەیە لەنێوان ئەو گەلانەدا كە لەسەر خاكی (ئیمبراتۆریەتی فارسی) ژیاون، پەیوەندیەكانیان بە پەیوەندی هەمیشەیی هەربووەو هەر دەبێت(ئەزەلی و ئەبەدی ) دادەنرێت.
لێرەوە دەبینین ئەو دەقە مێژووییە چۆن مافی ڕەهای بەخشیوەتە كۆماری ئیسلامی ئێران و چۆن خۆیان بەئەسڵی نەتەوەكانی دیكەی ناوچەكە دەزانن، ئەوان نەوەكانی خۆیان واتێدەگەیەنن ئەو فراونیەی كە ئێستە لەناوچەكەدا هەیە دەگەڕێتەوە بۆ سەر ئەوان، ئامانج ئەوەیە كە بگوترێت پێویستە دووبارە یەگ بگرنەوەو پاڵ بدەنەوە بەیەكەوە، یان بە دیوەكەی تردا پێیان بڵێت ناوەندی رۆحی و پێكهاتەی پێشینەیی و رووی شارستانیەتی هەموو ئەو نەتەوانە دەگڕێتەوە سەر ئیمبراتۆریەتی فارسی. هەر بۆیە مافی ڕەها دەدات بە كۆماری ئیسلامی ئێران تا ئیمبراتۆریەتی دێرینەی خۆیان زیندوو بكەنەوە.
دانەرانی پرۆگرامەكانی خوێندن جەختیان لەسەر ئەوەكردوەتەوە، هەستانەوەی حكومەتی نەتەوەیی و مەزهەبی لەكاتی دروستبوونی ئیمبراتۆریەتی مەهدی یەوە دێتە دی، دیارە ئەمەش نایەتەدی تا هاوكاری و هاوپەیمانی و پێكەوە بوون لە گەڵ ئێران –ناوەندی ئیمبراتۆریەتی فارسی- دروست نەبێت، كاتێكیش بابەتی دەوڵەتی مەهدی دێتە پێشەوە بەمانای ئەوە دێت كە دەبێت لە ڕوانگەی ئاینییەوە گشتیان بگەڕێنەوە بۆ (ئاینزای شێعە)، بەتایبەت عێراقیەكان، ئەوان پێیان وایە لەو رێگەیەوە بەرگری لە قوڵاییەكانی ئێران و پان ئێرانیزمی دەكرێت.
توێژەران پێیان وایە ئەم كارە بۆ ئەوە دەكەن ململانێ لەدەرەوەی سنوورەكانی خۆیان بێت و قوربانیەكان لە خۆیان نەبن، لەو رێگەیەشەوە خێروبێری ئەو وڵاتە بۆخیان ببەن، چوون لە نێو مەزهەبی شێعەدا سیستەمی (پێنج یەك/ خومس)هەیە، كە ئەو سیستەمە ناردنی بڕی پارەی كۆكراوەی زەكات و بابەتە داراییەكان دەگەڕێنێتەوە بۆ (ئیامی زەمان) بە دیوەكەی تریشدا ئەم كارە رێگەخۆشكەرە بۆ فراوانخوازی و داگیركاری و شەرعیەتدان بە ئەنجامدانی توندوتیژیی لەدەرەوەی ئێران دا، ئەم كارەش پشتی بە رزگاركردنی نەتەوەجیاوازەكانی ناوچەكە دەبەستێت ، چوون خۆیان بە خاوەنی شەرعی و مێژووییان دەزانن و ئەگەر زۆریش خاترییان بگرن بە كوڕێكی یاخی خۆیان وێنایان دەكەن.
یەكێكی دیكە لەو خاڵانەی كەلە نێو پرۆگرامی خوێندنی ئێراندا جێگەی خۆی كردوەتەوە بابەتی پڕلەدڵەڕاوكێی هەستكردنە بە بوونی (موئامەرە) و جەختكردنەوە لەسەر ئەوەی كە عێراق بە حكومەت و سوپاو میللەتەكەشیەوە ماوەیەكی زۆر دوژمنی سەرسەختی ئێران بوون، هەر لێرەوە باس لە دەستڕۆیشتنی فارسەكان دەكات بەسەر ناوچەكەیاندا لە ڕووی شارستانی و سیاسیەوە بۆ ئەوەی لای نەوەكانی داهاتوو هەست بەو جیاوازییە گەورەیە بكرێت و بگوترێت ئێوە هیچ نەبوون ئێمە ئێوەمان بەڕێوەبردووە، كاتێكیش لێمان هەڵدەگەڕێنەوە جێگەی قبووڵ نیە. هەربۆیە لای قوتابیانی ئەو وڵاتە هەستی خۆ بەگەورە زانین و پلەبەرزی درووست دەكرێت بەسەر عێراقیەكاندا، لەبەرامبەر ئەم رۆحی خۆ بەگەورە زانینەدا عێراق و وڵاتەكەی بچووك دەكرێتەوە تا ئاستی ئەوەی مافی چاودێری لە خۆكردنیشی نەبێت.
قوتابی كاتێك هەست بە قوڵایی ئەو شارستانیەتە مێژووییە دەكات كە لایەك لە جیهانی بەدەستەوە بووە و فەرمانڕەوایی كردووە ئەو هەستەی لە لادروست دەبێت كە لەم سەردەمەشدا مافی خۆیەتی ئەوانی دیكە بهێننەوە ژێر دەسەڵاتی خۆیان بۆ ئەوەی بتوانن ئیمبراتۆریەتی كۆنی فارسیەكان زیندوو ببێتەوە تا لەو رێگەیەوە دەوڵەتێكی زەبەلاح و گەورەی بەهێز دروست ببێتەوەو بتوانێت لەبەرامبەر هەڕەشە جدیەكانی دەوڵەتە زلهێزەكاندا خۆی ڕابگرێت. لەم رێگەیەوە ئێرانیەكان كار لەسەر دروستكردنی نەوەیەكی پابەندو مولتەزیم دەكەنەوە بۆ خۆیان، بۆ ئەوەی لە ڕێگەی شكۆی مێژوویی یەوە رەوایەتی ببەخشن بە كارە جۆراجۆرەكانیان، وە لە ڕووی ئایدۆلۆژیشەوە باوەڕێكی بێ سنووریان پێی هەبێت، باوەڕێكی وا هیچ گومان و دوو دڵییەك زەفەری پێنەبات.
هەر لەم روانگەیەوە هەمیشە ئێرانیەكان باس لە پەیوەندییە مێژووی و شارستانی و ئاینیەكانیان دەكەن لەگەڵ عێراقیەكان و هەركاتێك بابەتێك بێتە پێشەوە بە خێرایی بەرپرسەكانیان دەچنەوە بۆ ئەو ڕەهەندە مێژووییە. وە خۆیان بە جێگرەوەی راستەقینەی پەیام و خەلافەتی ئیسلامی دەزانن و ئەمەش دوو نیشانەی گەورەی پێدەپێكن: یەكێكیان لێدانە لە عەرەبستانی سعودیە كە زۆرترین پیرۆزیەكانی ئاینی ئیسلامی تێدایە و دووەمیش لێدانە لە توركیا بەو پێیەی تا ساڵی 1923 و كۆتایی هاتنی دەسەڵاتی عوسمانیەكان خۆیان بە خەلیفەی موسڵمانان دەزانی، ئەم پەیامی شێعەگەراییە بۆ ئەوەیە كە شەرعیەتی ئاینی بەخۆیان بدەن و بەجۆرێك لەجۆرەكان لەرێگەی بەكارهێنانی رەوایەتی ئاینیەوە، هەر بۆیە ئەوان بە كارێكی ئاسایی دەزانن دەست لە كاروباری وڵاتان و بەتایبەتی –عێراق- وەربدەن و خۆیان بە خاوەنی سەرەكی و گەورەی ئیسلام و موسڵمانان بزانن.
بۆ ئەو مەبەستە هەر لە سەرەتای هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی یەوە هەستاون بە چاپكردنی جۆرەها كتێبی لەو شێوەیەو بەمەبەستی شێواندنی روداوە مێژوییەكان، بەشێوەیەك دانراون بگونجێت لەگەڵ ئەم ئەجێندایەدا، پرۆگرامەكانی خوێندنی ئێران خۆی لەوە نادات شێعەكانی ناوچەكە یەك بگرن لەبەر ئەوەی لە تێڕوانینی ئێرانیەكاندا هەیە عەرەبەكان شایانی ئەوەنین پشتیوانیان لێبكرێت چونكە نەتەوەیەكی بەرژەوەندی خوازی پارچە پارچەن. پرۆگرامەكانی خوێندن لەو وڵاتەدا دوو ئامانجی سەرەكییان هەیە:
یەكەم: كاركردن لە سەر شوناسی شێعەكانی عێراق گوایە درێژكراوەی شێعەكانی ئێرانن و ئەجێنداو پلانی ئەوان جێبەجێ دەكەن و وەك هێڵی بەریەك كەوتن لەگەڵ رۆژئاواو سوننەكان سەیریان دەكەن، بەڵام شێعەكانی عێراق ئەم بۆچوونە رەتدەكەنەوەو پێیان وانیە ئەوان درێژكراوەی فارسەكان بن و خۆیان بە عەرەبی ئەسڵی دەزانن.
دووەم: جەخت كردنەوە لەسەر ناوەندێتی ئێران بۆ بوژاندنەوەی مەزهەبی شێعە بە مۆدێلە فارسیەكەی، هەر بۆیە پرۆگرمەكانی خوێندنیان جەخت لەسەر كوشت و بڕی شێعەكانی عێراق دەكاتەوەو هەمیشە كار لەسەر ئەوە دەكات ڤوایە ئەوان بەئامانجگیراون لەلایەن ئیسرائیل و ئەمەریكاو هاوپەیمانەكانیانەوە. بەرنامە داڕێژەرانی ئەو پرۆگرامانە دەیانەوێت ئەو هەستە لای عێراقیەكان دروست بكەن و پێیان بڵێن رووداوی (هۆڵۆكۆست) بۆ ئێوە هاتوەتە پێشێ و دەبێت ئێمە بتانپارێزین، دەبێت ئێوە بگەڕێنەوە بۆلای ئێمە، چوون ئەگەر ئێمە نەبین عەرەبەكان كە زۆرینەی رەهایان سونیین ئەو بایەخەتان پێنادەن. شارەزایان پێیان وایە دوای داگیركردنی عێراق لە ساڵی 2003 ەوە دەزگا هەواڵگیریەكان و سوپای قودسی ئەو وڵاتە چەندین كاری تیرۆریستیانەی ئەنجام داوە بۆ ئەوەی ئاگری شەڕی مەزهەبی و تائیفی لە عێراق خۆش بكات و دواجار خۆی بكاتە خاوەنی كێشەكە بەگشتی و شێعەكان بە تایبەتی و گوایە رۆڵی براگەورەیی دەگێڕن و چارەسەری تەواوەتی لای ئەوانە.
هەموو ئەوانەی كەباسكران كاریان بۆ ئەوە كردووە هەست بەوە بكرێت شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە جەنگێكی حەتمی دایە، هەر بۆیە پێویستە ئەو وڵاتە خۆی بۆ ئامادەبكات لە ڕووی سەربازییەوە، ئەم خاڵەش رێگە بۆ ئەوە خۆش دەكات دەبێت بەردەوام ئێران خۆی ئامادەبكات، ئەوە شەڕێكی پیرۆزەو هەر دەبێت بكرێت، دەبێت هەموو رێگایەك بۆ ئامادەكاریی بگیرێتەبەر چوون ئەوە پەیمانی خوداییە، هەر بۆیە دەست لە وێرانكردنی عێراق ناگێڕنەوە، بۆ ئەوەی ئەوان بتوانن لەورێگەیەوە دەستی بەسەردا بگرن، چوون ئەوە شەڕێكی پیرۆزە، شەڕی نێوان (حەق و باتڵە)، شەڕێكە لە نێوان (حەزرەتی مەهدی و سەربازەكانی) لەگەڵ (شەیتان و شوێن كەوتوەكانی)، پیرۆزیدان بەم شەڕە لەلایەن هەموو مەرجەعە گەورەكانی شێعەوە چەسپاوەو شایانی گفت و گۆلەسەركردن نیە.
لێرەوە شۆڕشی ئیسلامی ئێران هەوڵدەدات لەرێگەی پرۆگرامەكانی خوێندنەوە نەوەیەكی مەزهەبی موتەعەسیب و خۆپەرست دروست بكات و لەرێگەی بەرنامە شێعەیكانی خۆیەوە و لە دەروازەی وڵاتی عێراقەوە جێبەجێی بكات و بچێتە ئەو دیوو سنورەكانی وڵاتەكەی، تەنها رێگەیەكیش لەبەردەمیدا هەبێت پێگەیاندنی نەوەیەكە باوەڕی بەم شتانە هەبێت و بۆ ئەو مەبەستەش باشترین رێگە پرۆگرامەكانی خوێندنە.
دووەم: زەرورەتی داگیركردنی عێراق و گەڕاندنەوەی بۆ باوەشی دایك:
لەنێو پرۆگرامی خوێندنی قوتابخانەكانی ئێراندا زۆر كار لەسەر فراوانخوازی دەكرێت، بۆ ئەو مەبەستەش لە زۆر بابەتی خوێندنی ئێراندا جەخت لەسەر ئەوە دەكرێتەو كە عێراق درێژكراوەی ئێرانە، موڵكیەت و رەسەنایەتی دەگەڕێتەوە بۆ ئێرانیەكان، ئەوەی كە ڕێگرە لەبەردەم ئەم گەڕانەوەیدا تەنها (كات)ە، بۆ ئەو مەبەستەش چەندین دەقی جۆراوجۆریان هێناوەتەوە كە پشت بە روداوگەلێكی مێژویی دەبەستێت. لەم رێگەیەوە قوتابیانی ئەو وڵاتە قایل دەكەن كە ئێران مافی خۆیەتی و شایانی وازلێهێنان و گفت و گۆلەسەر كردن و رێكەوتن نیە وهەر دەبێت عێراق بگەڕێتەوە بۆ باوەشی دایكە ئێران.
لە نێو پرۆگرامەكانی خوێندنی ئێران دا ئەو بابەتانەی پەیوەندییان بە عێراقەوە هەیە بەم شێویەی خوارەوەیە:
مافی مێژوویی و موڵكیەتی خاك و خەڵكی عێراق هەموویان شێعەبوون لە 76 شوێن دا باسكراوە، مافی ئاینی ئێران بەسەر عێراقەوەو بوونی مەزارو گۆڕی پیاوچاك و ئیمامەكانیان لەناوەچەكانی عێراق و بەتایبەتی (نەجەف و كەربەلا و كازمیە) لە 13 شوێندا جەخت لەسەر كراوەتەوە، عێراق وەك شوێنێكی جیۆپۆلەتیكی گرنگ تا لەو رێگەیەوە فراوانخوازی بكات و شكۆی پێشوویان بۆ بگەڕێتەوە 12 دەق لەو بارەیەوە هەیە، عێراق وەك یەكەم پێگەی ڕووبەڕوو بوونەوەی بانگەوازی ئیسلامی و سەركەوتنی خوێن بەسەر شمشێر لە 13 دەق دا.
سێیەم: هۆلۆكۆستی جەنگی عێراق و ئێران و چاندنی تۆوی تۆڵەسەندنەوە:
گومانی تێدا نیە كە جەنگی نێوان عێراق و ئێران(1980- 1988) لەنێو پرۆگرامی خوێندنی وڵاتی ئێراندا زیندووەو ئامادەگی بەردەوامی هەیە، لەهەموو قۆناغەكانی خوێندندا جۆرەها بایەتی لەوبارەیەوە دانراوە، ئەوان بە جەنگەكە دەڵێن (جنگ تحمیلی) واتە جەنگی سەپێنراو، لەنێو بابەتەكاندا هەرجارەی لایەنێك و بەشێك لەو چیرۆكە گێڕراوەتەوە.
هۆكاری ئەو جەنگە بۆ سروشتی شەڕەنگێزی سەدام حسین و رژێمەكەی گێڕراوەتەوە لە دژی شۆڕشی ئیسلامی ئێران، لەبەشێكی دیكەدا باس لە ڕۆڵی وڵاتانی زلهێز كراوە كە پشتیوانی عێراقیان كردووە لەدژی ئێران، عێراق جەنگێكی ماڵوێرانكاری لەدژی ئێران بەرپا كردووە، لەنێو بابەتەكاندا باس لەو وێرانكاریانەكراوە كەبەسەر گوند و شارەكانیاندا هاتووە، چییان كردوو لەبەرامبەر خەڵكی بێچەك و سڤیلی وەك ژنان و منداڵان دا.
لەهەمان كاتدا كاتێك وێنەی سەربازەكانی ئێران نیشان دەدرێن پەڕۆی سووریان كردووە بەناوچاوانەوە دروشمە ئاینیەكانی (الله أكبر ، لبیك یا امام ، یا حسین ، یا قائم ، یا زهرا‌و )یان لەسەر نوسیوون، ئەمەش بەڵگەو پشتیوانی ئەو بۆچونەیە كە دەڵێت جەنگەكە لەنێوان (حەق و باتیل)دایە.
وێنەی جەنگی و سەربازیەكانی عێراق لەنێو كتێبەكانی خوێندنی ئێراندا هەمیشە وەك دەستدرێژیكار نیشان دەدرێت، سەربازەعێراقیەكان هەمیشە دڵڕەق و خوێنڕێژبوون، تاوانی گەورەو كۆمەڵكوژییان ئەنجام داوە، مەدەنی و سڤیلەكانیان كردوەتە ئامانج، چەكی قەدەغەكراوی نێو دەوڵەتییان لەدژی ئێرانیەكان بەكار هێناوە، هەربۆیە ئەو ڕژێمە دەبێت باجی سەركێشیەكانی خۆی بدات و تەمبێ بكرێت، ئاشتی و پێكەوە ژیان لەگەڵ وەها رژێمێك هیچ مانایەك نادات بەدەستەوە، نەك هەر ئەوە هەركەس و لایەنێك پشتیوانی لەو رژێمەكردبێت قابیلی لێخۆش بوون نین و دەبێت تۆڵەیان لێ بكرێتەوە. لە ڕوانگەی مادیشەوە دەبێت عێراقیەكان بڕی (ملیارێك دۆلار)بدەن بە ئێران لەبەر ئەوەی هەڵگیرسێنەرو دەستپێشخەری جەنگەكە بوون، بەبڕوای توێژەران ئەو بڕە پارەیە بە زۆر نازانن و پێیان وایە بابەتەكە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە ڕەوایەتی بەداواكارییەكەیان بدرێت و لە كاتی دانپێدانانی عێراقیش دا ئەو بڕوایە بە تەواوی دەچەسپێت.
لەرێگەی ئەم جۆرە بابەتانەوە مێشی قوتابیەكان پڕدەكرێت و ئامادەدەكرێت بۆ تۆڵەسەندنەوە، وێنەی ماڵوێرانی و شەڕو كوشتارو دڕندەیی عێراقیەكان لە مێشكیی قوتابیدا جێگە دەگرێت و گرێی (هۆڵۆكۆست)ی لا دروست دەكەن، ئەمەش ئامادەكارییەكی فیكری بۆ دەكات تا هەركات بیەوێت بخرێتەوە نێو جەنگێك لە گەڵ عێراقیەكان.
چوارەم: شێواندنی وێنەی سەربازی عێراقی و ناوهێنانی بە كافر و ترسنۆك:
پرۆگرامەكانی خوێندنی ئێران بەشێوەیەكی گشتی كاری لەسەر شێواندنی رووی راستەقینەی سەربازی عێراقی كردووە، لە ڕووی ئاینیەوە بەكافرو بێباوەڕ ناوی هێناون و لە ڕووی مرۆڤایەتیشەوە بە دڵڕەق و بێ بەزەیی و لە هەندێك شوێنیش دا بە ترسنۆك و خراپەكار و دەستدرێژی كەر. لەنێو پرۆگرامەكانی خوێندن دا نەهاتوون كار لەسەر سایكۆلۆژیای جەنگ و چركەساتەكانی جەنگ بكەن، كە دەكرێت هەندێك روداوی نەخوازراو بێنە پێشەوە كە لەكاتی ئاسایی دا خودی جەنگكەرەكانیش باوەڕیان پێیە نەبێت و بە قێزەون و كاری نامرۆڤانەی لەقەڵەم بدەن، ئیتر ئەوە جەنگەو چركە ساتەكانی جەنگیش هیچ مانایەك بۆژیریی و لەسەرخۆیی و نەرم و نیانی ناهێڵێتەوە، بەڵكو لەرێگەی لیژنەی تایبەتی دانانی كتێبەكانەوە كاریان لەسەر ئەوە كردووە كە ئەو سیفەتەناشیرینانەیان داوتەپاڵ هاوڵاتی عێراقی، كاتێك هەر كەسێك بە وردی ئەو پرۆگرامانە ببینێت یەكسەر هەست بە رق و كینە دەكات بەرامبەر بەگەلی عێراقی بەسەرجەم چین و پێكهاتەكانیەوە.
لەنێو پرۆگرامەكاندا سیفەت و ئاكارە ناشیرینەكان بەئاشكرا خراوەتە پاڵ سەربازی عێراقی لە نموونەی (كوفر، نەفام، نەزان، ترسنۆك، نەفس نزم، چاوچنۆك، خۆفرۆش.... و هتد) بەشێوەیەك باس لە سەربازی عێراقی دەكرێت كە ئامادەیە لەبەرامبەر كەمترین پارەدا لەلایەك خیانەت بكات و لەلایەكە دیكەوە نیشتیمانەكەی بفرۆشێت.
ئەمەش دەمان گەیەنێتە ئەو راستیەی وێنای ئەم جۆرە سەربازە كاتێك لە مێشكی قوتابیەكی ئێرانی دا دەچەسپێت، جگە لەوەی هەتاهەتایی دەبێت، كاردانەوەی خراپی لێدەكەوێـتەوە، رەوایەتی دەدات بە درێژكردنەوەی جەنگ.
لەنێو ئەو كتێبانەدا چیرۆكی سەیری خەیاڵی تێدایە، منداڵێكی سەربازی ئێرانی بە چەكێك و چەند فیشەكێكەوە چەندین سەربازی عێراقی دەستگیردەكات، هاوكاری غەیبی و بەهاناوە هاتنی ئیمامەكان و هاوار كردن لێیان چەندین سەركەوتنی لە بەرەكانی جەنگ لە دژی سەربازە كافرە عێراقیەكانی لێكەوتوەتەوە، ئەمەش بەپێچەوانەی سوپای ترسنۆك و كافری عێراقییەوە.
پێنجەم: شرۆڤەی مانا شاراوەكان لەبەرامبەر عێراق دا:
گومانی تێدا نیە دەسەڵاتدارانی ئێرانی هەر لەسەرەتای هەڵگیرساندنی شۆڕشەوە دەستیان كردوو بە چاندنی ڕق و قین لەبەرامبەر هەموو ئەوانەی وەك ئەو بیرناكەنەوە، سەرچاوەی ئەو كارەش بۆ رەگەزپەرستی و خۆپەسەندیەكەیان دەگەڕێتەوە كەپشت بەو مێژووە دەبەستێت لە پێشەوە باسمان كرد. هەموو ئەو كارانەش هەندێك مادەو دەقیان بۆ ئامادەكردووە تاببێتە مایەی شۆردنەوەی مێشكی قوتابیان بە تایبەتی قۆناغە سەرەتاییەكان. مادەكان بەجۆرێك داڕێژراون ئەگەر ئاگایان لەخۆیان نەبێت و هوشیاری دیكەیان نەبێت ڕقیان لە هەرچی كەسی تر هەیە ببێـتەوە جگە لە (فارسی لە ڕوانگەی نەتەوەیی( و (شێعە لە ڕوانگەی مەزهەبییەوە).
مێشك و خەیاڵدانی قوتابی بەوە پڕدەكەن و پەروەردەیەكی توندڕەوانەیان دەكەن، لەڕووی مەزهەبی و نەتەوەییەوە هێندە موتەعەسیب بێت كە قابیلی گفت و گۆكردن نەبێت، ئەو پرۆگرامانە بە شێوەیەك زۆرینەی ئاڕاستەكردنی ئەو ڕق و كینەیە رووی لە عەرەبەكان بێت و لەناو ئەوانەش دا لە عێراقیەكان.
شەشەم: ئامانجی پرۆگرامەكان و شێواندنی وێنەی عێراق:
لەنیو پرۆگرامەكانی خوێندنی ئێران دا، شێواندنی وێنەی راستەقینەی عێراق بە ئاشكرا هەست پێدەكرێت و دەیانەوێت لەو ڕێگەیەوە چەند ئامانجێك بپێكن كە لە پێشەوە بەشێكیمان باسكردووە، ئەگەر مرۆڤ بە شێوەی ئاسایی سەیریان بكات و لایەنگرانە لێیان نەڕوانێت بۆی دەردەكەوێت كە ناهەقی و زیادەڕۆیی زۆری تێدا كراوە، قوتابی قۆناغە سەرەتاییەكانی ئێران كاتێك ئەو وانانە دەخوێنن و رۆژانە دەست و پەنجەی لەگەڵ نەرم دەكەن و مامۆستایانی حیزبوڵاهی وانەكانیان بۆ شرۆڤە دەكەن، ئیدی ئەو بابەتە دەبێتە بیروباوەڕێكی چەسپاوو سڕینەوەی هەم (كات)ی دەوێت و هەم (كار)، هۆكاری سەرەكیش لیژنەی دانانی پرۆگرامەكانن و ئەوان بە دەست ئەنقەست هاتوون ئەو جۆرە بابەتانەیان خستۆتە نێو بواری پەروەردەو فێركردنەوە تا ئەو جەنگە بە زیندوویی لە ناخی نەوە یەك لەدوا یەكەكانی خۆیاندا بهێڵنەوە، فەلسەفەو ئامانجی ئەو بابەتانەش روونە و بەو ئاڕاستەیەش كاردەكەن كە سەرانی شۆڕشی ئیسلامی دەیانەوێت و كەیفیان پێی دێت، ئەویش بڵاوكردنەوەی فەرهەنگی رق و كینەیە، هەڵنانی نەوەكانی داهاتووە لەبەرامبەر هەموو ئەوانەی كە جگە لە فارس و شێعەن.
بەرلە كۆتایی:
لەئەنجامی ئەو توێژینەویەی سەرەوە گەیشتینە ئەو راستیەی كە دانانی كتێب و پرۆگرامی خوێندن كاریگەری راستەوخۆو ناڕاستەخۆ لەسەر نەوەكانی ئێستە دادەنێت و رەنگدانەوەشی دەكەوێتە ساڵانی داهاتوو، ئەم كارە پەیوەندی راستەوخۆی بەو سیاسەتەوە هەیە كە كۆماری ئیسلامی بە دەست ئەنقەست لە نێو پرۆگرامەكانی خوێندن جێگەی كردوەتەوەو درێژەی پێدەدات.
لە خوێندنەوەی ئەو بابەتانەی سەرەوەدا لەوە تێدەگەین كە ڕوانگەی ئێران بۆ جەنگی هەشت ساڵەی نێوان وڵاتەكەی و عێراق تەنها لە جەنگ و كوشتارو پرۆسەیەكی سەربازی كاتیدا خۆی نابینێتەوە، بەڵكو ئەوان پێیان وایە ئەو جەنگە جەنگێكی فەلسەفی و ئاینی و مەزهەبی و مێژوویی یەو كۆتایی نەهاتووەو درێژەی هەیە، هەر بۆیە ئەو ململانێیەیان خستۆتە نێو پرۆگرامەكانی خوێندن بۆ ئەوەی بە درێژایی ساڵ قوتابی گوێبیستی ئەو چیرۆكانە بێت و راستكردنەوەشیان ئەوەندە ناڕەحەت و زەحمەت بێـت، مەگەر كەسێك بكەوێتە گومانەوەو بەدوای راستەقینەی بابەتەكانەوە بێت، ئەگیان ئەو قوتابیانەی تەنها سەرچاوەی مەعریفەو رۆشنبیرییان كتێب و پرۆگرامەكانی خوێندنە، دەكەونە داوی ئەو ئامانجەوە كە لە پێناویدا كاری جدی و وردیان بۆ كراوە.
ئەم دیاردەیە تەنها كتێبەكانی خوێندنی نەگرتوەتەوە بەڵكو لە نێو بازاڕەكان، فیلم و زنجیرە تەلەفزیۆنیەكان، سینەماو بەشێكی زۆری شانۆكان، ساڵڕۆژی ئازادكردنەوەی شارەكان كراونەتە بۆنەو لەوێوە هەمان ئامانج دەپێكنەوە، ئەگەر كەسێك تەنها لە ساڵڕۆژی یەكێك لە شارەكانی –بە نموونە- خوڕەمشەهر دا بەدواداچوون بۆ میدیای ئێران بكات، هەست دەكات رۆژەكانی شەڕەو هێشتا كۆتاییان نەهاتووە، مرۆڤ هەست دەكات ئەوەی لەورۆژانەدا دەگوترێت هەمووی رووی راستەقینەی ئەو رق و كینەیەیە كە دەسەڵاتی ئەو وڵاتە دەیانەوێت پەرەی پێبدەن.
كاتێكیش بەرپرسانی باڵای هەردوو وڵات پێكەوە گفت و گۆ، یان دیدار و چاوپێكەوتن دەكەن، ئێرانیەكان باس لەڕووە مێژووییەكەی خۆیان دەكەن و باس هەر باسی فەرهەنگی لە پێشینەو عەتەباتی موقەدەسەی نەجەف و كەربەلایە، ئەو مەزارانەش باشترین بیانووی حازر بەدەستن بۆ ئەوەی لەو رێگەیەوە بەردەوامی بەو ڕەوایەتییە بدەن. ئەوان لە رێگەی ئەو پرۆگرامانەوە بە قوتابیان و نەوەكانی خۆیان دەڵێن ئەوەی هەڕەشە لە بوون و مانەوەی ئێران دەكات عێراقە، عێراق بەهەموو پێكهاتە سیاسی و مەزهەبی و كۆمەلایەتیەكانیەوە.
ئەوەی لە پێشەوە باسكران رووی گشتی بابەتەكەو فەلسەفەو ئەجێندای گشتی ئەو پرۆگرامانە بوون كە تائێستەش لەنێو پرۆسەی پەروەردەو فێركردنی كۆماری ئیسلامی ئێران دا دەخوێنرێت، ماوەتەوە بەكورتی ئاماژە بە ناو و لاپەڕەی بابەتەكان و ساڵ و پۆلی
خوێندنەكانیان بدەین:
بابەتی (پاسداری از پیروزی) ، واتە پاراستنی سەركەوتنەكان، لەنێو كتێبی (تعلیمات اجتماعی) لاپەڕە 132و (بازسازی مناگق جنگ زدە) واتە ئاوەدانكردنەوەی ناوچە جەنگیەكان لاپەڕە 134 ، (تاریخ ایران و جهان) واتە مێژووی ئێران و جیهان لاپەڕە 269، هەموو ئەم بابەتانە لە نێو پرۆگرامی زانستە مرۆڤایەتیەكانی پۆلی سێیەمی ناوەندیدا هەن، چاپی دەیەمی ساڵی 1389 / 2010 .
وانەی (امت اسلام) واتە نەتەوەی ئیسلام لە پرۆگرامی چوارەمی ئامادەیی لەنێو بابەتی زانستە كۆمەلایەتیەكان (تعلیمات اجتماعی) 1387 لاپەڕەكانی 131-132 ، هەروەها (فارسی بخوانیم) واتە فارسی بخوێنین، پۆلی پێنجەمی ئامادەیی، ساڵی 2010 لاپەڕەكانی 57- 60 ، هەروەها بابەتێكی دیكەی یەكەمی رەهنومایی بەناوی (فارسی) لە 2010 و لاپەڕە 192 دا.
لە بابەتی مێژوو (تاریخ)ی پۆلی سێیەمی ناوەندی و (تعلیمات عموومی –زانستە گشتیەكان)ی قۆناغی دووەم لە ساڵی 2010 لە لاپەڕەكانی 83 -65 دا بابەتی (اقای مهدی) واتە (ئیمام مەهدی)دا و لە بابەتی (اموزش قران) واتە فێربوونی قورئان لە لاپەڕەی 66 (هەدیەی ئاسمانی) لاپەڕەكانی 64-65 و (بەسیج) و (فەرهەنگی ئیسلامی) و (تعلیمات دینی) بۆ پۆلی دووەمی رەهنومایی ساڵی 2010 لە لاپەڕەكانی 58- 65.
هەموو ئەو بابەتانەی كە لە پێشەوە باسكران تەنها كۆمەڵێك نموونە بوون لەسەر ئەو بابەتانەی كە لەنێو پرۆگرامی فەرمی قوتابخانە حكومیەكانی كۆماری ئیسلامی ئێراندا بوونیان هەیە. پرۆگرامێك كە وەزارەتی ئاموزش و پەروەرش –پەروەردەو فێركردن- بە فەرمی دانی پێداناوەو دەوڵەتی ئێرانیش پشتیوانی لێدەكات.
پرسیار ئەوەیە: ئاخۆ گەلانی عێراق بەسەرجەم پێكهاتەكانیەوە ئاگایان لەم وردەكاریانە هەیە؟ ئەگەر وەڵام بەڵێ بێت و بەو شێوازەش كە رۆژانە دەیبینین رەفتار لەگەڵ ئێران و نوێنەرەكانیان دەكرێت و بێدەنگی هەڵدەبژێرن، ئەوا دەكرێت بگوترێت رەوایەتی دانە بەو هەموو بابەتانەی كەباسكران و سەلماندنی رووی راستەقینەی بابەتەكانە و پرۆگرامەكانی ئێران مێژووین و گێڕانەوەكەیان درووستە، خۆ ئەگەر ئاگایان لێی نەبێت و بیروبۆچوونی فەرمی وەزارەتی پەروەردەو فێركردنی كۆماری ئیسلامی نەزانن لەبارەی وڵاتەكەیانەوە جێگەی هەڵوێستە لەسەركردنەو حەق وایە بەزووتررین كات پێداچوونەوە بە خۆیان و لایەنی پەیوەندی داردا بكەنەوە.
تێبینی:
ئەم بابەتە بەدەستكارییەوە لە توێژینەوەیەكی دكتۆر (نبیل العتوم)وە سەرچاوەی گرتووە كەلە سایتی العراق العربی دا بڵاو كراوەتەوە.