03:54 - 23/01/2021

عێراق، لانكەی تەقینەوەو كارە تیرۆرستیەكان‌

پەیسەر

هێشتا چەند كاتژمێرێك بەسەر دەستبەكاربوونی جۆبایدنی سەرۆكە نوێیەكەی ئەمەریكادا تێپەڕی نەكردبوو كە توندوتیژییەكانی بەغداد سەریان هەڵدایەوە، هەرچەندە عێراق لەڕووی جوگرافییەوە زۆر لە ئەمەریكاو ئیدارەكەی بایدنەوە دوورە، بەڵام عێراق و كێشەكانی ئەو وڵاتە ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە ئیدارە نوێیەكەی ئەمەریكاوە هەیە، لەبەر ئەوەی بەشی سەرەكی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پەیوەندییان بە دوو ئاستی عێراقەوە هەیە ، لەسەر ئاستی ناوخۆیی دەبێت كێشەكان كەم بكرێنەوەو ئابووری ببوژێتەوەو میلشیاكان توانایان كەمبكرێتەوەو لەسەر ئاساتی دەرەكیش تواناكانی ئێران لەو وڵاتەدا بێتە كۆتایی هاتن.

ئەگەر جاران ناوچەی سەوز و باڵێۆزخانەی ئەمەریكا دەكرایە ئامانج، ئەوا ئەمرۆ بازاڕە شەعبیەكان و دوكانی لەنگەكانی نێو گەڕەكێكی میللی كراوەتە ئامانج و ئەوەش هەڵگری پەیامێكی دیكەی تەقینەوەكان و ئاسایش و ئارامی بەغداد نیشان دەدات، دووكەس لەناوەڕاستی خەڵكێكی هەژاردا خۆیان بتەقێننەوەو زیاتر لە 30 كەس بكوژرێت و 100 كەس زیاتریش بریندار ببن، دیمەنێكی هێندە ترسناك و ناخۆشە كە هەموو هاوڵاتییەكی عێراقی خوازیاریی ئەوەیە چیتر ئەو كارەساتانە نەبیننەوە، شارەزایانی ئەمنی باس لەوە دەكەن لە ساڵی 2018 ەوە تا ئێستا تەقینەوەی لەو جۆرە لە ئارادا نەبووەو تەنها هێرشی مووشكەی بۆ سەر ئامانجەكانیان بووە لەگەڵ تەقاندنەوەی ئامانجە سەربازییەكان، بەڵام تەقینەوە لەنێو بازاڕێكی میللیدا كارەساتێكە كۆمەڵگەی عێراقی و بگرە جیهانیش دەهێنێـتە سەر باس و خواس و لێكۆڵێنەوە. لەو بارەیەوە باڵێۆزخانەی ئەمەریكا لە تۆڕی كۆمەلایەتی فەیس بووك نوسیویەتی: ئەو دەستدرێژییە كارێكی ترسنۆكانەو ئابڕووبەرانەیە، دەری دەخات كە هێشتا مەترسییەكانی تیرۆر بەردەوامە و بەرەو ڕووی ملیۆنەها لە عێراقییەكان دەبێتەوە.

كاتی خۆی كە قسە لەسەر كشانەوەی هێزە سەربازییەكانی ئەمەریكا بوو لە عێراق مستەفا كازمی ڕایگەیاند:  هێزی ئاسایشی عێراق توانای ئەوەی هەیە ڕووبەڕووی دۆخی عێراق ببێتەوەو دەتوانێت پارێزگاریی لە ئاسایشی وڵات بكات، بەڵام قوربانیەكانی ئەمجارەی ئەو بازاڕە زۆرلە قوربانیەكانی ساڵی2018 ی هەمان بازاڕ زیاترە كە لە لایەن داعشەوە ئەنجامدرا كە ئەو كات تەنها 31 كەس بوونە قوربانی بەڵام ئەم ئەمجارەیان 32 كەس بوونە قوربانی، بۆ گفتوگۆكردن لەو بارەیەوە مستەفا كازمی داوای كۆبوونەوەی خێرای سەركردایەتی ئۆپەراسیۆنەكانی بەغدادی كرد.

هەر لەسەرەتای ڕووداوەكەوە هزری هەمووان بۆلای ئەوە دەچوو كە داعش لە پشتی تەقینەوەكەوەیە، ئەوەش هێندەی تر ئەركی مستەفا كازمی قورس دەكات و حساباتەكانی ئەو دەخاتە ژێرپرسیارەوە، ئەو هەموو هەوڵانەی كە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی میلشیاكانی ئێران دەیدا، چەند بارەی دەكردەوە. لەبەر ئەوەی مەترسییەكانی داعش دەبێتەوە خەمێكی دیكە، هەروەها كاریگەریی لەسەر ئەو بیرۆكەیەش دادەنێت كە چیتر بیر لە كشانەوەی هێزەكانی ئەمەریكا  لە ئێستادا نەكرێت، یان لانی كەم بەتەواوی بكشێنەوە، لەبەر ئەوەی داهاتوویەكی باشی نابێت.

لەلایەكی دیكەشەوە، كاتی تەقینەوەكە مەترسی ئەوەی هەیە كە تا لە هەڵبژاردنەكانی عێراق نویك ببینەوە، لەبەر ئەوەی لە سەر خواستی زۆرینەی لایەنەكان لە حوزەیرانی ئەمساڵەوە گوازرایەوە بۆ سەرەتای مانگی تشرینی یەكەم.

چالاكبوونەوەی تەقینەوەكان و ڕەشەكوژیی خەڵك و بارقورسی بۆ هەڵبژاردنەكان دەكات، عێراق دەخاتە بەردەمی شەپۆلی هێرشەكانی دوو هێزی جیاواز. ئەوانیش بریتین لە داعش وەك هێزێكی تەكفیریی و میلشیاكان وەك نوێنەرایەتی ئێران، ئەمەش لە كاتێكدایە كە كۆرۆنا زەبری زۆری لە ئابووری وڵاتەكە داوە .چ لە ئاستی دەوڵەت و چ لە ئاستی دانیشتوان، هەرچەندە تا ئێستا  كۆرۆنا بێخەم نەبووە بەڵام كاریگەرییەكانی لەوانەیە تا ماوەیەكی تریش درێژە بكێشێت.

زیندووبونەوەی داعش تەنها لە عێراق نییە، دوومانگێك زیارترە لە سوریاش چالاكی ئەنجام دەدەن، دەیان كەس بوونەتە قوربانی و دەیان شوێن كراونەتە ئامانج، كە زۆرینەیان خەڵكانی مەدەنین، كاتێكیش عێراق هەستی بەو مەترسییەكردووە هەوڵی خۆی داوە بۆئەوەی سنوورەكان كۆنترۆڵ بكات و كێوماڵی توندو چڕیی ئەنجدام داوە بۆ ئەوەی پاشماوەكان ی داعش لە ڕەگەوە هەلبكەنێت، بەلام سەركەوتوو نەبووە.

لەوبارەیەوە سەرۆك كۆماری عێراق –دكتۆر بەرهەم ساڵح- لە توێتەر نوسیویەتی: ئەو دوو تەقینەوە تیرۆرستیانەی كە دژ بە هاوڵاتیانی بەغداد بووە، كات و تەوقیتی ئەو تەقینەوانە، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە گروپە تاركیبینەكان دەستكەوتە نیشتیمانیەكانیان كردووەتە ئامانج ، بۆ ئەوەی گەلەكەمان بەرەوداهاتوویەكی پڕ لە ئاشتی نەڕوات، بە توندی لەبەردەم ئەو هەوڵە نەزۆكانەدا دەوەستینەوە بۆ ئەوەی ئاسایشی وڵاتەكەمان تێكنەچێت.

لە هەمان كاتدا وەزارەتی تەندروستی و ژینگەی عێراق ڕایگەیاند لە ئەنجامی ئەو تەقینەوەیەی  -ساحة طیران-ی بەغداد 32 كەس گیانیان لەدەستداوەو 110 كەسیش بریندار بوون. بە پێی وتەی  لیوا يحيى رسول عبدالله دوو كەس خۆیان تەقاندووەتەوە.

بە پێی وتەی ئەو بەرپرسە سەربازییە ئەو دوو كەسە لە لایەن هێزە ئەمنیەكانەوە لەناوچەی –باب الشرقی- بەغداد دەستنیشان كراون، بەڵام دواتر لە نێو خەڵكدا خۆیان تەقاندووەتەوە و قوربانیەكانیش هەموویان خەڵكی مەدەنی و سڤیلن. بە پێی هەندێك لە سەرچاوەكان دوای تەقینەوەی یەكەم كەسی دووەم دەستی بە هاواركردن كردووە بۆ ئەوەی زۆرترین كەس لەدەوری خۆی كۆبكاتەوە و پاشان خۆی تەقاندووەتەوە.

بەپێی وتەی توێژەری سیاسی عیراقی نجم القصاب،  ئەو دووتەقینەوەیە مانای ئەوەیە كە هێزە ئەمنیەكان كەلەبەری زۆریان هەیە، بەو هۆیەوە داوای لە مستەفا كازمی كردووە كەمتەرخەمانی ئەو ڕووداوە لە كارەكانیان دوور بخرێنەوە، هەروەها باسی لەوەش كردووە، ئەو دوو تەقینەوەیە پەیامێكە بۆ مستەفا كازمی كە ئەگەر بیانەوێت دەتوانن كێشە بۆ هەلبژاردنەكان دروست بكەن ، هەروەها جەختی لەسەر ئەوەش كردووەتەوە، با داعش بە فەرمیش ئەو كارەی نەخستبێتە ئەستۆی خۆی، بەڵام بەرپرسیارێتییەكەی هەر لە ئەستۆی داعشدایەو وەك خۆی دەڵێت: گومانم نیە كە ئەو كارە جێگە دەستی ئەوانی پێوە دیارە.

جەخت لەسەر ئەوەش دەكاتەوە كە داعش لە ڕێگەی ئەو پەیامەوە دەیەوێت بڵێت كە لەناو بەغداد دا هەر كات بیانەوێت دەتوانن چالاكی ئەنجام بدەن، هەروەها دەڵێت كاروچالاكییەكانیان لە موسڵ و رومادیداچڕنابێتەوە، ئەو شرۆڤەكارەباس لەوەش دەكات هەڵبژاردنی ئەو شوێنە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە –ساحة طیران- گۆڕەپانی ناڕەزایەتییەكانی خەڵكانی خۆپیشاندەرانی عێراق بووە، ئەو خۆپیشاندانانەی كە حكومەتی پێشووی ناچار بە دەست لەكار كێشانەوە كرد و مستەفا كازمیشی خستە سەر ئەو بڕوایەی كە چارەسەركردنی دۆخی عێراق بە هەڵبژاردنی پێشوەختە دەبێت و بۆ ئەو مەبەستە سەرەتای مانگی 6/2021 ی دیاریكرد، بەڵام لەسەر داوای زۆرینەی لایەنە سیاسیەكان دواخرا بۆ سەرەتای مانگی 10 ی ئەمساڵ.

هەرچۆنێك بێت دوو كەسی خۆكوژ لەناوەڕاستی بەغداد و لە شوێنێكی میللیدا خۆیان تەقاندەوەو بوونە هۆی گیان لەدەستدانی ژمارەیەك هاوڵاتی و برینداربوونی زیاتر لە 110 كەس، ئەو پەیامە هەرچییەك بێت سیاسیەكان و هێزە ئەمنیەكان و بڕیار بەدەستانی خستەوە سەر ئەو بیرۆكەیەی كە هێشتا عێراق ئەو شامی شەریفە نیە لێی بێخەم بن و دەبێت  هاوڵاتیش هێندە بە بێخەم ژیانی رۆژانەی بەڕێ نەكات.