07/12/2021
چەک پێویستە بۆ هەڵگیرساندنی شەڕ، بەڵام سەرکەوتن پێویستی بە عەقڵە .
مێژوویەک کە ئەبێ بگێڕدرێتەوە .
دەستپێکی شەڕی ٦ شەش رۆژە ؛
کاتژمێر ٧.٤٥ بەرەبەیانی دوو شەممەی ٥ی حوزەیرانی ١٩٦٧ ؛ پۆلێ فرۆکەی جەنگی اسرائیلی بەشێوەیەکی زۆر نهێنی و غافڵگیر کەژمارەیان ١٨٣ فرۆکە بوو ١١ یانزە فرۆکە خانەی جەنگی دەوڵەتی مصر یان بۆردومان کرد ، تاپێش نیوەڕۆی ئەو رۆژە فرۆکە جەنگیەکانی اسرائیل٣ جار بۆردومانی سەرجەم فرۆکەخانە سەربازیەکان و بنکە دژە هەواییەکان و فرۆکە جەنگیەکان و رێرەوی فڕینی فرۆکەکانیان کرد ، لەئەنجامدا ٢٥ فرۆکەخانە ولە ٨٥٪ کۆی فرۆکەی جەنگی مصریان تێک شکاند کەبە پێی زانیاریەکان دەرکەوت کە لەو هێرشەدا ٣٠٤ فرۆکەی جەنگیان لەکۆی ٤١٩ فرۆکەی جەنگی مصر تێک شکاندوە .
لەسەرەتای هێرشەکەدا کە فرۆکە جەنگیەکانی اسرائیل بە چەندین جۆری چەک و تەقەمەنی بۆردومانی فرۆکەخانەو بنکەی هێزە دژە هەوایەکانی مصریان کردوە ، لەلایەن هێز و بنکە دژە ئاسمانیەکانی مصرەوە هیچ کاردانەوە و بەرپەرچ دانەوەیەکیان نەنواندوە دژی ئەو بۆردومانە کە بەسەر سەریانەوە راستەوخۆ بۆمب و موشەک باران ئەکران !
کاتێ پرسیار لە هێز و بنکە دژە ئاسمانیەکان ئەکرێت کەبۆ وەڵامی فرۆکە جەنگی و ئەو هێرش و موشەک بارانەیان نەداوەتەوەو بۆ تەقەیان نەکردوە ؟
لەوەڵامدا ئەڵێن ؛ ماکو آوامر و مافیش تعلیمات !
هیچ فەرمانێک و رێنماییەکمان نەبوە .
لە هێرشی شەوی ٣/٢ی مانگی ٢٠٢١/١٢ ی داعش دا بۆ سەر گوندی خدر جیجەی ناحیەی گوێری قەزای مەخمور ، لەکاتێکدا شەڕێکی گەرم و دەستەویەخە لە نێوان گوندنشینان و هێزی تیرۆرستی داعشدا روودەدا و داوا لەو پێشمەرگانەی نزیکیان ئەکەن کە بەبەهانایانەوە بچن و ئەوانیش بەرپەرچی ئەو تیرۆرستە دڕندانە بدەنەوە کە هێرشیان بۆ هێناون و ئەیانەوێت بیانکوژن ، بەڵام پێشمەرگەکان بە بیانوی ئەوەی کەس فەرمانی پێ نەکردون یا نەکەونە ژێر بەرپرسیارێتی و چەنوچونی لێپێچینەوە بەتەنگ هاوڵاتی و دەنگی گوندنیشینەکانەوە ناچن و لەئەنجامدا ٣ سێ برای یەک خێزان شەهید ئەکرێن و دواتریش لەبەر بێ پلانی و نەبوونی دوور بینی پێویست و ناکارامەیی، هێزێک بە ناوی کێوماڵی ناوچەکە بە ئوتومبیل بەسەر بۆسەیەکی هێزەکانی داعشدا ئەکەون و بەداخەوە ٩ نۆ پێشمەرگە لەرۆڵەی ئەم میللەتە ستەمدیدەیە شەهید ئەکرێن !
ئەم دوو رووداوە ئەگەرچی لەدوو مێژووی جیاواز روویانداوە و نیو سەدە زیاتریان جیاوازی هەیە ، بەڵام دەرئەنجامی یەک جۆر پەروەردە و تێروانین و دنیابینین کە رێگرە لە کاری ئازاد و جوڵەی رەها و نەبونی بڕیار لە هەرەکاتە هەستیارەکاندا .
ترس لە بەرپرسیارێتی ئەنجاندانی کارێک یا نەکردنی بەبێ رەزامەندی فەرماندەی سەروتر نەک هەر لە بەرەکانی شەڕ بەڵکو ئەوە بەشێکە کە پێکهاتەی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی ، بەشێکە لە نەریت و ریتمی ژیانی خێزانەکانیش ، رێک وەک ئەو کلتورو نەریتەی کە هەمو شتێک ئەگێرێتەوە و بڕیار ئەداتە دەست سەرۆک و سەرۆکی خێڵ و سەرۆک خێزان وباوک ، ئەوەش بەرهەمی کۆمەڵگە دواکەوتو و داخراوەکانە کە بۆ پرسی هەمو شتێکی گەورەو بچوک بگەڕێینەوە بۆلای فەرماندەی سەرو ، لە ناوخێزانە کۆنە پارێزە رۆژەهەکاتیش بۆ لای دەسەڵاتی باوک .
ئەم رووداو و لێکەوتەو تێڕوانینە هەڵە و ترس لە هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی کردنی کارێک یا نەکردنی ، هەڵەی فەرماندەیەک و تاکە سەرکردەیەک نیە ، کەمی یا زۆری چەک و جۆری تەکنۆلۆجی بەردەست نیە ، ئەوەندەی پەیوەندی بەکۆی سیستەم و ستراتیجی شەڕ و جوڵەی ئازادانەوە هەیە ، رێسای کۆن و بەسەرچوی نەگونجاو و نەشیاو بۆ ئەو سەردەم و قۆناغەی ژیانی کۆمەڵگەی مۆدرێن و ستراتیجی شەڕی تازە تاکتیک و پەروەردە و مەشقی بەردەوام و زانیاری نوێ و زانست و زانیاری دەوێ .
د. صادق جلال العظم لە سەر شکستی بەرەی عەرەبی لە ١٩٦٧ دا کتێبێکی لە ساڵی ١٩٦٨ دەرکردبە ناونیشانی ( النقد الذاتی بعد الهزیمە ) کە چەند بەرگێکی لێ چاپکرایەوە و دواتر لە ساڵی ١٩٧٣ تا ماوەی زیاتر لە ٢٥ ساڵ لە زۆربەی وڵاتە عەرەبیەکان قەدەغە کرا.
کە زۆر بە وردی و بەروونی تیشک ئەخاتە سەر ئەو جیاوازی و ئەقڵیەت و بیرکردبەوەی سیستمی سیاسی و ئابوری - کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی و کلتوری کۆمەڵگەی یەهودی و کۆمەڵگەی عەرەبی و چۆنیەتی مەشقی ورد و چڕو پەروەردەی هێزەکان و ئازادی پێدانیان لە هەڵسوکەوتی مەیدانی لە کاتە هەستیار و چارەنوسسازەکاندا .
بەپێچەوانەی سیستمی سیاسی دواکەوتوانەی کۆمەڵگەی عەرەبی و رۆژهەڵاتی کە زۆربەیان بەهۆی سیستمی زاڵی ناوەندیێتی بەسەرچوی کۆن و خۆبەستنەوە و گیرۆدەبونیان بە معتەقەداتی ئایینی و لێکدانەوە و کاریگەریە ئاینیەکان (جوڵە و داهێنان و تازەگەری و دەرچون لە سنوری نەریت و مەنهەجە دانراو و لە پێشینەکانی) لەباربردوە و پەکی خستوە ، هەروەکو چۆن فەریق اول محمد فوزی وەزیری شەڕی مصر لەسەر شکستی ١٩٦٧ ئەڵێ ( مرۆڤی نەخوێندەوار لە شێوازی شەڕ تازە تێ ناگات و توانای ئەوەی نیە کارلێک لەگەڵ چەکی ئاڵۆز و تەکنولۆژیای نوێدا بکات و پێویستە خەڵک باش هەڵبژێرین بۆ پۆستی گونجاو ، کە خەڵکی خوێندەوار و ئاستی زانستی گونجاو هەیە بۆ ئەبێ خەڵکی نەخوێندەوار هەڵبژێرین یا بیهێنین بۆ ناو ریزەکانی سوپا.
د . صادق جلال سەبارەت بە کۆمەڵگەی اسرائیلی لەوکاتەدا ئەڵێ ؛ کۆمەڵگەی اسرائیلی کۆمەڵگەیەکی زیندوی بەجوڵەی بۆ پێشەوە چووە ، میراتێکی زانستی دەوڵەمەندی هەیە و خاوەنی شارستانی و وێژەیەکی نوێیە ، هاوشانی کۆمەڵگە پێشکەوتوەکانی ئەوروپایە و دەوڵەتانی تر چاو لە ئەزمون و رێرەوی پێشکەوتنی ئەو دەکەن بۆ ئەوەی سود لە ئەزمونەکەی وەربگرن.(١)
(دکتۆر هشام غصیب ) ؛ لە میانەی نوسینەکانی ( العقل من آجل الثورە ) ئەڵێ ؛ ئەرکی گرنگ و ئانی ئەوەیە چۆن ئەو بارستەیە کە کە دۆخێکی خودی وەستاو و کارلێکراودایە ، بگۆڕین بۆ خۆیەکی مێژوویی کە بتوانێ بیر لە دوارۆژ بکاتەوە و ، توانای پلان دانان و داهێنانی فکری و هەڵوێست و وەرگرتنی بڕیاری هەبێت و کاربکا بۆ ئامانجەکانی داهاتووی ، بەلای ( د . هشام ) ەوە خاڵی جەوهەری ئەوەیە کە پرۆسەی فێرکردن بەواتا فراوانەکەی ئەگەر پشت بەستوبێ بە کارو فێرکردنێکی نەگۆڕ و دۆگمایی ، یا لەسەر فەلسەفەی دۆگمایی بنیات نرابێ ، ئەوا خود یا تاک ئەکاتە باربۆیەکی وەستاوی بێ جوڵەی بێ داهێنان و مردو ، ئەوەش ئەبێتە هۆی بەرهەم هێنانی رۆشنبیری مێگەلی ( فەرمانکردن و مل کەچی ، نەریتی باو و رازی بونی کوێرانە و تەسلیم بون بە ئەمری واقیع ).
بەڵام فێرکردنی فەلسەفی دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی بیرکردنەوەی رەخنەیی وپرسیار ویاخی بون و ئازادی رێکخراوەیی و گفتوگۆ و باسوخواسی بێ سنوور ، سەرەنجام پاڵ بەتاکەوە ئەنێ بەرەو خودێکی ئازاد و کەسایەتیەکی بیرکەرەوەی چالاک ، بۆیە فەلسەفەی نوێ پەیوەندارە بە زانست و زانیاری نوێ لەپێناو هەڵوەشاندنەوەی بیروباوەڕ و هۆشی رابردو و بەسەرچو ، لەبەرئەوەی زانستی بەسەرچوو ئامرازێک نیە بۆ پێشکەوتن و گۆڕانی پێشکەوتنخوازانە .(٢)
( دکتۆر جەعفەر عەلی ) لە بەشێکی نوسینێکی تازەی بە ناونیشانی ( شکستی مەعریفەی گەڕان ) کەلە واڵەکەی خۆی ( فەیسبوک ) بڵاوی کردۆتەوە ئەڵێ ؛
( هەرچی شۆڕشە ، هەرچی سەرکردەی سیاسیە ، هەرچی میدیا و ماسمیدیایە ، راست یا چەپ ، دینی یا عەلمانی ؛ هەرهەمویان بەیەکەوە لەم پرۆژەی ونکردنی بوونی کوردە دا هاوبەش و بەشدارن ، هەموان لە باری تیۆرییەوە هەڵگری گوتاری دۆزینەوەی ونبویەک وهێنانەوەی بوونێکی ونن بۆ ناو مێژوو ! )(٣)
دکتۆر جەعفەر زۆر بەوردی درک بەومەترسی و هەرەشەگشتگیرە ئەکات کە رووبەروی کورد و دۆزی نەتەوەیمان کراوەتەوە و بەرپرسیاریەتی مێژویش ئەخاتە ئەستۆی هەموان و هەموان بێ جیاوازی بە بەشداری ئەو پرۆسە و پلانە نەگریسە دائەنێ کە دەیانەوێت کەرامەت و شکۆ و بەرژەوەندی نەتەوەیی و نیشتیمانیمان لە بۆتەی مێژوویەکی پڕ شکست و گلان و خۆخۆری مێژوویدا بتوێننەوە و لەبری نوێخوازی و پشت بەستن بە ئەزمونی زانستی و میراتی پێشکەوتنخوازی و ئەزمونی گەلانی سەرکەوتوو ، خوازیارن و دەیانەوێت کورد بگەڕێنەوە بۆ ناو باوەشی مێژووی بەسەرچو و چاخی ژێردەستەیی نوێنەرایەتی رابردوو ، کە ئەمە پرۆژەی وێرانکردنی مرۆڤی کورد و دابڕینیەتی لە کاروانی شارستانی و مەعریفە و شوێن پێی بۆ پێشەوە چوی کاروانی گەلانی پێشکەوتووخوازو سەرکەوتو .
سەرانی دەسەڵاتی سیاسی و هێزە کۆنەپەرست و هاوپەیمانەکانیان هەمیشە خوازیاری ئەوەن کۆمەڵگە دژی جیاوازیەکان و جۆراوجۆری و فرەیی و نوێبوونەوە بێت ، هەوڵ دەدەن تاکەکانی کۆمەڵگە هاوشێوە و هاوچونەیەک بن و هەر یەکەیان وەک ئەوی تر بیربکاتەوە و قسە بکات و هەمان خەون ببینن و جیاواز نەبێ لەوی تر ، ئەمەش کۆمەڵگە بەرەو کۆمەڵگەیەکی مردوی بێ جوڵە و مێگەلی بوون و لاوازی و ملکەچ و بێ ئیرادە دەبات کە ویستی دەسەڵات جێ بەجێ بکات و بکەوێتە ژێر فەلسەفەی باوی ئەوەوە و گوێرایەڵی کوێرانەی فەرمانەکانی دەبێت ، لەم بارودۆخەشدا وپروسەی ئاڵوگۆری و گۆڕانکاری لەکلتورو نەریتی دواکەوتوانە و تێپەراندنی ئەم قۆناغەی سەختەی ژیانی مێگەلی کۆمەڵگە ،پرۆسەیەکی ئاڵۆزو سەخت دەبێت .
هیچ کاتێک ئەوەندەی ئێستا کۆمەڵگەی کوردەواری هەرەشە و مەترسی هەڵوەشان و لێکترازان و لێکدابڕان و هەرەسهێنانی بەخۆیەوە نەبینیەوە لەسایەی قەیرانی ئابووری و ستەمکاری سیاسی و نە بوونی ئازادی بیروراو و بیرکردنەوەی رەخنەیی و زانستی !
هیچ کات وەکو ئێستا کۆمەڵگەی کوردی بێ ئومێد و بێ خەون نەبوە ، لە ميژووی کۆن و نوێی کوردیدا تائێستا کورد وەک ئەمڕۆ گیرۆدەی دەسەڵاتێکی بێ پلان و بێ خەم بەرامبەر بە خاک و نەتەوەکەی خۆی نەبوە .
هەر شۆڕش و جوڵانەوەیەکیش بێ سەرکردە و بێ پرۆژە بێت مەحکومە بە شکست و دۆڕان !.