01:08 - 26/11/2018
هەفتەی وەحدەتی شێعەو سونە لەئێران
برینی كێشە مەزهەبیەكانی جیهانی ئیسلامی چارەسەر ناكات
لەنێوان 12 رەبیعی یەكەمی مانگی عەرەبی و 17 هەمان مانگدا جیاوازیەكانی نێوان هەردوو ئاینزای (شێعەو سوونە)یە بۆ لە دایكبوونی پێغەمبەری ئیسلام (د.خ)، یەكلایی نەبوونەوەی ئەو مێژووە یەكێكە لە دەیان تەوەری ناكۆكی نێوان ئەو ئاینزایەو لە ریڕەوی مێژووی 1400 ساڵەشدا هێشتا چارەسەر نەكراون.
دوای هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی لە ئێران بە رابەرایەتی (ئیمام خومەینی) بەمەبەستی كەمكردنەوەی كەلێنی نێوان ئەو دوو ئاینزایە لە وڵاتەكەیدا و سەرنج راكێشتنی لایەنگرانی ئەهلی سوونە لەو وڵاتەدا بیرۆكەی (هەفتەی وەحدەت – واتە هەفتەی یەكبوون) ی لە لایەن ئایەتوڵا مونتەزەری_یەوە هاتۆتە نێو كایەی سیاسی و ئاینی ئەو وڵاتەوە، هەرچەندە باس لەوەش دەكرێت كە داهێنراوی (عەلی خامنەئی) رێبەری ئێستەی ئەو وڵاتەبێت، عەلی خامنەئی لە یاداشتەكانیدا باس لەوە دەكات كاتێك لەسەردەمی شادا دوورخراوەتەوە بۆ سیستان و بەلوچستان و لەوێ لەگەڵ چەند كەسێك باس لەوە دەكەن كە بۆ بیرلەوە نەكرێتەوە یادی لەدایك بوونی پێغەمبەری ئیسلامی نەكرێتە هەلێكی باش بۆ نزیك بوونەوەی ئەو دوو ئاینزایە، لەنێوان 12 بۆ 17 ی هەموو ساڵێك وەك جەژن و شادی سەیر بكەین. لە دوای سەركەوتنی شۆرشی ئەو وڵاتە لەلایەن مونتەزیری یەوە پێشنیار كراوە بۆ (عبدالمجید معادیخواهـ)ی وەزیری رۆشنبیری و رێنمایی ئیسلامی ئەو وڵاتە كە وەك پرۆژەیەكی وەزارەتەكەی بیخاتە بواری جێبەجێكردنەوە، هەر بۆیە لەو كاتەوە تائێستە بەفەرمی كاری لەسەر دەكرێت و بەشێك لە میدیاو ناوەندە فەرمیەكانی سنووری سوونە نشینەكانی ئەو وڵاتە مەراسیم و كۆنفراس و كاری جیاوازی لەو بارەوە تێدا ئەنجام دەدرێت..
بەسەرنج دان لەو دۆخە بۆمان دەردەكەوێت كە ئەو بیرۆكەیە سنورەكانی ئێرانی تێنەپەڕاندووە و تەنانەت ئەو وڵاتانەش كە لایەنگرییان بۆ ئێران هەیە بەشێوازێكی زۆر كەم نەبێت كاری ئەوتۆی لەسەر نەكراوە.. شارەزایانی ئەو بوارە پێیانوایە بۆیە لەنێو جیهانی ئیسلامی جێگەی خۆی نەكردۆتەوەبەئەوەی بەڕەكە لەژێر پێی ئێرانیەكان دەردێت، ئەوان تا ئەو كاتە وەحدەتی ئیسلامییان دەوێت لەنێوان شێعەو سونەكاندا كە لەبەرژەوەندی خۆیان بشكێتەوەو پرۆژەكە بچێتە خزمەتی شۆڕشی ئیسلامی ئێران، و رابەرانی ئەو وڵاتەوە.
هەر لەكاتی سەرهەڵدانی شۆڕشی ئیسلامی ئەو وڵاتەوە ئێران چووەتە گۆشەیەكی وەلانراوەوەو تارادەیەكی زۆر پەرواێزخراوە، هەر بۆیە بەمەبەستی كەمكردنەوەی فشار و راكێشانی سەرنجی ئیسلامیەكانی دەرەوەی ئەو وڵاتە ئەو كارەیان كردووە ئەگینا بەسەرنج دان لەناوخۆی وڵاتەكە دەردەكەوێت هەفتەی وەحدەت هیچ كاریگەرییەكی نیە و بگرە هەڵوێستی زۆر خراپیان هەیە لەبارەی سونەوە مەگەر ئەو كاتانەی كە سونەكان جۆرێك رەفتار بكەن كە بچێتە چوارچێوەی كاری ئەوان و جۆرێكیش ئاخاوتن ئەنجام بدەن كە لەبەرژەوەندی ئەوان بشكێتەوە.
بە پێی دابەشبوونی جوگرافی وڵاتی ئێران سونەكان لە پانزە پارێزگای ئەو وڵاتەدا بڵاوەیان كردووە، پارێزگاكانی (كوردستان، بەلوچستان، خۆراسانی باكور، خۆراسانی باشوور، خۆراسانی رەزەوی، كرماشان ، ئازەربایجانی رۆژئاوا، هورمزگان، گولستان –توركەمان سەحرا، ئەردەبیل، گەیلان، فارس –شیراز، بوشەهر، خوزستان و تارانی پایتەخت )ن ، لەكۆی زیاتر لە پازدە هەزار مزگەوتی سونەكان لە ئێراندا تەنها یەك مزگەوت و هەشت شوێنی نوێژكردنی سونەكان لە تارانی پایتەختی ئەو وڵاتەدا هەیە، لەم دواییانەشدا هەندێك لەو شوێنانە داخران، بە پێی وتەی فەرمی ئەو وڵاتە ئەو شوێنانە بۆیە داخراون چونكە كۆبوونەوەی نایاسایی تێدا ئەنجام دراوە، بەپێی یاسا مامەڵەیان لەگەڵ كراوە. بەڵام ئەوانەی كە پەیوەندیدار بوون بەو دۆخەوە ئەم جۆرە قسەوباسانە بە هەڵبەستراوو دۆزینەوەی بیانوویەكە بۆ داخستنی ئەو مزگەوتانە.
لەگەڵ ئەوەشدا دەسەڵاتی ئەو وڵاتە رێگەنادەن سونەیەكی ئێرانی ببێتە وەزیرێكی وڵاتەكەیان، بەڵام لە نێو ئەنجومەنی شورا (پەلەرمان)ی ئەو وڵاتەدا تەنها ئەنجومەنێكی تایبەت بە ئەهل سونەیان هەیە. ئەوەی كە دەمێنێتەوە ئەوەیە كە سونیەكان مامەڵەی پلە دووی هاوڵاتیبوون لەگەڵ سونەكان دەكەن.. بە پێی وتەی پەرلەمانتارێكی پێشووی سونەمەزهەب دكتۆر جەلال جەلالی زادە باس لەوە دەكات هەرچەندە سونەكان لایەنگری رەوتی چاكسازیەكانن و بەڵێنی زۆریان داوە و جێبەجێیان نەكردووە، حەسەن ئەمینی حاكمی شەرعی سونە مەوهەبی كوردستانە لەو باوەڕەدایە كە كێشەی سونەكان لە ئێران بە نامەناردن و یاداشت نوسین چارەسەر ناكرێت، ئەو لەو باوەڕەدایە تا سونە مابێت ناتوانێت وەزیرێكی هەبێت.
بە پێی ئەو بڵاوكراوانە بێت كە سونیەكانی ئێران لەناوخۆی وڵات و دەرەوەی وڵات دەری دەكەن تا ئێستەش ئێران ئامادە نیە وەڵامی فەرمی و دڵخۆشكەریان نەداوەتەوە، دواكانیش لە دوو رێگەوە كراوە، یەكەمیان رێگەی لە رێگەی ئاشتی یەوە ئەنجام دەدرێت و ئەوی تریشیان لە رێگەی توندو تیژییەوە، خۆ ئەگەر بمانەوێت بە كورتی ئاماژە بە خواستەكانی سونەكانی ئێران بدەین ئەوا ئەمانەی خوارەوە نموونەیەكن لە داواكاریەكان:
1-ئازادی راگەیاندنی بیروباوەڕ و دوو ركەوتنەوە لە ئاینزای سونەو شێعە.
2- رێگرتن لە سوكایەتی و جنێودان بە پیرۆزیەكان بەتایبەتی هاوەڵانی پێغەمبەر.
3- مافی كردنەوەی مزگەوت و پەرستگا و قوتابخانە تایبەتە ئاینیەكان.
4-دەستێوەرنەدانی مەزهەبی شێعە لەناوچە سونیەكان و لەنێو پرۆسەی پەرورەدەو فێركردن دا.
5- رێگەدان بە بە بەكارهێنانی زمان و مەزهەب و بۆنە ئاینیەكان بە تایبەتی جەژنەكان و هاتنی رەمەزان و بۆنەكانی تر.
6- رێگە نەگرتن لە ئەنجامدانی نوێژی هەینی و نوێژی جەژنەكان لە شارە گەورەكاندا بە پێی تەقویم و ساڵنامەی سونەكان.
7- دوور كەوتنەوە لە بوهتان و سیاسەت دانە پاڵی هە رجموجوڵێكی رۆشنبیری و ئاینزایی لە نموونەی دەستی دەرەكی و وەهابیەت و ئەو شتانە.
8- مافی دامەزراندن وەك یەك بێت لە نێوان شێعەو سونەدا كە جیاكاری زۆر لەوبارەیەوە دەكرێت.
9- جێەبەجێكردنی مادەی 168 ی قانون ئەساسی(دەستوور) كە دەڵێت تاوانبار و تۆمەتبار مافی ئەوەیان هەیە بریكاری یاسایی بۆ خۆیان بگرن و هیچ كەسێك بە زۆر ناتوانێت بە بێ بریكار لێكۆڵینەوەیان لەگەڵدا بكات مەگەر خۆیان داوای بكەن.
10-رێزگرتن لە كەسایەتیە ئاینی و مەزهەبیە زیندوو كۆچكردوەكانی ئەهل سونەت.
لەنێو سونەكانی ئێراندا چەندین حیزبی ئیسلامی هەن و هەندێكیان چەكدارن و هەندێكی تریشیان تەنها چالاكی مەزهەبی و سیاسی بڵاودەكەنەوە و بەدوای ئەو بەڵگانەوەن كە لەمپەر و گرفت دەخەنە بەردەم مێژوو رێڕەوی فیكری ئاینزای شێعەوە.
لەوانەش رێكخراوی (جند الله، سوپای سەحابە، جیش العدل) لەناوشەكانی سیستان و بەلوچستان و شورای شەمس و مەكتەب قورئان لەناوچە كوردنشینەكانیش دوو نموونەی دیاری ئەو جۆرە جموجوڵانەن.
هەرچۆنێك بێت ، جۆری داواكاری لە لایەن سونەكان و و شێوەی بەڕێوەبردنی وڵات لەلایەن شێعەكانەوە ئەوەمان بۆ روون دەكاتەوە كە برایەتی شێعەو سونە لەسەر رووپەڕی كاغەز و شاشەی تەلەفزیۆنەكان و تەنها بۆ ماوەیی هەفتەیەك بوونی هەیەو شەڕی تائیفی و ئاینزاكانی نێوان شێعەو سونەش لە وڵاتانی چواردەوری عێراق دا نموونەی بەرجەستەی ئەو دۆخە نالەبارەن، ئاخر مێژوویەكی دوور نیە لە ناوچە شێعەمەزهەبەكانی عێراقدا ئەوەندە بەس بوو بۆ كوشتنت ئەگەر ناوت عومەر یان ئەبووبەكر بوایە.