09:34 - 27/05/2021
مه‌ترسیه‌كانی كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا لە عێراق
ئەگەر هێزە سەربازییەكانی ئەمەریكا لە عێراق بەتەواوی بكشێنەوە چی ڕوو دەدات؟ ئەی ئەگەر نەكشێنەوە داهاتووی ئەو وڵاتە چی بەسەر دێت و سەروەریی و سەربەخۆییەكەی ناكەوێـتە ژێر پرسیارەوە؟ ئەگەر ئەمەریكا لە عێراق دا تەنها بوونی دبلۆماسی و ڕاوێژكاریی بێت، ئاخۆ ئێرانیەكان بۆشایی سەربازیی و ئیداریی و تەنانەت دارایی عێراق پڕدەكەنەوە؟
له سه‌ره‌تای ساڵی 2020 دا هه‌زاران سه‌ربازی ئه‌مریكی له عێراق نیشته‌جێبوون و یارمه‌تی سه‌ربازیان پێشكه‌ش هێزه سه‌ربازییه‌كانی عێراق كرد، به‌ڵام دواتر گومان خرایه سه‌ر هۆكاری مانه‌وه‌یان وبه‌تایبه‌تیش پاش پرۆژە بڕیاری په‌رله‌مانی عێراق به‌نه‌مانی هێزه بیانییه‌كان له سه‌رخاكی عێراق و زیادبوونی گرژییه‌كانی نێوان ئه‌مریكا و ئێران له‌ئه‌نجامی كوژرانی قاسم سلێمانی ئەبو فەهمی موهەندیس لەناو فڕۆكەخانەی بەغداد.
له‌و باره‌یه‌شه‌وه دامه‌زراوه‌ی راندی ئه‌مریكی تابیه‌ت به توێژینه‌وه و گه‌شه‌پێدان توێژینه‌وه‌یه‌كی ئه‌نجامداوە ده‌رباره‌ی كشانه‌وه‌ی هێزه سه‌ربازییه‌كانی ئه‌مریكا له عێراق و لێكه‌وته و مه‌ترسیه ستراتیژییه‌كانی وه‌ها بڕیارێك.
كرۆكی توێژینه‌وه‌كه ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه پاڵپشتییه‌كانی ئه‌مریكا له‌پێناوعێراقێكی سه‌قامگیرو دۆست له قازانجی به‌رژه‌وه‌ندییه به‌رده‌وام و درێژخایه‌نه‌كانی ئه‌مریكادایه، و به‌رجه‌سته‌كردنیشی پێویستی به به‌رده‌وامبوونی هێزه سه‌ربازییه ئه‌مرییه‌كان نیه له وڵاته‌كه‌دا به‌ڵكو پێویستی به‌مانه‌وه‌ی ڕاوێژكاره سه‌ربازییه‌كانه گه‌رچی به‌ڕێژه‌یه‌كی كه‌میش بێت، ئه‌وه‌ش له پێناو به‌تواناكردنی هێزی سه‌ربازیی عێراق بۆئه‌وه‌ی بتوانێت به‌رگری له خۆی بكات.
گریمانه و ده‌رئه‌نجامی كشانه‌وه‌ی هێزه سه‌ربازییه‌كانی ئه‌مریكا چین؟
توێژینه‌وه ئه‌مریكیه‌كه چوارگریمانه‌ی خستووه‌ته‌ڕوو ده‌رباره‌ی پرسی كشانه‌وه سه‌ربازییه‌كه‌ی ئه‌مریكا، واتا نه‌كشانه‌وه و كشانه‌وه‌ی سنوردارو كشانه‌وه‌ی ته‌واو و بڕینی په‌یوه‌ندی ئه‌مریكا و عێراق.
تۆیژه‌ره‌كان له‌وباوه‌ڕه‌دان چوار گریمانه‌كه زیانی ده‌بێت بۆ كۆی ئه‌و هه‌وڵانه‌ی له‌پێناو به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئێران كارده‌كه‌ن له عێراق و ناوچه‌كانی دیكه‌شدا، هه‌ر كشانه‌وه‌یه‌كی ئه‌مریكایش قازانجی ده‌بێت بۆ ئێران به‌و پێیه‌ی ئێران ڕاشكاوانه نیاز‌و كاره‌كانی خۆی خستوه‌ته‌ڕوو دژبه ئه‌مریكا، و به‌پیچه‌وانه‌شه‌وه نه‌كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا بۆ ئێرانی ده‌رده‌خات كه ئه‌مریكا وئه‌و هێزه سه‌ربازییه هاوپه‌یمانیان به ڕابه‌ری ئه‌مریكا له‌لایه‌ن حكومه‌تی عێراقییه‌وه پشتگیرییان لێكراوه، و فشاره‌كانی ئێرانیش بۆ كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا ناگاته ئامانج.
به‌پێی توێژینه‌وه‌كه، ڕاگرتنی هاوكارییه سه‌ربازییه ڕاسته‌وخۆكان ده‌بێته هۆی سه‌رهه‌ڵدانی كه‌لێنێك له‌ڕێزی هێزه سه‌ربازییه‌كانی عێراقدا كه سوپای پاسدارانی ئێرانی یاخود حه‌شدی شه‌عبی ده‌توانن پڕی بكه‌نه‌وه، و به‌وه‌ش پێگه‌ی ئێران له ده‌زگا ئه‌منیه‌كانی عێراقدا به‌هێزتر ده‌بێت و له‌ناوبردنی سه‌روه‌ریی عێراقی لێ ده‌كه‌وێته‌وه.
به‌ڵام ته‌واوكشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا ده‌بێته ڕێ خۆشكه‌ری ده‌ستێوه‌ردانی ڕاوێژكار و هاوپه‌یمانانی ئێران له بنكه‌ی مه‌شقپێدانه سه‌ربازییه‌كانی عێراقدا، و له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه عێراق ناچاری گه‌ڕان ده‌بێت به دوای پاڵپشتی دارایی به‌هێزدا كه به‌دڵنیاییه‌وه ئەو بژاردەیەش تەنها ئێران ده‌گرێته‌وه.
هه‌ڵبژاردن له نێوان نه‌كشانه‌وه و كشانه‌وه‌ی سنوورداردا ئامۆژگاریی تۆێژه‌رانه، به‌و پێیه‌ی هه‌ردوو شێوازه‌كه ئامانجه سه‌ره‌كیه‌كه ده‌پێكن كه ئه‌ویش مانه‌وه‌ی هێزی ڕاوێژكاریی ئه‌مریكییه له عێراقدا گه‌ر به شێوه‌یه‌كی فراوانیش نەبێت.
دیارە ئه‌و مانه‌وه‌یه‌ش په‌یامی خۆی هه‌یه‌و بە ئێران و كۆی جیهانیش ڕاده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌مریكا له سایه‌ی هیچ هه‌ڕه‌شه‌یه‌كدا ده‌ستبه‌رداری پابه‌ندبوونه سه‌ربازییه‌كانی نابێت و پشت ناكاتە وڵاته هاوپه‌یمانه‌كانی.
پاراستنی ئاستی ئێستای هێزه سه‌ربازییه‌كان ڕێگرده‌بێت له دابه‌زینی توانای جه‌نگاوه‌ری هێزه‌كان له دژی داعش، و پێگه‌ی ئه‌مریكا به‌هێزتر ده‌كات له ناو هێزه ئه‌منییه‌كانی عێراقدا. هه‌رچه‌نده ئه‌و دۆخه‌ش وا ده‌كات ده‌سه‌ڵاتداره ئێرانییه‌كان و هه‌ندێك له عێراقیه‌كانیش زیاتر پێداگری بكه‌ن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی بوونی هێزه چه‌كدارییه ئه‌مریكیه‌كان سوكایه‌تییه به سه‌روه‌ری عێراق، و پێده‌چێت ببێته هۆی ئاراسته‌كردنی به‌شێكی فشاره‌كانی شه‌قام له‌سه‌ر حكومه‌تی عێراق و ئێران ڕووه‌وه هێزه ئه‌مریكییه‌كان.
كشانه‌وه‌ی سنورداریش كاریگه‌ریی نه‌رێنی خۆی ده‌بێت، به‌وپێیه‌ی له‌ڕووی ڕاوێژكاریی سه‌ربازییه‌وه ئه‌مریكا به‌شێوازێكی سنوردار و نافراوان ده‌رده‌كه‌وێت و به‌وه‌ش ئاستی جه‌نگاوه‌ری هێزه سه‌ربازییه‌كان له ئاستی ئێستایان نزمترده‌بێت.
توێژه‌ران پێیان وایه گه‌ر كشانه‌وه‌كه وریایانه‌و له‌سنوری په‌یوه‌ندیه دبلۆماسیه‌كاندا بێت، ده‌بێته هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی گرژیه‌كانی ئێستای عێراق له‌گه‌ڵ حكومه‌ته‌كه‌یدا، وپوچه‌ڵبوونه‌وه‌ی هه‌وڵه‌كانی ئێران بۆ ئاراسته‌كردنی فشاره‌كانی شه‌قام بۆسه‌ر ئه‌مریكا و له‌وانه‌یه هێزه هاوپه‌یمانه‌كانیان پێكه‌وه‌ییانه كه‌لێنه‌كانی نه‌مانی ئه‌مریكا پڕبكه‌نه‌وه.
ئەم توێژینەوەیە لە كاتێكدا ئەنجام دراوە كە هێشتا پەیوەندییەكانی ئێران و ئەمەریكا پێی نەناوەتە قۆناغی نوێوە وەك چاودێران باسی دەكەن خاڵی بەیەك گەیشتنی هەردوولا بووەو لەنامەیەكی تایبەتی خامنەئی رێبەری ئێران بۆ عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شێعەكانی عێراق ئاماژە بەوە دراوە ئەوان هەڵبژاردن بۆ خودی عێراقیەكان بەجێدەهێڵن و ئەوەش هەنگاوێكی نوێی ئێرانە لەبەرامبەر رەوشە نوێیەكەی عێراق، كە پێدەچێت هەژموونی ئەو وڵاتە كەم بكاتەوە.