03:13 - 20/02/2019
مەلەفە مەترسیدارەكانی بەرپرسانی عێراق
ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا مەلەفی زۆرێك لەسەركردەكانی عێراقی لەبەردەستدایە، كە بەشێكیان لەگەندەڵیی‌و بەشێكی دیكەیان لەسەر پێشێلكاری مافەكانی مرۆڤ تێوەگلاون و هەموو بەڵگەكانیش بە تۆماری ڤیدیۆیی و بەڵگەوە دۆكۆمێنت كراون.
وەزیرێكی پێشووی عێراق نهێنیەكان ئاشكرادەكات
شەڕی داعش لەلایەك‌و هەژموونی ئێران بەسەر عێراقەوە لەلایەكی دیكەوە، ئەمریكای ناچاركردووە هەنگاوی نوێ لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بنێت، هاوتەریب بەوە پرسی مەلەفی سەركردەكانی عێراق دووبارە دەگەڕێتە سەر زاری میدیاكانی ئەمریكا.
بەگوێرەی وتەی وەزیرێكی پێشووی عێراق كە ئاگاداریی جموجوڵی ئەمریكا بووە لەعێراق، واشنتۆن بەڵگەی حاشاهەڵنەگریی لەسەر زۆرێك لەسەركردە عێراقیەكان لەبەردەستدایە، كە تێوەگلاون لە دۆسیەی گەندەڵیی‌و پێشێلكاریی مافەكانی مرۆڤ‌و چەندین مەلەفی دیكەی مەترسیدار، كە مەلەفەكان خۆیان لە تۆماری ڤیدیۆیی‌و دۆكیۆمێنت‌و نوسراوی ڕاستەقینەدا دەبیننەوە.
ئەو وەزیرە كە وەك سێبەرێك لێدوانەكەیداوە‌و میدیاكان ناسنامەكەیان ئاشكرانەكردووە باس لەوەدەكات، سەركردە عێراقیەكانی لەدۆسیەكانەوە تێوەگلاون، بەشێوازی جیاواز هەوڵی داخستنی ئەو دۆسێیانەیان داوە، گەرچی ئەمریكا هیچ كاتێك دۆسێكانی نەبردووەتە دادگا، بەڵام وەك كارتێكی فشار هەمیشە لەبەردەستیدایە.
مەلەفەكان چۆن دەست ئەمریكا كەوتوون؟
بەر لە پڕۆسەی ڕوخاندنی ڕژێمی بەعس لەساڵی 2003 ئەمریكییەكان ژمارەیەك كۆبوونەوەیان لەگەڵ سەركردە عێراقیەكان بۆ ئەو مەبەستە ئەنجامداوە، سەرەتای كۆكردنەوەی مەلەفەكان لەوێوە دەستپێدەكات كە بەبێ ئەوەی خودی ئەو سەركردە عێراقیانە ئاگایان لەكارێكی لەوشێوەیەی ئەمریكا بێت.
بەشێكی دیكەی زانیارییەكان لەڕێگەی ئەو سەركردە عێراقیانەوە بەدەستهاتووە، كە نەیاری سەركردە هاونیشتمانەكانیان بوون، واتە خودی سەركردە عێراقییەكان وەك كورد دەڵێت، زمانیان لەیەكداوە، كە پاساوی ئەمریكا لەو كاتەدا بۆ كۆكردنەوەی ئەو زانیارییانە بەبیانوی ئەوەوە بووە، زانیاریی لەبارەی ئەو كەسانەوە بەدەستبهێنێت كە دوای ڕوخاندنی ڕژێمی عێراق دەبنە هاوبەشی بەڕێوەبردنی وڵات.
مێژووی ئەو مەلەفانە لەساڵی 2001ەوە دەستپێدەكات تا دەگاتە ئێستا، بەڵام زۆرترینیان پەیوەندیدارن بەساڵانی 2001 تا 2006 كە ئەوكاتە ئەمریكا ئامادەییەكی گەورەی لەعێراق هەبووە، لەنزیكەوە ئاگاداری سەركردە سیاسیەكان بووە.
بۆچی ئێستا ئەو مەلەفانە سەریانهەڵداوەتەوە؟
میدیاكانی ئەمریكا بۆ وەڵامی پرسیاری "بۆچی مەلەفەكان لەم كاتەدا سەرهەڵدەدەنەوە؟" بێ شك دەڵێن چونكە ئەوە پەیوەندیی هەیە بە خواستێكی گەورەی دەركردنی ئەمریكا لەعێراق، كە ئێستا لایەنە شیعەكانی نزیك لەئەمریكا سەرپەرشتی دەركردنی سەربازانی ئەمریكا لەعێراق دەكەن‌و بۆئەوەش پڕۆژەیاسایەكیان ئامادەیە.
ئەمریكا لەبەرامبەر ئەو هەوڵەی شیعەكانی نزیك لە ئێران چەند جارێك هۆشداریداوەتە بەرپرسانی باڵای حكومەتی عێراق، كە جارێك بەناوی ڕاگرتنی هاوكارییەكانی بۆ عێراق‌و جارێكی دیكەش بەناوی بێدەنگبوون لەئەگەری هێرشی موشەكی ئیسرائیل بۆسەر میلیشیا شیعەكان بووە، هەموو هۆشدارییەكانی ئەمریكاش لەزاری بەرسە باڵاكانیەوە كە ئەوانیش مایك پۆمپیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، پاتریك شاناهان-ی وەزیری بەرگریی ئەمریكا بەوەكالەت بووە.
بەڵام هەڕەشەی ئەمجارەی ئەمریكا گەرچی ڕاستەوخۆ نیە‌و لەپێگەیەكی فەرمییەوە نیە، بەڵام هەر ئەوەندەی بابەتەكە لەمیدیاكانی ئەمریكادا بڵاوكراوەتەوە، نیشانەی ئەوەیە كە ئەمریكا لەڕێگەی میدیاكانیەوە سەرەتا هۆشداریی بۆ بەرپرسانی عێراق دەنێرێت.
ئەو وەزیرە عێراقیە كە لەسەردەمی حكومەتەكەی نوری مالكی، سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق لەساڵانی نێوان 2006 تا 2010 لەدەسەڵاتدا بووە دەڵێ، دەستەواژەیەك هەیە كە زۆرێك لەسەركردە عێراقیەكان پێی ئاشنان ئەویش "مەلەفی ئەمریكییەكان"ە، هەركاتێكیش ئەو دەستەواژەیە هاتوەتە سەر زار، سەركردەكان زانیویانە مەبەست لەچیە.
"ئەمریكییەكان كارێكدەكەن بەرپرسە عێراقیەكان هەمیشە قەلەق بن"
غالب شابەندەر، بیرمەند‌و نوسەری عێراق لەبارەی مەلەفی عێراقیەكان لەلای بەرپرسانی ئەمریكا بۆچوونی وایە، واشنتۆن هەمیشە بەوشێوەیە كاریكردوە كە سیاسیەكان بخەنە دودڵییەكی بەردەوامەوە، هاوكات ئەو سیاسیە هەمووكات لەبەرامبەر ئەمریكادا جیاوازتر مامەڵە بكات.
ئەو بیرمەندە عێراقیە توانای ئەمریكییەكان بۆ دەستكەوتنی مەلەفی سەركردە عێراقیەكان بە توانایەكی گەورە وەسفدەكات، پێشیوایە ئەوە ستراتیژی ئەمریكایە كە ڕۆژنامەنووس و نوسەران ڕادەسپێرێت بە ئاڕاستەی "فەسەلی سیاسی‌و ئەخلاقی" كار لەسەر هەر بەرپرسێك بكەن كە نەیاری ئەوانە.
شەڕەكە لەگەڵ نوری مالكی دەستیپێكردووە
ماڵپەری دەیلی بێست بە پشتبەستن بە لێكۆڵینەوەیەكی دامەزراوەی سالیبۆر گلۆباڵ سێرڤز ئەوەی بڵاوكردەوە، كە نوری مالكی سەرۆكی حزبی دەعوە، لەوكاتەی سەرۆك وەزیرانی عێراق بووە، هاوشان بە ئەحمەدی كوڕی‌و یاسر سەخیل-ی زاوای، ڕۆڵی هەبووە لەبڵاوكردنەوەی بەرتیل بەمەبەستی بەدەستهێنانی گرێبەستە خەیاڵییەكان بەسودی خۆیان.
بەئامانجگرتنی نوری مالكی لەلایەن ئەو دامەزراوەیەوە لەمكاتەدا، هاوشانە بە هەوڵی حزبی دەعوە لەگەڵ هاوپەیمانی فەتح بۆ داڕشتنی پڕۆژەیاسایەك لەپەرلەمانی عێراق، كەتیایدا ئەمریكا ناچار بە جێهێشتنی عێراق بكرێت.
"سەركردە عێراقیەكان لەلای ئێرانیەكانیش مەلەفیان هەیە"
میسال ئالووسی كە سەرۆكی حزبی ئوممەی عێراقە‌و پێشتریش پەرلەمانتاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بووە دەڵێ، هەر بەتەنیا واشنتۆن نیە كە مەلەفی بەرپرسە عێراقیەكانی لەلایە، بەڵكو بەهەمان ئەندازەش ئێران مەلەفی لەلایە بەتایبەت دوای ئەوەی شیعەكان لەعێراق گەیشتنە دەسەڵات.
سەرۆكی حزبی ئوممەی عێراق بەئاشكرا ناوی ئەو لایەنانە دەهێنێت كە خاوەنی "مەلەفە مەترسیدارەكانن"، ئەوانیش ڕێكخراوی بەدر و زۆرێك لە سەركردەكانی حزبی دعوەن، وەك ئەویش دەڵێ، هەر ئەوانن بەدەنگی بەرز داوای دەركردنی ئەمریكا لەعێراق دەكەن.
ئەمریكا تا ئێستا ڕێگەی نەداوە هیچ مەلەفێكی بەرپرسانی عێراق دەزە بكاتە دەرەوەی وڵاتەكەی، ئالووسیش لەو خاڵەدا پێی وایە ئیدارەی ئەمریكا بەشێوەیەكی توند ئەو مەلەفانە دەپارێزێت.
بەڵام ڕەحیم دەراجی، كە سەرۆكی حزبی كەفا-ی عێراقییە، پێی وایە ئەو بابەتە تەنیا وەك "قسە‌و دەنگۆ" دەمێنێتەوە، هەروەها بەهیچ جۆرێك بابەتی لەوشێوەیە بوونی نیە، ئەو پێشیوایە تەنانەت گەر بوونی هەبێ بڵاوناكرێتەوە وەك ئەوەی كە دەگوترێت.