10:23 - 29/01/2019
سندوقە رەشەكە، لەماسی گرتنەوە بۆ پەتی سێدارە
كاتێك رژێمی بەعس لەلوتكەی دەسەڵاتیدا بوو، شەو و رۆژ وێنەو ڤیدیۆكانی سەدام حسین لە تەلەفزیۆنەكانەوە دەردەكەوتن، لەگەڵ ئەوەشدا هەرگیز بەتەنها دەرنەدەكەوت، به‌رده‌وام كەسێك لەپشت سەریەوە وەك سێبەرێكی هەمیشەیی دەردەكەوت و هەندێكجاریش سكرتێرو بەرپرسی نوسینگەكانی دەبینران، هەموو جارێكیش لەنێو خەڵكیدا قسەوباس دەچوونەوە سەرئەو كەسانە، هەر یەك بە جۆرێك وێنای دەكردن و بەپێێی زانیاریە سەرەتاییەكانی ئەو سەردەمانەش چیرۆكی جۆراوجۆریان بەدەوردا دەچنران..
یەكەمین پاسەوانێكی كەسیی (سەدام حسین) كە هەمیشە لە پشت سەریەوە دەوەستا كوردێكی ئەردەڵانی نیشتەجێی شاری خانەقین بوو، ئەو كەناوی تەواوی (صه‌باح میرزا محمود)بوو بە پێی هەندێك قسەو باس بنەماڵەی خۆیان بە جاف دەزانن، بەڵام سەرچاوەیەكی ئەوتۆ بەردەست نەبوو بۆ راست كردنەوەی ئەو زانیارییە، صەباح لەدایك بووی 1943 ی ناوچەی ئەعزەمیەی بەغدادە، خوێندنی سەرەتایی و ئاماده‌یی لەوێ تەواو كردوە، دواتر دەچێتە كۆڵیژی زمان و لە ساڵی 1966 بەشی فەرەنسی تەواو دەكات. لەتەمەنی 16 ساڵید 1959 لەبەر ئەوەی پەیوەندی بە حیزبی بەعسەوە هەبووە دەستگیركراوەو بۆ ماوەی شەش مانگ لە زیندان ماوەتەوە.
صەباح میرزا هەرچەندە وەك نەتەوە كوردەو بنەماڵەكەیان لەناوچەی ئەردەڵانی رۆژهەڵاتی كوردستانەوە هاتووەنەتە خانەقین، بەڵام بەهیچ شێوەیەك تاكۆتاییەكانی تەمەنی بە كوردی قسەی نەكردووە، لە ساڵی 1969 وەك پارێزەری كەسی سەدام حسین دادەنرێت و تا لە ساڵی 1990 بە پلەی لیوا خانەنشین دەكرێت، ئەوانەی لە نزیكەوە صەباح میرزایان ناسیوە هیچ خراپەیەكی تاوانكاری ئەو باس ناكەن و پێیان وایە كەسێكی بێوەی و بێ گرفت بووەو تەنها تاوانێك كە هەیبوو ئەوەبوو پارێزەری سەدام حسین بوو، بۆ سەلماندنی ئەوە ناوی لەنێو ئەو 55 كەسەدا نەبوو كە ئەمەریكیەكان ناویان لێنابوون تاوانبارانی عێراق و داواكراو بوون، ئەو هەرچەندە لەدایك و باوكێكی سونی مەزهەبی كوردی ئایندار بوون، بەڵام بەینێكی زۆری هەبوو لەگەڵ خواردنەوەی (مەی)دا و زۆرینەی كاتەكان سەرخۆش بووە. ئەوەی جێگەی سەرنجە زۆرینەی كەس و كارەكەی لە گۆرستانی (ئەبوحەنیفە) و (گەیلانی)نێژراون.بەڵام صەباح میرزا كاتێك لە ساڵی 2006 دا كۆچی دوایی دەكات لە گۆڕستانی (ئەبوغریب) ی باشووری بەغداد بەخاك سپێراوە.
راستەوخۆ لەدوای صەباح میرزا كە خانەنشین دەبێت كەسێك كە دەبێتە جێگرەوەی ئەو و دەبێتە نزیكترین كەس لە سەدام حسینەوە (عەبد حەموود تكریتی) بوو، ناوی تەواوی ئەو (عه‌بدولحه‌مید حه‌مید مه‌حمود تكریتی)یە، لە خێزانێكی گوند نشینی (گوندی عۆجەی) شاری تكریت لە ساڵی 1956 سەر بە پارێزگای سەڵاحەدین لە دایك بووە،خوێندنی سەرەتایی هەر لەوێ خوێندووە، بەڵام بەهۆی باری نالەباری ژیانیەوە نەیتوانیوە سەركەوتوو بێت لە خوێندن دا، ئەو لە كاتێكدا تەمەنی هێشتا نەگەشتبووە شانزە ساڵی بە بەلەمێكەوە لەكەناری دیجلە خەریكی كاری گواستنەوەی خەڵك و راوە ماسی بوو، رۆژێك سەدام حسین بۆ سەردانێك دەچێتە ئەو ناوەو عەبد لێی نزیك دەبێتەوەو بەو پێیەی كە خزمایەتیەكی كەم لە نێوانیاندا هەیە لەكەناری دیجلەدا پێی دەڵێت: حەز دەكەم ببمە پاسەوانی تۆ.. بەڵام ئەو هیچ گرنگیەك بە قسەی ئەو مێرمنداڵە جل و بەرگ شڕەنادات و هەروا رۆژگار دەڕوات.
وەك سەرچاوەكان باسی دەكەن دوو هاوسەری هەبووەو یەكێكیان كورد بووە، بەڵام هیچ سەرچاوەیەك لەبەردەستدا نەبوو بۆ راست كردنەوەی ئەو هەواڵە، بەڵام ئەوەی كە زانراوە چوار كوڕی هەبووە بەناوەكانی (ئەبوبەكر، عومەر، عوسمان، عەلی) كە هەرچواریان بە دوای یەكدا ناوی جێنشینەكانی پێغەمبەری ئیسلام بوون(د.خ)یان لێنراوە. پێدەچێت ئەوەش بۆ ئەوە بوو بێت كە وەك موسڵمانێكی سونی خاوەن باوەڕ خۆی نیشان بدات.
ئەوانەی لەبارەی خوێندنی (عەبد حەمود) ەوە قسەیان كردووە، بوونەتە دوو بەشەوە، هەندێكیان پێیان وایە عەبد حەموود نەیتوانیوە هیچ بڕوانامەیەكی ئەكادیمی بەدەست بهێنێت و هەندێكی تریش پێیان وایە بڕوانامەی دكتۆرای فەخری هەیە لەبواری سەربازیدا و خاوەنی چەند توێژینەوەیەكی زانستیە لەبارەی توانا سەربازییە ستراتیژیەكانی ئیسرائیل، ئەوانەی كە پێیان وایە خاوەنی بڕوانامەیە باس لەوە دەكەن نابراو چوەتە كۆلێژی سەربازی و دوای بەدەست هێنانی بڕوانامە، دەبێتە ئەفسەر لە نێو پاسەوانی كۆماری(حرس الجمهوری) دا، ئەو زۆر بەتامەزرۆوە كارەكانی جێبەجێكردووە و فەرمانە سەربازییەكانی بەرپرسەكانی خۆی هەرگیز دوانەخستووە، لەبەر ئەوەی عەبد خۆی دۆزیبوویەوە لە بواری سەربازیدا زۆرینەی كاتەكانی لەنێو (حرس جمهوری)یەكاندا بەسەر دەبرد و ئەوەش بووە هۆی ئەوەی كەمتر بڕواتەوە بۆ تكریت و سەر لەكەس و كارەكەی بدات.
ژیانی ئەو لەناو پاسەوانەكانی سەرۆكایەتیدا بە ئەندامێكی ئاسایی دەستی پێكردو دواتر لەبەر دڵسۆزیەكانی پلەكەی بەرزتر كراوەتەوە تا گەشتۆتە پلەی (نەقیب)، ئەو وەك كەسێكی تینوو بۆ كاروباری سەربازی هەرگیز موناقەشەی نەكردووە، چونكە پێی وابوو سەرباز نابێت گفتوگۆی هەبێـت لەبارەی ئەو فەرمانانەوە كە سەرووی خۆیانەوە پێیان دەكرێت.
لەنێو قسەو گفتوگۆكانی رۆژانەی نێو بەرپرسەكانی دەوروو بەری سەدام حسین دا زۆر ناوی (عەبد حەموود)ی دەكەوێتە بەرگوێ، هەر بۆیە پێیان دەڵێت عەبد بخەنە نێو پاسەوانە كەسیەكانی خۆیەوە. سەرەتای كاركردنی لەگەڵ (حسین كامل)دابوو، حسین كامل كوڕی مام و زاوا و پارێزەی تایبەتی خۆی بوو، كاتێك حسین بوو بە وەزیری پیشەسازی سەربازی (تصنیع عسكری) براكەی (صدام كامیل) چووە شوێنی و بەرپرسیارێتی هێزەكانی (حرس جمهوری)وەرگرت ، ئەوجار پەیوەندی لەگەڵ سەدام كامیل دا هەبوو، لەكاتی سەردانەكانی بۆ بەرەكانی شەڕی ئێران و چوونە كوەیت و هەموو سەردانەكانی سەدام حسین عەبد حەموود بە خۆی و سمێڵە دیارو گەورەو رەشەكەیەوە لە پشت سەریەوە بوو، عەبد بە چاوو دڵێكی وریایی و عاشقانەوە مامەڵەی لەگەڵ پیشەكەیدا دەكرد، هەر بۆیە بەتەواوی ئاگاداری هەڵسوكەوت و تەنانەت حەزو خولیاكانی سەدام حسین بوو و لەو رێگەیەوە خۆی لێ نزیك كردۆتەوە.
دوای ئەوەی كە لە 8/8/1988 كۆتایی بە جەنگی ئێران دێت، ئیتر ناوی عەبد حەموود دەبێتە ناوی سەرزاران و لەناوخۆی عێراق هەركە ناوی دەهات موچڕكێكی ترس سەراپی گیانی نەیارەكانی داگیر دەكرد، ئاخر ئەو یەكێك بوو لەو تاوانبارانەی كە دەسەڵاتی تەواوی پێدرابوو، بەپێی سەرچاوەكان لێپرسینەوەی لەگەڵ وەزیرو كاربەدەستە گەورەكانی عێراقیش كردووە، ئەو زۆرجار بەبێ گەڕانەوە بۆ سەدام حسین كارەكانی بەڕێوەبردووە، بەرپرسی زۆرێك لەو تاوانانەبووە كە كوشت و بڕی لێكەوتۆتەوە، هەر بۆیە لەنێو داواكراوەكانی ساڵی 2003 دا لە دوای سەدام حسین وێنەی عەبد حەموود بە سمێڵی رەشەكەیەوە دەردەكەوێت و لە ریزبەندی چوارەمی داواكراوان دایە. سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن دڵسۆزیەكانی عەبد بۆ سەدام حسین ئەوەندە جێگەی بایەخ بووە كە نەیهێشتووە (عودەی و قوسەی – كوڕەكانی سەدام حسین) بە دەمانچەوە بچنە لای سەرۆك، جگەلەوە سەدامیش لەزۆر بۆنەی جیاوازدا بە كوڕی خۆی ناوی هێناوە.
ناوەندە هەواڵگریەكانی جیهان پێیان وابوو كە فەرمانی تەقاندن یان راگرتنی بۆمب و چەكە مەترسیدارەكانی عێراق لە دەسەڵاتی عەبد حەموود دایەو ئاگاداری وردو درشتی دروستكردنی چەكە قەدەغەكراوەكانیشە.
عەبد حەموود تەنها پاسەوانێكی كۆماری ئاسایی نەبوو، بەڵكو بەڕێوەبەری كارو سكرتێرو یەكێك بوو لەو راویژكارە بەئەزموونانەی كە هەمیشە پشتی پێ بەستراوە، ئەگەر لەسەر زەویدا پاسەوانی كەسی سەدام حسین بووبێت ئەوا لە ئاسمانیشدا وەك فڕۆكەوان دەركەوتوەو كاری بۆ پارێزگاری كردنی كردووە، ئەوەندە شارەزایی هەبووە لە وردەكاریەكانی بەڕێوەبردنی عێراقدا كاتێك لە ساڵی 1996 لیژنەی نەتەوە یەكگرتوەكان دێنە عێراق بۆ گەڕان و پشكنینی چەكە قەدەغەكراوەكان، بۆ ئەو مەبەستە عەبد حەموود نوێنەری عێراقە و رۆڵێكی سەرەكی دەبێت لە شاردنەوەی ئەو شتانەی كە پێویست نەبوو نەتەوەیەكگرتوەكان بیبینن، ئەو خۆی بەیەكێك لە بنەماڵە نزیكەكانی سەدام حسین دەزانی و لەو رووەوە پەیوەندی یەكی زۆر بەهێزی هەبووە لەگەڵ عەلی حەسەن مەجیدی ئامۆزای سەدام حسین و تاوانباری سەرەكی لە پرۆسەی ئەنفال و كیمیایی بارانی هەڵەبجەدا، عەبوود بە یەكێك لە سەرۆك هۆزەكانی عەشیرەتی (البوناصر) و (الكتاب)دادەنرێت، كە سەدام حسین زۆرینەی بەرپرسە تایبەتەكانی لەو دوو بنەماڵەیە دیاری دەكرد.
یەكێكی تر لەو كارانەی عەبد حەموود بەڕێوەبردنی سەرجەم زیندانە سیاسیەكانی عێراق بووە، لەو رێگەیەشەوە بووەتە لێپرسراوی سەرجەم تۆماری قوربانیە سیاسیەكانی دژ بە رژێمی بەعس، بە پێی هەندێك لە سەرچاوەكان كۆتا فەرمانی عەبد حەموود لە ساڵی 2003 دا باس لەوە دەكەن كە فەرمانی كردووە بە پاسەوانەكانی سەدام حسین هەموویان باخەكانیان ئامادە بكەن تا كۆبوونەوە تایبەتەكانی حیزب لەو شوێنانە بكرێت.
تا رۆژی 4/نیسان/2003 عەبد حەموود لە پشتی سەدام حسینەوە بە خۆی و سمێڵێكی گەوەرو ریشێكی تاشراوەوە ددانەكانی لەپشتی سمێڵەكەیەوە دەبریسكانەوە لە تەلەفزیۆنی عێراقەوە دەردەكەوت، كاتێك لە 9/نیسان بەغداد بەتەواوی گیرا، سەدام حسین دەنگ ورەنگی نەما، هیچ شوێنەوارێكیان نەبوو، ئیدی میدیاكان باسیان لەوە كردووە كە سەدام كوژراوە، بەڵام دواتر دەركەوت زانیاریەكانیان هەڵەن، دەزگا هەواڵگریەكانی سوپای هاوپەیمانان لەو بڕوایەدا بوون دۆزینەوەی سەدام حسین هەروا شتێكی ئاسایی و سادە نیە، بەڵام دەكرێـت لە رێگەی یەكێك لەو سێ كەسەوە بدۆزرێتەوە(عودەی و قوسەی) لەگەڵ (عەبد حەموود).
ئەحمەد چەلەبی باس لەوە دەكات سەرچاوە هەواڵگرەیەكانیان شوێنی خۆشاردنەوەی یەكێك لە بەرپرسە گەورەكانی بەعسیان ئاشكراكردووە كە پێدەچێت یەكێك بێت لەوانەی زۆر لە سەدامەوە نزیكن، كاتێكیش ئەمەریكیەكانیان ئاگادار كردوەتەوە، ئەوان گرنگیەكی ئەوتۆیان بە هەواڵەكە نەداوە، بەڵام كاتێك سەرچاوەكە جەخت لەسەر راستی هەواڵەكە دەكاتەوە ئەمەریكیەكان دەچنە ماڵەكەوە تەنها كەسێكی ریشداری لێدەبێت، ئەوان پێیان وایە دەبێت ئەو كەسە یەكێك بێت لە كوڕەكانی سەدام حسین، بەڵام دواتر بۆیان دەردەكەوێت ئەو كەسە عەبد حەموودە.
دوای دەستگیركردنی عەبد حەموود سەرچاوەیەكی تر هەواڵی ئەوە بە ئەمەریكیەكان دەدات كە لەكاتی دەستگیركردنەكەی عەبد دا سەدام حسین لەهەمان كۆڵاندا بووەو بەچاوی خۆی هەڵكوتانە سەر ماڵەكەو دەستگیركردنی عەبد حەموودی دیوە، هەر بۆیە بە جلوبەرگێكی عەشایەری (دشداشە)ەوە دەچێتە ناو ئۆتۆمبیڵێكی (پێك ئاب)و لەرێگەی تایبەتی خۆیانەوە دەر دەكرێت بۆ شوێنێكە نادیار.
رەنگدانەوەی هەواڵی دەستگیركردنی عەبد حەموود لەناوەندە هەوڵیەكان و لە شەقامی سیاسی جیهانیدا بایەخێكی گەورەی هەبوو، تۆنی بلێری سەرۆك وەزیرانی ئەوكاتی بەریتانی بە دەیلی تەلەگرافی گوتوە: بەگرتنی عەبد حەموود گەورەترین گۆڕانكاری روو دەدات، پێدەچێت ئەوە دەستپێكێكی باش بێت بۆ دەست گەشتن بە بەرنامە نەوەویەكانی عێراق و هەندێك بابەتی تری موخابەراتی.
لە رۆژی 19/6/ 2003 كاتێك ئەمەریكیەكان هەڵیان كوتایەسەر یەكێك لە ماڵەكانی قادسیە لە تكریت عەبد حەموود هەرچەندە چەكداریش بوو هیچ بەرگریەكی نەكردو خۆی رادەست كردن ، عەبد دەستگیركراو و لێكۆڵینەوەكان دەستیان پێكرد ، دادگای باڵا و دەزگا هەواڵگریەكان بەدوای ئەوانەی تردا دەگەڕان كە فەرمانی دەستگیركردنیان هەیەو تا ئەوكات دەستگیر نەكرابوون.
بە پێی سەرچاوەكان هەر لەوكاتەدا كە ئەمەریكیەكان بەدوای تاوانبارەكانی دیكەدا دەگەڕان، دوو پیاو كە ڕایان دەكرد دەستگیریان كردن، دوانی تریش دەیتنویست دەستیان بە تفەنگەكانیان بگات ئەوانیش دەستگیركران، دوای گەڕانێكی ورد لەنێو یەكێك لە ماڵەكاندا دەستیان گرت بەسەر 8 ملیۆن دۆلاری ئەمەریكیدا كە لەناو نایلۆندا بوون و سەفتەكانی هەموو نوێ بوون لە جۆری سەددۆلاری، پاشان كە چاڵەكەیان زۆرتر هەڵدایەوە رێیان كەوت لە زیڕ و ئەڵماس و یاقوت و زومڕودێكی زۆر كە بەهاكەیان بە زیاتر لە ملیۆنێك دۆلار دیاری دەكرا، هەلەو ژوورەدا دەستیان گرت بەسەر دوربینی شەوو چەكی قەناسەو هەندێك مادەی تەقینەوەو تفەنگی كاتم(بیدەنگ)دا، دواتر لەناو ئەوانەدا پێناسێكی عێراقی دۆزرایەوە بەناوی (ساجیدە خیرالله توڵفاح) هاوسەری سەدام حسین .
ئەوان لێرەوە بۆیان دەركەوت كە زۆرینەی ئەو بەرپرسانەی كە داواكراون لەو دەوروبەرەدان و گەڕاونەتەوە بۆ زێدی خۆیان لە ناوچەكەمانی (تكریت، قادسیە، و گوندی عۆجە)
عەبد حەموود بەڕیشێكی ماش و برنجییەوە كە درێژی كردبوویەوە بۆ یەكەمجار لە نێو قەفەزی تاوانباریدا دەركەوت، ئەو لەكاتی گفتوگۆكرن دا بە نهێنی بەیەكێك لە دادوەرەكانی گوتبوو ئەگەر هاوكاری بكەن لە هەواڵپرسینی ژن و منداڵەكانی و كاریان بە سەریانەوە نەبێت و حوكمەكەی لەسەر سووك بكەن، دەتوانێت باشتر هاوكارییان بكات و نهێنەیكانی پێشووی سەدام حسین یان بۆ ئاشكرا بكات.
پاش ماوەیەك عەبد حەموود دەڵێت رێگە بدەن خێزانەكەم سەردانم بكات، ئەو بۆ هەموو پێداویستیەكانی پەنای بۆ (مالك دوهان الحسن)دەبرد، مالك وەزیری داد بووە لە سەردەمی حكومەتی كاتی ئەیاد عەلاوی دا. ئەو كوڕی پیاوێك بوو كە لەساڵی 1967 دا وەزیری پەروەردەی عێراقی بووە، سەرۆكی پاریزەرانی عێراق بووە، جەبووریەو خەڵكی پارێزگای بابل بووە. بەڵام هیچ سودێكی پێنەگەیاند.
دوای ئەوەی دادگا تۆمەتەكانی ئاراستەی عەبد حەموود كرد، ئەو لەبەردەم كامیراكاندا خۆی وەكو پاڵەوانێك نیشان دەدا، ئەو تۆمەتانەی دادگا ئاراستەی عەبد حەموود دەكرد لەبەر ئەوەبوو بۆماوەیەكی زۆر لەگەڵ عودەی كوڕی سەدام حسین دەزگای هەواڵگری عێراقیان بەڕێوەبردووە، ئەو دەزگایەش بەرپرس بووە لە كوشتن و بڕینی هەموو ئەوانەی كەلەسەردەمی بەعسیەكاندا ئەنجام دراوە، پاشان بەو پێیەی كە دەسەڵاتێكی زۆری هەبووە لە هەموو كایەكاندا و بەشدار بووە لە بِِڕیاری ئەنفال و كیمیاباران و لەناوبردنی نەیارانی حیزبی بەعس. عەبد حەموود بە داهێنەری ئەو تاوانە دادەنرێت كە هەر سەربازێكی عێراقی لە ڕیزەكانی سوپا هەڵبێت ئەوا گوێچكەی ببڕن، لەو راونگەیەشەوە خەڵكێكی زۆر گوێچكەیان بڕاوە.
ئەو هەرچەندە تۆمەتەكانی رەت دەكردەوە بەڵام بەهۆی بوونی شاهێد و سەلماندنی سكاڵاكان لە دژی، دادگا بڕیاری لە سێدارەدانی بە هەوڵواسین تامردن بۆ عەبد حەموود ئەلتكریتی دەركرد.
لە بەرواری 7/6/2012 فەرمانی لەسێدارەدانەكەی جێبەجێكرا، بە پیی سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دادی عێراقی كاتێك عەبد چووەتە بەردەم پەتی سێدارە میزی كردووە بەخۆیدا، وەزارەتی داد باسی لەوەش كردووە كە لەكاتێكدا عەبد بەنێو راڕەوەكەدا بەرەو پەتی سێدارەبراوە، جنێوی زۆری بە سەدام حسین داوە.
عەشیرەتی (البوناصر) رایان گەیاندووە كە تەرمی عبدالحمید الناصری ناسراو بە (عبد حمود)یان وەرگرتوەتەوە و لە یەكێك لە گۆڕستانە گشتیەكانی شاری تكریت ناشتویانەو بۆ ماوەی سێ رۆژ پرسەیان بۆ گرتووە.
ئەوە چیرۆكی یەكێك لەو كەسانەیە كە دوای خۆی میژوویەكی خوێناوییان بەجێهێشتووە، مێژوویەك كە سەرجەم پێكهاتە عێراقیەكان بۆ ئەبەد بەدەستیەوە دەناڵێنن...